3. Майдандағы қазақстандықтар.

3. Майдандағ ы қ азақ стандық тар.

Соғ ыстың алғ ашқ ы кү ндерінен бастап қ азақ стандық тар барлық майданда шайқ асты. Олар Отан ү шін фашистерге қ арсы бағ ытталғ ан ұ рысқ а аянбай кірісті. Қ азақ станда ұ йымдастырылғ ан кө птеген ә скери бө лімдер майданғ а жіберілді. Даң қ ты Брест қ амалын қ орғ аушылардың қ атарында мың дағ ан қ азақ стандық тар болды. Олардың арасында Ғ. Жұ матов, В. Фурсов, К. Тұ рдиев, Ш. Шолтырев, К. Иманқ ұ лов, Е. А. Качань т. б. жаумен жан аямай шайқ асып, ерліктің ү лгісін кө рсетті. 1941 жылы 24 маусымда 219 атқ ыштар полкі Литваның Шяуляй қ аласында алғ аш рет ұ рысқ а кірісті. Қ азақ стандық тар жау ә скерлерімен Перемышев, Мурманск, Одесса, Севостополь, Сталинград тү біндегі, Украина, Белоруссия жеріндегі жанқ иярлық қ арсылығ ына қ арамастан немістер соғ ыстың бастапқ ы кезінде ү лкен басымдылық қ а ие болды. Оның бірнеше себебі бар еді. Біріншіден, басынан бақ айшағ ына дейін қ аруланғ ан, Европаның кө птеген елдерін бағ ындырғ ан жау ә скерінің соғ ыс жү ргізу тә жірибесі мол болды. Екіншіден, тұ тқ иылдан жасалғ ан шабуылғ а Кең ес ә скерлері ә зір емес еді. Ү шіншіден, Кең ес ә скерін қ айта қ ұ ру, қ аруландыру тиісті дә режеде болмады. Тө ртіншіден, 1939 – 1940 жылдардағ ы Қ ызыл Армияны тазалау кезінде ә скердің кө птеген қ олбасшылары, жоғ ары, орта буындағ ы офицерлері ұ сталып атылып кетті. Осының бә рі Қ ызыл Армия бө лімдерінің соғ ыстың бастапқ ы кезінде ү лкен сә тсіздікке ұ шырап, мың дағ ан жауынгерлерден айырылуына соқ тырды.

3. Ерте орта ғ асырлардағ ы (VІ-ІХғ ғ. ) Қ азақ стан аумағ ындағ ы мемлекеттер жә не олардың орналасқ ан аймақ тарын картағ а белгілең із.

Тү рік қ ағ анаты 603 жылы Батыс, Шығ ыс болып бө лінгеннен кейін олардың алып жатқ ан жері анық тала бастады. Батыс қ ағ андық оң тү стік – шығ ысында Іле, Шу ө зендерінен бастап, солтү стік – батысында Еділ мен Кубань ө зенінің тө менгі ағ ысына дейін, ал солтү стік – шығ ысында Есіл мен Ертіс ө зендерінің жоғ арғ ы ағ ысы аралығ ын алып жатты. Ал оң тү стік – батысында Тарым, Ә мудария ө зендеріне дейінгі аймақ ты қ ол астына қ аратты. Батыс қ ағ анаттың орталығ ы Шу ө зенінің бойындағ ы Суяб қ аласы болды. Жазғ ы ордасы Мың бұ лақ та орналасты.

Қ ағ анаттың негізгі этникалық – саяси ұ йытқ ысы «он тайпа» он – оқ бұ дун тайпалары мекендеген Қ аратаудың шығ ыс баурайына Жоң ғ арияғ а дейінгі жерді алып жатты. Сонымен қ атар ол тү рік қ ағ анатының Шығ ыс Тү ркістан мен Орта Азиядан басып алғ ан отырық шы егіншілік алқ аптарына да ү стемдік етті.

Қ ағ анаттың жері Орта Азияның Оң тү стік шығ ысында Шаш (Ташкент) қ аласынан Шығ ыс Тү ркістандағ ы Бесбалық, Тұ рфан қ алаларына дейінгі аралық ты қ амтыды. Орталығ ы Суяб қ аласы болды. Халқ ының қ ұ рамы тү рік тілдес тайпалардан тұ рды. Тү ргештер туралы алғ ашқ ы деректер «Кү лтегін» ескерткіштерінде жә не Қ ытай жазба деректерінде кездеседі. Тү ргеш тайпалары VI ғ асырда Шу, Іле ө зендері аралығ ындағ ы ү лкен аймақ ты мекендеді жә не Жетісудағ ы керуен жолдарының кө бі солардың бақ ылауында болды. Тү рік қ ағ анаты (552-603 жж. ). Алғ ашқ ы орта ғ асырда қ ұ рылғ ан Тү рік қ ағ анаты жеріміздегі ірге тепкен алғ ашқ ы феодалдық мемлекеттің бірі. Тү рік қ ағ анатының алып жатқ ан жер аумағ ы-шығ ыста Алтайдана бастап, батыста Каспий тең ізіне дейінгі аралық ты алып жатты. Қ ағ анат оң тү стік-шығ ысында Қ ытаймен, оң тү стү к-батысында парсы елімен шектесіп, ұ лан-байтақ аумақ қ а билік жү ргізді.

Батыс Тү рік қ ағ анаты (603-704 жж. ). Батыс Тү рік қ ағ анаты шығ ысында Алтай тауынан, солтү стік-батысында Каспий тең ізіне дейінгі кең -байтақ аумақ ты алып жатты. Батыс қ ағ анаттың орталығ ы Шу ө зенінің бойындағ ы Суяб қ аласы болды. Жазғ ы ордасы (қ азіргі Жамбыл облысының жеріндегі) Мың бұ лақ та орналасты.

Шығ ыс Тү рік қ ағ анаты (682-744 жж. ). Қ азақ станның шығ ысы, Орталық Азия, Шығ ыс Тү ркістан, Оң тү стік Сібір жерлерін алып жатты.

Тү ргеш қ ағ анаты (704-756 жж. ). Қ ағ анаттың негізгі жер аумағ ы Жетісу болды. Сонымен қ атар Қ ағ анаттың жері Орта Азияның оң тү стік-шығ ысында Шаш (Ташкент) қ аласынан шығ ыс Тү ркістандағ ы Бесбалық, Тұ рфан қ алаларына дейінгі аралық ты қ амтыды. Орталығ ы Суяб қ аласы болды.

Қ арлұ қ қ ағ анаты (756-940 жж. ). Қ арлұ қ тайпасының негізгі топтасқ ан жерлері Алтай тауынан Балқ аш кө ліне дейінгі аралық. Қ ағ анаттың орталығ ы Суяб қ аласы, екінші астанасы Баласағ ұ н қ аласы.

Оғ ыз мемкекеті (ІХ ғ асырдың соң ы-ХІ ғ асырдың ортасы. ) ІХ ғ асырдың соң ында Сырдарияның жоғ арғ ы жә не тө менгі ағ ысында Оғ ыз мемлекеті қ ұ рылды. Орталығ ы осы ө зен бойындағ ы Янгикент (Жаң а Гузия) болды.

⇐ Предыдущая 28 29 30 31 323334 35 36 37 Следующая ⇒