«ЛЕЗГИНКА», ДЕЛИ ВАЦI, КЬУЬЗУЬБУР.

цда! Исятда зун пачагьлугъдин къуллугъдал ала, I!; шагь. Ваз кIанивал хьуй... Доктор! Тавакъуйда, вун я и халудик хкуьрмир. И бедбахт къапандин терезайри мл анжах артухан кIвалахар, такIанвилер туьрпипшава... —. Къапанчи ви халу яни? — Эхь. Тахай халу я. — И гъилерда за ви тахай халудал жерме эцигда,: — Ефимов элячIна фена. Панагьан ччанди бирдан ажугълувилин цIай кьуна. Ам са геренда Ефимоваз килигна, ахпа пIузаррал кIвенкI авуна къапанрихъ фена. Панагьа гьа сятдилай Ефимовакай муркIадин кIус авуна, ам вичин рикIе ттуна. Петербургдин духанра чранвай «юрист», сарар рувана, тахай халудиз кьилни къалур тахвуна, нубатдин истикан хъваз фена. И декьикьайра ада доктордикай пис рахазвай ксар вири рикIел хкана. «Жавата зав записка кхьиз тур руш вуж ятIа, за чирда, — фикирна Панагьа — белки а руш дарманар ийиз, и урусдин кьилив къвенни ийизва... Къази, фекьияр, жемят кIвачел къарагъарда... За вичиз, Панагь вуж ятIа чирда!.. » Арабаяр, гамишар, девеяр элбаэл базардин майдандилай алудна, михьивилер хъувуна базар къайдадик кутуна. Базардин майдандал пагьливанар къугъун патал гъварар акIурзава. Ина, гьеле, тамаша башламиш жедалди аялар кIватI хьанва. Абуру майдан злкъуьрна «ьунвай туьквенрин къавар, карвансараириз фидай рекьер кьунва. Базардин майдандин юкьвал, ракь алай зурба къапандин терезаяр ала. Инал К/ьубадин муьшкуьрдин къуьлер, КIеледин дуьгуь, ЦIехъуьлрин цIивинрин гьамбарар ала. Базар, яргъал дагъларай атанвай терекмайри: серкерри, чубанри, лежберри, гъуьрчехъанри мадни гурлу авунва. Ингье, дагьвийри чпиз кIани затIар маса къачуна, абур тIарам нехишар алай гуьзел рангарин сун гъаларикай хранвай хучарра, гьебейра ттунва. Дестедесте хьана абур карвансараяр галайвал хъфизва. Базардин къерехдив чергес чухва алай тIарам итим ди гуьзел семен яргъа балкIан маса гузва. Адан кьилив, чIичI къалин, кIук авачир лацу жив хьтIин бурма хъицикьдин бармак, лацу чухва алай гимишди цIарцIар гузвай чIулуникай магьидин ттум галай гапур куьрсна, ччанда сагъвал, такьат, гумрагьвал авай, тIарам буйдин къумрал рангарин са жегьил атана. кIвачерилай сарарал кьван балкIандиз килигна. — Маса гузвани? — жегьилди хабар кьуна. — АкI тахьайтIа, балкIан базардал гъидани? — Суалдиз суалдал жаваб гана иеси милиз хъуьрена. Вучиз маса гузва? Дуст кас, ихьтин дуьшуьшда хабар кьадай адетар авач, — жаваб гана, балкIандин иеси рикIивай рахана. — Са дерт ава хьи, ава... Ингье, гьавиляй балкIан муьштеридиз акъуднава. Муьштери ятIа, тек са паз и балкIандик квай синих лугьуда. — Эгер мад лиэнар ядалди и гьайван зав гамукьайтIа, стха, за идан гардан гапурдал галудда. — Зун муьштери я. Себеб?! — Вири къилихриз хъсан, вичин тай авачир ягъиди, ярхна кутIун тавунмаз лиэнар ягъиз тазвач... — Зав це гьил!.. Доктордиз, инал вичин вилик хьайи савдадикай суьгьбет авурла ам гзаф шад хьана. — Анжах намуслу инсанди вичин малдик квай пи с къилих чуьнуьхдач. Адалай гъейри, ам къучагъ инсан рин къилихар я... — лагьана, доктор гьерер маса гудай терекмаяр алайвал фена. Базарда авай гункъачун акурла, чайханадин аивандилай хкажна лугьузвай ашукьдин ванциз яб гайила, «михьивилериз чун пака килигда... » рикIяй хиялна Ефимов духтурханадихъ фена. Докторни фельдшер Берали базардин майдан КьатIна амбулаториядиз физваила, абуруз вацIун кьеряй: «Ери! Ери! » — лугьуз са касди