Тәуке ханның сыртқы саясаты.

Тә уке ханның сыртқ ы саясаты атырабындағ ы елдермен тату кө ршілік байланыс орнатуғ а, олармен экономикалық, сауда – саттық қ арым – қ атынас жасауғ а тырысқ ан бейбіт дипломатиялық саясат болды. Тә уке хан Бухара хандығ ымен бибітшілік қ арым – қ атынаста болуғ а, Орта Азиядағ ы отырық шы аймақ тармен, қ алалармен сауда – саттық жасауғ а тырысты. Қ азақ хандығ ымен жауласып келген жоң ғ ар хандығ ына да соғ ысты тоқ татып тату кө ршілік қ атынас орнату жө нінде Қ азыбек би бастағ ан елшілер жіберген.

Ол кезде мейлінше жауласып алғ ан жоң ғ арлар мен қ азақ тарды4 бітімге келе қ оюы мү мкін емес еді.

XVII ғ асырдың соң ы мен XVIIІ ғ асырдың басында жоң ғ ар феодалдары қ азақ хандығ ына ү здіксіз шабуыл жасап тұ рады. Олар Оң тү стік Қ азақ станды жә не Сырдария бойындағ ы базарлы қ алаларды, сонымен қ атар ең маң ызды кереуен жолдары ө тетін территорияны да басып алуғ а тырысты. 1681 – 1685 жж. жоң ғ ар феодалдары Оң тү стік Қ азақ станғ а бірнеше рет жабуыл жасады, Сайрам қ аласын қ иратып, егіншілікпен айналысқ ан ауылдарды кү йретті. XVIIІ ғ асырдың бас кезінде жоң ғ ар ә скерілерінің бір тобы Сарысу ө зеніне жетсе, екінші бір бө лігі Орта жү здің шығ ыс солтү стік аудандарына басып кірді.

Қ азақ ханы Тә уке береке – бірлікті барынша кү шейтіп, сыртқ ы жауғ а батыл кү рес жұ мсау ү шін қ ажымас қ айрат жұ мсады. 1710 жылы жауғ а қ арсы қ алай тө теп беру мә селесін талқ ылау ү шін Қ арақ ұ м маң ында барлық қ азақ жү здерінің ө кілдері бас қ осты. Халық жасақ тары қ ұ рылды, бұ лар жоң ғ ар ә скерлерін шығ ысқ а қ арай ығ ыстырды. Бірақ, бұ л жең іс баянды бола алмады. Ө йткені бұ л кезде жоң ғ арлар жұ м (біріккен), қ азақ тар бытыраң қ ы болды. Қ азақ тың феодал шоншарларының арасындағ ы алаусыздық пен енжарлық, сыртқ ы жаудан қ орғ ану ү шін жалпы халық кү шін жұ мылдыруғ а кедергі болып отырды. Бұ л жағ дайды пайдаланғ ан жоң ғ арлар шабуылды қ айта бастады. 1716 жылы бұ лардың ә скерлерінің негізгі бө лігі Іле ө зенінен Аягө зге қ арай жорық бастады. Нақ осы кезде жоң ғ арлардың отрядтары Абақ анғ а қ арай беттеп, Бие жә не Катун ө зендерінің арасындағ ы жерді басып алды.

Тауке хан Россия мемлекетімен де тату, достық қ арым – қ атынас жасауғ а тырысты.

Алайда, Тә уке хан қ азақ хандығ ын бір орталық қ а бағ ынғ ан кү шті мемлекет етін қ ұ ру мақ сатын жү зеге асыра алмады, халқ ының басым копшілігі кө шпелі жә не жартылай кө шпілі мал шаруашылығ ымен айналысқ ан жә не патриархалдық -феодалдық қ атнас ү стем болып отырғ ан елде мұ ны жү зеге асыру мү нкін емес еді, оғ ан қ азақ хандығ ының сыртқ ы жағ дайы да мү нкіндік бермеді. Сө йтіп, қ азақ хандығ ы бытыраң қ ылық жағ дайда кала берді. Ә рине, бул бұ рын- сонды Орта Азия ө ң ірде тарих сахнасына шық қ ан кө шпелі хандық тардың бә ріне ортақ жағ дай еді.

Солай бола турса да, Жә ң гірдің баласы Тауке хан (1680-1718 жж. ) тұ сында қ азақ хандығ ың бірлік-берекесі кү шейе тү сті. Тауке хан қ азақ тарихында «Ә з Тауке», «адамзаттың данасы» деп аталды. Ол хан тағ ына отырғ ан сө ң, қ азақ хандығ ында асқ ынғ ан ішкі феодалдық алауыздық пен бытыраң қ ылық ты жойып, бір орталық қ а бағ ынғ ан қ азақ хандығ ын қ ұ руғ а қ ажырлы қ айрат жұ мсағ ан мемлекет қ айраткер деп, толық есептеумізге болады.

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