17. Матуриди жалпы ілімді неше түрге бөледі және сол ілім түрлерінің «ахад» хабарлармен арақатынасын қалай анықтайды?

17. Матуриди жалпы ілімді неше тү рге бө леді жә не сол ілім тү рлерінің «ахад» хабарлармен арақ атынасын қ алай анық тайды?

Матуриди де жалпы ілімді «амал» ілімі (῾ илму-л-амал) жә не «куә лік» ілімі (῾ илму-ш-шә һ ә дә ) деп, екіге бө ліп, «ахад» хабарлардың сенімге қ атысты мә селелерде емес, тек амалғ а қ атысты мә селелерде дә лел ретінде қ олданылатындығ ын алғ а тартқ ан. Мысалғ а ол «Миғ раж» оқ иғ асының аяттарда айтылмағ ан жерлеріне қ атысты кесімді еш нә рсе кесіп айта алмаймыз деген пікірде. Себебі, аталмыш оқ иғ аның бү ге-шігесіне дейін баяндалғ ан жерлері бізге «ахад» хабарлармен жеткен.

18. Сезімдерге (′ иан) қ оса, хабарды да таным қ айнаркө зі ретінде қ абылдамайтын топтарды атаң ыз жә не Матуриди оларғ а қ арсмы қ андай шара қ олдануды жө н санағ ан?

Хабарды таным қ айнаркө здерінің бірі ретінде қ абылдамайтын топтар бар. Мысалғ а, софистерден бастап, суманиттер жә не брахманиттер сынды кейбір топтар сезімдерге (῾ иан) қ оса, хабарды да таным қ айнаркө зі ретінде қ абылдамайды. Олар хабарлардың кейде рас, кейде жалғ ан болып шығ атындығ ын, ондай нә рсенің ә ркез кү мә нді болатындығ ын жә не кү мә нді нә рсенің таным қ айнаркө зі бола алмайтындығ ын алғ а тартқ ан.

Сол себепті, Матуриди сезімдер (῾ иан) мә селесіндегідей, мұ нда да «жә дә л» (қ арсыластың пікірін делелмен терістеп, ө з пікірін нақ ылғ а жә не ақ ылғ а негізделген дә йекті дә лелдермен қ уаттау) ә дісіне жү гініп, хабардың да таным қ айнаркө здерінің бірі екенін дә лелдеуге тырысқ ан.

19. Сезімдер мен хабар арқ ылы алынғ ан мә ліметтердің ақ иқ аттығ ы не нә рсемен ө лшенеді? Матуриди сенімділігі дә йектелеген хабарды қ абылдамайтындарды қ алай атағ ан?

Матуридидің пікірінше, жалпы хабарларды жоқ қ а шығ арушы, сезімдерді (῾ иан) жоқ қ а шығ арушымен бірдей. Ө йткені ол ө зінің жоқ қ а шығ аруын да жоқ қ а шығ арып, ө з сө зіне ө зі қ айшы келген болады. Неге десең із, оның сезімдерді немесе жалпы хабарларды жоқ қ а шығ аруының ө зі «хабар» болып табылады. Яғ ни, ол ө зінің ұ станымы жайлы хабар беріп тұ р. Имам Матуриди ондай адаммен пікір таластырудың керек еместігін, ал егер онымен міндетті тү рде сө йлесу керек болса, оғ ан қ андай да бір сұ рақ қ оюдың жеткілікті болатынын айтқ ан. Ол ө зіне қ ойылғ ан сұ рақ қ а қ алай болса да жауап берері даусыз. Міне сонда ол қ аласа да, қ аламаса да хабарды мойындағ ан болады. Ө йткені ол сұ рақ қ а жауап беру арқ ылы ө з ойынан хабар беріп тұ р.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 10 Следующая ⇒