кIевиз гьарайзавай ванер атана. ВацIун къерехдал кьунтерал кьван гьилер къакъажнавай, гужлу беден алай са дагьвиди кицI яни, жанавур яни туьтуьгъ кьуна бамишзава. — Пехъи жанавур! Пехъи жанавур! — лугьудай гафари ван къачуна. Инсанар ччанара кичI аваз, къа варал экъечIна, ттарариз акьахна. Абуру чпив гвай гапуррал, маса яракьрал гъилер вигьена: вири мукъа ят хьана акъвазна. Куьмек герек жедай кьван кар хьанач. Дагъвиди жанавур бамишна кьена. Атана агакьай маса са хуьруьнвидип гапурдик квай кIантI хкудна дагъвиди вичин кIвачин ятуррал пехъи жанавурди кIирер кутуна авунвай хирер сасад атIуз а патал гадариз хьана. — Акъваз, бес я! — Ефимовай гьарай акъатна. — Хирер атIумир... Чахъ хъсан дарман ава!.. Пехъи жанавурди кьур касдин дарман хер атIа||, | гадарун, а хер эфенвай ракьалди ккун я!.. Маса. чрман вич хьайи затI туш, я авач, — дагъвиди жаваб на. — Зун духтур я... Вун захъ инанмиш хьана кIанда. вун лап хъсан, лап умудлу дарманрал сагъар хъи да... За вун бегьем хуьда, стха!.. — Ефимов ванцик алаба «ваз рахана. — Ви парталар гъилер вири атIа шмандин микробар я... Бералиди дагъвидив мад хирер атIуз тунач. Азарлу тулаториядиз ракъурна, вичи инал лазим кьван миивилер авуна. Рагъ алай юкъуз, хуьуруьн юкьва жанавур акун ку13, вацIал гъилер чуьхуьзвай дагъвидиз а вагыпи илкьилик кумачир авара тирди чир хьана. ВацIа ахьна вагьшиди циз кIасар ягъай гьал акурла, мад едихъ шаклувал амукьнач. Итим чIугуна вичел къвезц пехъи жанавур «къаршиламишиз» гьазур хьана. Iа къванер къачуна, абур жанавурдал гьалчна. ЦIай унвайбур хьиз яру вилерай килигна, рагъул багъар из цIаран яд авахьзавай чиркин сив аладарна, жанарди кичI авачиз итимдал гьужум авуна, вич гъиле атдалди дагъвидал са шумуд хер авуна. Дагъвиди доктор" агакьдалди вичин кьве хер атIа1, кIвачин ятурдал бегьем кьве фур ахъайна. Гьеле ске хирер, эфенвай ракьал кунни хъийиз гьазур.. пивай. — Мад хаталувал амач... ХъфейтIа жеда. — лагьана докторди. Хамуник дарман цанвай азарлудал вилер алаз ам са геренда кисна. — Больницада эцигун ним кас я... вучда, амчахъ авач. Гьар юкъуз шагьа... Азарлу гьич са карни тахьай хьиз, ччина умудлуIлин экв аваз къарагъна хъфена. — Асландин рикI авай кас я! — Ефимов кьецIини жупа куьчедиз экъечIай дагъвидиз мягьтелвилелди илигна. «ЯхдIур югъ хьун кумаз вуч жедатIа чун килигда?! кас пехъи жеда хьи, жеда... Адаз са куьникайни дарам амайди туш... » — лугьуз хуьре къекъвезвай ванер Iнма. ЯхщIур, ахпа виш югъни алатна, амма пехъи •шанурди кьур дагъви дели хьанач. II хабарди округда бегьем суьгьбетар, умудлувилер > ьр1тмишна. Самурский округда Санитарное управлениедин начальниквилин везифа кьиле тухунив эгечIай сифте йикъарилай башламишна, чкапин ругьанийри: къазиди, фекьийри, муьруьдри «аламатар, мажузатар» квай жерягьри михьивилер, халкьдин сагъвал хуьн патал вучзаватIа Ефимова чирна. «Хашпара доктор гьикьван виниз тир пост гвайди кIанда*? Йш7~хЪурай, — фжщгна Ефимова. — Ам гьикьван хъсан къастар авайди хьа" иитIЗнIС виш йисаралди мавгьуматди: мичIивили, авамвили эзмишнавай, абурун «буьркьуь есир» хьан. вай, «мажузатрихъ, кьадар кьисметрихъ» инанмиш дагъвияр зи патал, — медицинадин серенжемриз амал авунин рекьел гьун регьят кар туш... Инал гьикьван мукъаят хьайитIа, гьа гьакьван хъсан я... Пачагьдиз ругьанийрик хкуьрун, инра авамвилин сиве акъвазун кIандач... » IПкьил

