2.І және ІІ дүниежүзілік соғыс кезіңіндегі Қазақ халқының жағдайын салыстыра отырып, талдау жасаңыз.

Бірінші дү ниежү зілік соғ ыс екі ә скери-саяси топтарғ а жіктелген елдердің экономикалық жә не қ оғ амдық жағ дайын шиеленістіріп қ ана қ ойғ ан жоқ, сонымен қ атар шалғ ай жатқ ан Қ азақ станның да дамуына зардабын тигізді. Ең алдымен ө зінің шаруашылық ерекшеліктеріне қ арай ө лкенің майданды жә не елді шикізат, азық -тү лікпен қ амтамасыз етудегі рө лі мейлінше кү шейді. 1914-1916 жылдардың арасында тек Тү ркістан ө лкесінен 2 089 мың тонна мақ та, ү ш жү з мың пұ т ет, жетпіс мың жылқ ы, он ү ш мың ғ а жуық тү йе, тіпті он тө рт мың ғ а жуық киіз ү й алынғ ан. Соғ ыстың бірінші жылында тек Жетісу облысынан майдан мұ қ таждығ ына жіберілген мал мен мал шаруашылығ ы ө німдерінің қ ұ ны отыз тө рт миллион сомғ а жетті.

Соғ ыстың ауыр зардаптарының бір кө рінісі – шаң ырақ салығ ының кө беюі. 1914 жылы қ азақ тардан жиналатын осы ә леуметтік ауыртпалық тың мө лшері 600 мың болса, 1917 жылғ а қ арай 1 миллион 200 сомғ а ұ лғ айды.

Соғ ыстың ауыр зардаптары сонымен қ атар шаруашылық тың ә р салаларында айқ ын байқ алды. Ә сіресе кен ө ндірісі, Қ азақ станның орталық аудандарындағ ы кө мір, батыста мұ най ө ндіру қ ұ лдырап кетті. Ембі (Жем) ө ң ірінде мұ най ө ндіру соғ ыстың бірінші жылының ө зінде 265 560 тоннадан 1915 жылы 80 мың тоннағ а дейін кеміп кетті.

Еске алатын бір жағ дай, соғ ыстың қ анды шайқ астары мың дағ ан адамдарды жалмап, аз да болса ө ндірістік мамандығ ы бар онсыз да саны аз маман жұ мысшылардың майданғ а аттануын қ ажет етті. Бұ л жағ дай дамып келе жатқ ан ө ндіріс орындарында кә сіпқ ой жұ мысшылар ү лесінің кү рт тө мендеуіне себепші болды.

Соғ ыстың тауқ ыметі ең бекшілердің хал-ахуалынан ерекше байқ алды. Ә сіресе XIX ғ асырдың аяғ ы – XX ғ асырдың басында шетелдік капиталистердің бақ ылауында болғ ан ө неркә сіпте жұ мысшылардың жағ дайы мейлінше ауырлады. Ешқ андай бақ ылау болмағ ан, ә сіресе ауыр қ ара жұ мысқ а пайдаланылатын ө ндіріс орындарында жұ мыс мерзімінің ұ зақ тығ ы 12-14 сағ атқ а созылды. 12-14 жастағ ы жеткіншектердің ең бегін қ анау ү йреншікті іске айналды. Кү ніне ең бегі ү шін тө ленетін 20 тиын олардың не тамағ ын немесе басқ а қ ажетін қ анағ аттандыруғ а жетпейтін.

Соғ ыс кезіндегі қ ымбатшылық тың артуы ә сіресе қ аладағ ы ө ндіріс орындары жұ мыскерлерінің хал-жағ дайын тым тө мендетіп жіберді: ұ нның бағ асының тіпті 70%-ғ а, қ анттың – 50%-ғ а, сабынның 200%-дан астам қ ымбаттауы, сонымен бірге кү нделікті ө мір қ ажетін ө тейтін бұ йымдардың қ ымбаттауы ең бекшілердің наразылығ ын туғ ызды. Қ оғ амдық дағ дарыс біртіндеп ә леуметтік тартысты да терең детті.

⇐ Предыдущая 26 27 28 29 303132 33 34 35 Следующая ⇒