2. Мәңгілік ел ұлттық идеясының негізгі мақсаты және тарихи маңызын анықта.

2014 жылдың 17 қ аң тарында Қ азақ стан Республикасының президенті Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаевтың кезекті халық қ а жолдауын: «Бір жыл бұ рын мен еліміздің 2050 жылғ а дейінгі дамуының жаң а саяси бағ дарын жария еттім. Басты мақ сат — Қ азақ станның ең дамығ ан 30 мемлекеттің қ атарына қ осылуы. Ол — «Мә ң гілік Қ азақ стан» жобасы, ел тарихындағ ы біз аяқ басатын жаң а дә уірдің кемел келбеті«, - деп бастады. Бұ л орайда елең еткізген жаң алық — тұ ң ғ ыш мемлекеттік ресми идеология, яғ ни «Мә ң гілік Ел» идеясының жариялануы. Бұ л — Қ азақ стан Республикасының ұ лттық идеясынан келген тү йін-тұ жырым. Мә ң гілік Ел отандастардың бірегей тарихи мақ саты мен қ аһ армандық ұ раны десек қ ателеспейміз. Аталғ ан идея қ азақ елінің ғ асырлар бойы армандағ ан мақ саты ғ ана емес, Тә уелсіздік жолындағ ы жанқ иярлық ең бегі мен тынымсыз шығ армашылығ ының нә тижелері арқ ылы қ ол жеткен асу. «Мә ң гілік ел» ұ ғ ымын терең нен тү сіндіру, тарихи негіздерін кө рсету мә селелері маң ызды болып табылады. Тү ркі тарихын, кө не тү ркі мұ раларын зерттеуші филология ғ ылымдарының докторы, профессор Қ аржаубай Сартқ ожаұ лының «MANGI EL» халық аралық ғ ылыми-кө пшілік тарихи журналында: «Мә ң гілік ел — тү рік жұ ртының данагө йі, ү ш бірдей қ ағ анның кең есшісі болғ ан атақ ты Тоныкө к (Тұ й-ұ қ ық ) негізін қ алағ ан идея... » — екендігін жазғ ан [1, 20-21 бб. ]. Елтеріс Қ ұ тлық қ ағ ан екінші Тү рік қ ағ анатын қ ұ рғ аннан кейін Тоныкө к «Мә ң гілік ел» идеясын қ олғ а алды. Мә ң гілік ел — мақ саты тү рік елінің билігі деп осыдан 13 ғ асыр бұ рын мә ң гілік идеясын ұ сынғ ан. Елдің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін геосаяси жә не ішкі, сыртқ ы қ орғ аныс шең берін жасап, мә ң гілік ел саясатын Кө к Тү ріктер іске асырды. Сол идея, сол мұ рат бү гінгі қ азақ елінің бас ұ ранына айналуда. «Кү л тегін» жазуының қ азіргі қ азақ тілінің нормасына келтірілген Ғ ұ байдолла Айдаровтың нұ сқ асында: «Кө ктегі тү ркі тә ң ірісі, тү ркінің қ асиетті жер-суы былай депті: Тү ркі халқ ы жоқ болмасын дейін, халық болсын дейін... » — деген жолдар бар [2, 63 б. ]. Бұ л жерде елдің тарих сахнасынан кетпей, сақ талуын тілейді. Мә ң гілік ел дегеніміз — мемлекеттің ғ асырлар тоғ ысында, ірі державалар арасында бә секеге тө теп беріп, ө зіндік қ орғ аныс саясатын ұ стану деп тү сінуге болады. Орхон ө зенінің бойында Тү рік қ ағ анатының Ордабалық деген астанасы болғ ан. Қ ағ анаттың хан ордасы мемлекеттің ішкі ядросы. Оны қ орғ айтын арнайы полиция(тұ рғ ақ деп аталғ ан) жә не оғ ан қ оса тұ рақ ты ә скер (шерік деп аталғ ан) пайдаланылды. Ішкі қ орғ аныс деп атағ ан екінші шең бер белдеуін тү рлі тайпалар қ орғ ап тұ рды. Ү шінші шең берде он-оқ Тү ркештер тұ рды. Қ ырғ ыздар, Кидандар, Татабилер, Таң ғ ыттар, Басмылдар да ү шінші шең бердің қ орғ аушысы болды. Осы ү ш шең бер тұ тас империяны қ орғ ап тұ рды. Тү ріктер осы 3 шең берді орнатып болғ ан соң, «Мә ң гілік ел» идеясын нық бекемдейді. Ғ ұ лама ойшыл, сазгер, қ обыз жасаушы Қ орқ ыт бабамыздың ө лімге қ арсы тұ рып, мә ң гі ө мірге ұ мтылуы, тек Қ орқ ыттың ғ ана емес, сол замандағ ы билеушілердің елдің мә ң гі ө мір сү руін қ алағ андығ ын білдіреді. М. Ә уезов Қ орқ ыттың мә ң гілік ө мір туралы толғ аныстарының негізгі философиялық тү йініп аша келіп, оның болашақ ұ рпақ ү шін дү ниетанымдық маң ызы зор, мә ң гілік мұ ра екенін атап ө ткен. Қ азақ халқ ы арасында тарағ ан аң ыздардан Қ орқ ытты бірде айтулы кү й атасы ретінде кө рсек, енді біразында ол ө лім атаулығ а қ арсы шара іздеген қ амқ оршы ретінде кө рінеді. Қ орқ ытты мә ң гі ө мірді іздеген, бақ илық болғ ысы келмеген деген тү сінікті, халқ ына жерұ йық ты іздеген Асан Қ айғ ымен тү сіндіруге болады. Асан Қ айғ ы ө з халқ ы ү шін ең қ олайлы, ең қ ұ нарлы жерді іздегендігі белгілі. Утопиялық кө зқ арастағ ы Асан қ айғ ының жерұ йық ты іздеудегі мақ саты, халқ ының жайлы жерге қ оныстанып, болашақ та мә ң гі ел болуын қ алағ ан. Кө рнекті еуразияшыл ғ алым, тарихшы-этнолог Л. Н. Гумилев «От Руси к России» атты ең бегінде: «Еуразия қ ұ рлығ ы ү ш рет біріктірілді. Алғ ашында оны Ұ лы Тү ркі қ ағ анатын қ ұ рғ ан кө не тү ріктер біріктірді. Тү ріктерден кейін Шың ғ ыс хан бастағ ан монғ олдар, кейіннен Ресей ө з қ олына алды» — дейді. [4, 382 б. ] Л. Н. Гумилев еуразия қ ұ рлығ ының бірлігі, мә ң гілігі туралы ойын кө не тү ріктерден бастайды. Қ азақ стан Республикасының президенті Н. Ә. Назарбаевтың бастамасымен қ алыптасып жатқ ан Еуразиялық идеясының негізінде Ресейлік емес, тү ріктік ынтымақ тастық қ а қ ол жеткізіп, кө не тү ріктердің мә ң гілік ел идеясының ө міршең дігін дә лелдеуіміз керек. «Тұ тас тү рік елі» идеясынан «біртұ тас Тү ркістан» идеясына дейінгі бабаларымыздың атқ арғ ан істері едә уір. Елбасы Тү рік бірлігі идеясын тә уелсіздіктің алғ ашқ ы кү ндерінен бастап кө теруде. Ел азаматтары мен Қ азақ стан саяси элитасының ұ лттық идеология қ алыптастыру жолындағ ы ойларын Елбасы сараптады. «Біртұ тас Тү ркістан идеясы», «Тү ркістан конфедерациясы», «Еуразиялық одақ идеясы», «Қ азақ стандық ұ лт идеясы», «Жерұ йық », «Атамекен», «Қ азақ Елі идеясы» сынды ұ ғ ымдар арқ ылы мемлекет қ ұ рушы қ азақ халқ ы мен тарихи тағ дыр тоғ ыстырғ ан ұ лттарғ а ортақ боларлық идея, мемлекеттік мә нге ие боларлық идеология қ арастырылды. Мә ң гілік Ел идеясы —қ азақ ұ лтының мақ сат-мү ддесіне жә не елімізді ортақ Отан еткен жү з отыздан астам ұ лттар мен ұ лыстардың ұ лттық идеясына негізделген идеология болатынына сенуге болады. Еуроцентристік кө зқ арас бойыншатү ркі тілдес халық тардың ынтымақ тастығ ына деген сын айтушылар кө п. Тү ркі интеграциясын Т. Рысқ ұ лов пен М. К. Ататү рік бастаса, кейін нақ ты практикалық шараларды қ олғ а алғ ан Қ Р тұ ң ғ ыш Президенті Н. Ә. Назарбаевтың шешуші саясаты ө з жемісін берді. Н. Ә. Назарбаевтың тү рік халық тарының бірлігін нығ айтудағ ы тарихи рө лінің қ аншалық ты маң ызды болғ анын аң ғ аруғ а болады. Қ азақ стан Халық аралық «Тү рксой» ұ йымына қ олдау кө рсетіп, тү рік дү ниясының барын бағ алап, жоғ ын тү гендеуге жол сілтеді. Халық аралық аренада Қ азақ станның беделі нығ айғ ан сайын, тү рік мемлекеттерінің бірлігі идеясы ашық ә рі табанды насихаттала бастады.

3. XVI-XVIIIғ Қ азақ хандығ ының астаналарын картадан кө рсет Сарайшық, Тү ркістан.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