«ЛЕЗГИНКА», ДЕЛИ ВАЦI, КЬУЬЗУЬБУР...

Югъ нисинилай алатна. Ахцегь вацIун кьил атIугъай чIулав цифери кьунва. ЯтIани хуьрел чими, амма зеррени зегьем тушир рагъ ала. Дагъларихъай къвезвай серии гару ччилив къизмишвал вугузвачир. Пакамлай доктор базарда къекъвез акур алишверишчийри чпин туьквенрин вилик патар шткана, ятар яна, михьивилер авуна. Карвансарайриз къведай рекьер, гьамиша зибилри кьуна жедай, гьаятарни хейлин, къайдадик кутунва.

Базарда и декьикьайра, тек са д. алдамдинни зуьр недин къати, амма ширин ванери агъавал ийизва. Ба зардин майдан, адан гьар патахъ галай туьквенрин къавар, далудихъ галай сурара авай машмашдин, ту тун ттарар, мукьвараллай айванар инсанри: итимри» дишегьлийри, аялри гила бегьем кьуна. Ина кIватI хьанвай инсанриз килигайла, хуьрера касни амачир хьиз жедай. Ахцегьай тир Къирчи пагьливандиз, адан гзаф зурба къаравили — квасакъабачи Баламетаз, халкьдин гьавайрин рикI тир зуьрнечи Селимханаз, магьир далдамчи Мерданаз яб гуз къе и майдандал гзаф халкь кIватI хьанва.

Жемят, кваса, пагьливан атунал вилер алаз киснанай вахтунда, акъваздай чка жугъун тавур Ефимов са чайханадин айвандик фена, ам инал столдал ацукьна. . — Бузбаш, ахцегьрин шурпа, пити... кофе, чай... Жанаби доктор, жумла жагьан! КIандатIа, захъ вун хьтин гьуьрметлу муьштерийриз хвенвай, ахвайш! Чехир... ава. Буюр, вуч кIандатIани лагь! Зун ви къуллугъда кIвачин са тупIал акъвазнава!..

