12. Матуриди таным тео-да оппоненттердің танымдық ұст-дарын сынға алғанда қандай ғылыми әдісті басшылыққа алған?

12. Матуриди таным тео-да оппоненттердің танымдық ұ ст-дарын сынғ а алғ анда қ андай ғ ылыми ә дісті басшылық қ а алғ ан?

Матуриди ө зінің таным теориясында алдымен таным қ айнаркө здерін қ арастырып, олардың ақ иқ аттығ ын дә лелдеуге тырысқ ан. Дә лелдеу барысында негізінен «жә дә л» ә дісін қ олданғ ан, яғ ни, ақ ли дә лелдер негізінде ө з пікірін қ уаттап, қ арсыластарының пікірлерін теріске шығ арғ ан. Мысалғ а, Матуридидің пікірінше, кейбір сезім мү шелерінің сырқ аттануы немесе кемістігі оларды мү лдем мансұ қ қ ылуғ а негіз бола алмайды. Ө йткені сезім мү шелерінде кемістігі бар адамдар да лә ззатқ а жә не рақ атқ а бө лейтін нә рселерге ұ мтылып, ө здеріне азап шектіретін жә не зиян келтіретін нә рселерден іргелерін аулақ салуғ а тырысады. Сондай-ақ егер сезімдерді жоқ қ а шығ аратын адам оларды шынымен сезінбегендіктен жоқ қ а шығ арғ ан болса, онда оның тіршілігі ұ зақ қ а бармас еді.

13. Матуриди сезімдердің /хауас танымның қ айнаркө зі екенін дә лелдеу ү шін қ андай ақ ылғ а жә не нақ ылғ а негізделген дә лелдерге жү гінген?

Матуридидің пікірінше, сезімдерді таным қ айнаркө здерінің бірі ретінде қ абылдамайтын қ ырсық адамды райынан қ айтару ү шін сезім мү шелерінің біреуін кесіп тастау арқ ылы оғ ан азап деп аталатын сезімнің дә мін таттыру керек. Сонда ол сезімдерді мойындауғ а мә жбү р болады. Осығ ан орай, Матуриди былай дейді: «Біз оның сезімдерді (῾ иан) білетіндігін кү мә нсіз білеміз. Ө йткені сезімдер (῾ иан) ә р адамның білуі ә рі мойындауы керек болғ ан, қ ажетті мә лімет беретін таным қ айнаркө здерінің бірі. Оны мойындамайтын адам тек ө зінің қ ың ырлығ ы мен қ ырсық тығ ы себепті мойындамайды. Ондай тоң мойын қ ырсық адамның хақ ысы бұ дан бұ рын айтқ анымдай қ асіретке душар етілу болып табылады».

Сонымен қ атар, Матуриди сезімдердің таным қ айнаркө зі екенін дә лелдеу ү шін Қ ұ ранғ а да жү гінген. Мысалғ а ол, «Нахыл» сү ресінің 78 аятында «Алла сендерді аналарың ның қ ұ рсағ ынан тү к білмейтін кү йде шығ арды» делінгеннен кейін, аяттың соң ында «сендерге есту қ абілетін, кө здерді жә не жү рек (яғ ни, ақ ыл мен рухани сезімдерді) нә сіп етті» дегенге баса назар аударып былай деген: «Бұ л аяттағ ы «есту», «кө ру» жә не «жү рек» (ақ ыл мен рухани сезімдерді) жаратылыстың мә ні мен ақ иқ атын танып-білудің себептері/қ ұ ралдары. Кімде-кімге бір нә рсені танып-білудің себептері берілсе, оғ ан сол нә рсені танып-білу нә сіп болады

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