2.«Алаш» және «Түркістан» автономияларының саяси бағыттарының айырмашылықтары.

Бірінші дү ниежү зілік соғ ыс пен 1917 жылғ ы Ресейде басталғ ан революция қ азақ зиялыларының ө з халқ ының қ ұ қ ық тарын қ орғ ау жолындағ ы қ ызметін жандандыра тү сті. Алашорда ү кіметінің ө мірге келуіне тікелей себеші болғ ан жағ дай- уақ ытша ү кіметтің басқ а шет аймақ тардағ ыдай Қ азақ станда да ұ лт ө міріне қ атысты ең ө зекті мә селелерді шеше алмағ ан ә лжуаз, тұ рақ сыз саяси билікке айналуы, оның арты бү кіл империяны қ амтығ ан анархия, зорлық -зомбылық қ а ұ ласуы еді. Қ азақ еліндегі асқ ынғ ан жер мә селесі шешілмеді, казак ә скері, қ арулы солдаттар мен қ оныстанушылардың панасыз жергілікті қ азақ халқ ының ү стінен жү ргізген озбырлығ ы ө рши тү сті. Осындай жағ дайда қ азақ зиялылары арасында ұ лттық мемлекекеттілік туралы мә селе талқ ылауғ а тү сті. Осы мә селені қ амтығ ан Жалпық азақ -қ ырғ ыз съезі 1917 жылы 5-желтоқ санда Орынбор қ аласында ашылды. Нә тижесінде, «Алаш» автономиясы дү ниеге келіп, елді бү ліншіліктен қ орғ ау мақ сатымен Алашорда аталғ ан Ұ лт Кең есі қ ұ рылды. Оғ ан 25 адам мү ше болды. Тө рағ асы-Ә. Бө кейханов. Бү лінушліктен қ орғ ау ү шін бірден милиция қ ұ руғ а шешім қ абылданды. Одан ө зге ұ лт қ азынасын қ ұ ру, оқ у-ағ арту жү йесін қ алыптастыру т. б. шаралар арқ ылы ұ лттық мемлекеттің шаң ырағ ын кө теруге тырысты. Алаш қ озғ алысы Қ азақ станда ХІХ ғ. соң ы мен ХХғ. бас кезіндегі қ оғ амдық -саяси жағ дай жә не рухани-мә дени ө згерістердің нә тижесінде ө мірге келді. Алаш қ озғ алысының алдына қ ойғ ан мақ саты- қ азақ халқ ын отарлық езгіден азат етіп, тә уелсіз мемлекет қ ұ ру мен қ азақ қ оғ амының дү ниежү зілік мә дени қ ауымдастық қ а енуін қ амтамасыз ету, ө ркениетті елдер қ атарын қ осу болды.

Тү ркістан ө лкесі халық тарының ө зін-ө зі басқ аруын қ амтамасыз ету мақ сатында 1917 жылы 28 қ арашада Ресей мемлекеті қ ұ рамында қ ұ рылғ ан автономиялы мемлекет. Оның ө мірге келуіне кең естік биліктің Тү ркістан халық тарының ө зін-ө зі басқ ару қ ұ қ ығ ын мойындамауы тү рткі болды. 1917 жылы Қ азан тө ң керісіжең ген соң, 22 қ араша кү ні Ташкентте ө з жұ мысын аяқ тағ ан 3-Тү ркістан ө лкелік кең естер съезі ө лкеде кең ес билігінің орнағ анын, соғ ан байланысты Тү ркістан Халық Комиссарлары Кең есінің қ ұ рылғ анын, ө лкедегі биліктің ендігі уақ ытта соның қ олына ө тетіндігін мә лімдейді. 14 мү шесі бар бұ л ү кіметтің қ ұ рамында жергілікті мұ сылман халық тарының бірде-бір ө кілі жоқ еді. Бұ л кең естік биліктің отаршылдық сипатын танытқ ан оқ иғ а болатын. Бұ ғ ан жауап ретінде қ ү рамында Мұ стафа Шоқ ай, Махмұ д Бехбудий, т. б. бар " Тү ркістан ө лкесі мұ сылмандар кең есі" 26 қ араша кү ні Қ оқ ан қ аласында 4-Тү ркістан ө лкелік тө тенше мұ сылмандар съезін шақ ырды. Ү ш кү нге созылғ ан съезд 28 қ араша кү ні Тү ркістан ө лкесін Тү ркістан автономиясы деп жариялады.

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 252627 28 29 30 Следующая ⇒