И келимаяр зерре галкIун тавуна, гзаф дирибашиилелди урусдал лагьай итим спелрилай гъил элягъиз, буй акъажна доктордин буйругъ гуьзлемишиз акъвазна. Доктор са легьзеда, ччин ачух яз кисна вичин ви|лик акъвазнавай касдин «шикилдиз» килигна. Ам тIимил кьван аскIан буйдин, куфунсуз чIулав вилер авай, Iгьалариз килигайла, гзаф сагъ итим тирди Ефимоваз [акуна.

Чайханадай хуьрекрин атир галукьайла, Антонан IИштагь ахъа хьана. «ТIуьнхъунни хьуй, — фикирна \нтона. — дадмишунни хьуй, ахтармишунни... »

Заз ахцегьрин шурпани, ахцегьрин чай це!

Д2Н!. УI? Ди. ™.? 3 дивдирмез!.. — Сифте гаф |октордиз" " ван къведайвал лагьана, гуьгъуьналлай га Ки) азербайжан чIалал Гьажимурада тек са вичиз ла

а. " ** " ~

. октордин вилик шурпа, тIанурда чранвай сару

? Iаз; ин фу гъана. Истивут, сумах, эцигна.

Доктор, дад аку... дадмиша! Шурпадик сумах,

? ут... ква, кIан хъхьайтIа, буюр! Ибур ваз дабавоч

, гъанва...

окторди араара базардин майдандиз вил язава.

Iч я Кваса, я пагьливан атанвач. Зуьрнечийри «ма

атар, теснифар, сегьерар» язава.

Iурпа доктордиз гзаф бегенмиш хьана. Ам гьерен Iкай авунвайди тир. Инра адет хьанвайвал, шурпа кутаз тикетике авунвай якIар цурун къажгъандиз ГI> она кьилди чичIекрихъ галаз, анжах чпик квай Iудалди къавурмишда. Ахпа маса къапунай къаКя ргазвай яд адал эличда. Гьа икI «ахцегьрин шур1НII» диб эцигда. Ахпа ам якIар хъуьтуьл жедалди Iииал ргада, са гзаф атирлу затIарал дадлу ийида, IВ. х, атирлу истивут... кутада, вилик гъидайла винел |цу чичIекарни «Iишнишар хъивегьда.

Доктордиз и чайханада авай михьивал, хуьрекар, и чайханадин ашназ, чайчи, кьилел кIвачел алайди тир Гьажимурад бегенмиш хьана. И касдин дирибашвал, кьатIунар, къаравиливал Ефимован рикIелай фидач. Гьажимурада, базардин майданда вуч вакъиа кьиле фейитIани виридалай вилик кьатIузва, ам доктордиз

къалурзава.

—Гьажимурад стха, ам вуч кас я? Ам духтур яни, жандарма?!

—Адахъ «Iвалюгъ авачни, инал фу тIуьна ман?

4 Хъсан, ччин ачух, акьуллу, мергьяметлу касхьиз аквазва.., Чайханада авай дагъвияр вири Ефимовакай рахана> Тьажимурадаз гзаф къаравилияр, хъуьруьнар, къариба уюнар акъудун, тамашаяр туькIуьрун кIанда, амма таб авун адан рикIивай кьабул хьайи кар туш.

— Исятда, гадаяр, ам зазни бегьем чидач, — ла гьана Гьажимурада, вичин кьилел кIватI хьанвай дагъвийриз, — духтур я лугьуз ван хьана... Дуьшуьш хьанач, бегьем чидач. Исятда за ам квез жумла жа гьандиз, лап хъсандиз чирда хьи, чирда! ТIимил кьван сабур ая... Жумла жагьан, зи ширин ччан! — Гьажи мурада къаравйли " латал виридаз икрамна.

*~" сьаж1шурада еке къЙзюГгуьлдйIГ" цуьквер ал аи патIнусда аваз базардин майдандал алай туьквендиз чаяр тухвана. Ам фейифейи чкадай екееке хъуьруьнар акъатзавайди доктордиз акуна. И хъуьруьнрик, якъин адаз, халкьдиз" и касдикай хуш къвезвайди чир хьана.

Ингье, Гьажимурад, инра лугьузвайвал: духтур Бералини галаз хтана. Адаз Ефимован столдихъ чка авуна, вилик чай эцигна. Ахпа чайдай ацIанвай къапар пIатIнусда аваз ам кьилел кьуна, зуьрнечийри ягъизвай гьавадиз кутугай элкъвей кьуьл ийизийиз кьвед лагьай мертебада авай чайханадин айвандилай мад кIаник эвичIна.

Квасакъабачи къвезвайдакай аялриз хабар хьана. Абур, лугьудайвал: «ракь акур жинерар хьиз», кьилерал руг алаз гьар патахъ катна. Къаварал дидейрин мукьув ацукьнавай гъвечIи ва кьурпе аялар, базардин майданда къарагъай гьарайвургьайди серсер авуна, ахпа абуру чпичеб хайибурун къужахра чуьнуьхна. Вири жемятдик гьерекат акатна, вири са патахъ — Гьажимурадан чайхана галайвал килигиз акъвазна.

Кьилибацар жезжез Кваса туьквенар авай куьчедай агъадал атана. Жемятди мадни гурлу ван къачуиа. Квасадал литинин патарикай цванвай къабачи — маска ала. Ам зурба крчар, еке япар, къерехрив яру. ди гутунвай, ири ва чапрас вилер квай, лацу ччуру, са чIиб кьван авай, гьамиша хъуьрезвай сивтIиш алаз туькIуьрнава.

Кваса мирес! Ви гъвечIи стха, ингье, ви къул лугьда хак хьиз, дуьз хьана, ахпа са чIар кьванни юзун тийиз алкIана акъвазнава! — Къабачи «час» гана айвандал кьурана. Ахпа къабачиди вичивич юзур ма. Сар алай пад винелна алукIнавай кIуртуни, хкет рик квай иблисдин хамуни хьиз, ван, къачуна. Адан чIарарал кутIуннавай гъвечIи, чIехи, элкъвей ва пад ахъа тир са гзаф куркурри сесерна...

Кваса стха! Вун атурай рагъ атурай, вири вар цар... вири йисар чагъ атурай! — лагьана Гьажимура

I. ч, Квасадин яру цIай хьтин «пIузар» хкажна, адан •1е са затI цана гуьгъуьналлаз аниз еке са кIус якни. на, — Яб це! За лагьайвал ви рикIел алама хьи, мла жагьан! — япал кIуф эцигна ашпазди хабар гна.

Кваеади «эхь, эхь! » лагьана хьиз, вичин эйбежер м> ил ва «гьарай алай ччан» юзурна.

Пагьливан Къирчи кIвачерик синияр кваз, епинал хкаж жез эгечIна. Тамашачияр вири ада машгъул авуна. Къирчи кьадардин буй алай, къумрал якIарин, гзаф дирибаш кас я. Адан гьунаррин тариф Къуба, Шеки, Ширван патарихъ, Куьреда, гьеле, Яхул патараНИ ава. йиса садкьве сеферда жуван хуьруьнбуруз таМашаяр къалурун и касдиз адет хьанвай. Къирчи тек Си (чшнал къугъвадай пагьливан туш. Ада ччилелни са 1*3иф уюнар къалурда. Адалай гъейри, Къирчидихъ гаIIИ. ч «лезгинкадал», и дири макьамрин дидени буба тир кДсмедемдал» кьуьл ийидай кас Самурдин дереда йач. Ам кьуьлуьник экечIайла, кьве далдамди кIва|«хдай.

Ингье, кьуд пад жуьрбажуьр рангарин яруцIару Иблс алаз, чIулав чIарарин гъвечIи мег кьилеллай IП. ливан Къирчи епинин кьилиз атана, ам кьве Вярцйн арада эцигнавай хъуьцуьгандал ацукьна.

Пагьлипан къардаш!!! — Квасади Гьажимура дан чайханадин айвандилай гур ва къати ванцёлди гьарайпа.

Реббижан къардаш!!! — хъуьтуьл, амма дурум лу ванцёлди пагьливан Къирчиди жаваб гана.

— Гьунар, гьунар!!! — Гьунар! Гьунар!

— Чи Самур округдин, михьивилерсагъвал хуьнин виридалай чIехи, вири азаррин кьил хун алакьдай, чи гьуьрметлу доктор, Никифоран хва Антон Ефимоваз вуна ви гьунарар къалурун кIанзава!! И регьимлу кас ингье, килиг гьа!!! Чи дередин чирагь я!!! — Квасади гъил кьуна Ефимов Къирчидиз вири жемятдиз къалур на, — дердерин дарманар гьа и касдив гва гьа!!! Гьу рррааа!!!

Ефимова Квасадин гъиле чарчин са пул ттуна. Кваса элбаэл кьилибацар жезжез пагьливан къугъвазвай епинин кIаник хъфена. Къирчиди вичин гьунар куьтягьна ам хъуьцуьгандал ацукьна, жемятди яргъал чIугур капар яла. Далдамни зуьрнеяр кисай арада квасади авай кьван ванцёлди кIевиз гьарайна:

— Жемятар! Жемятар! —Къабачи къаварал ацукь навай дишегьлиирихъ элкъвена. — Чи чIехи духтурди: «Азарри тIуьна кьиникь алчахвал я» — лугьузваШ Духтурханадин ва вичин рикIин ракIарар жемят па тал гьамиша ахъа я лугьузва!!! Кесибар пулсуз са гъарда!!! Вичизни чи чIал хъсан чида!!! Эгер зибур тапарар ятIа, зи затдиз лянет хьурай!!! Яваш! ЯвашГ Ангье вичивай хабар яхъ!!

Ефимов тектуьк гаф квачиз, инал Квасади лагьай келимайрин гъавурда акьуна. Вири жемят вичиз килигзавайди акуна, докторди къарагъна халкьдиз икрам авуна.

Къирчиди «лезгинкадал» кьуьл ийиз башламишна. Квасади чукурна атана, Гьажимурадаз мад «час» гана.

— Кваса стха! ЧIурукIа лагьай гафчIал хьанани?

— Аферин, вири дуьз хьана! Жумла жагьан! — ГьажимураДа Квасадин яру цIай хьтин «пIуз» хкаж на мад са затI адан сиве дана, япахъ са вуч ятIани лагьана, як квай еке са кIараб адан гъиле вугана.

Ефимов Гьажимурадан фендигарвилин гъавурда акьуна, милиз хъуьрена, ада Гьажимурадан гьил кьуна.

Къирчиди инал доктордин гьуьрметдай вичин хуьруьнбур мягьтел авуна. Ада и сеферда зеррени эгьтият тавуна, епинал «демедемдал» гзаф дирибашвилин кьуьл авуна.

— Эхь, гьа им халис «Лезгинка» я! —лагьана икьван чIавалди вичизни хабар авачиз кIвачел акьалтнавай Ефимов ахцукьна. — Йхьтин тамаша заз уьмуьрдани акурди туш, баркалла, баркалла!

Къирчиди хейлин гьунарар къалурна: вилер кутIунна, кьве кIвач кьве синида аваз епинин кьилиз экъечIна, ргазвай самавар, чайдин къапар кьилеллаз адалай фена. Епинал гьер тукIуна...

Тамаша лап къизгьин хьанвай арада, Квасади къудур жунгавдин ванцел гьарайна:

Пагьливааан къардааааш!!!

Реббижан къардаш!

Панагь! Пааанапь! Дулу кIараааааб!.. Хардаал гьиса а аШГГТI ааар~ам" буй! МублааагьПанааагь уьчуьв уйнамаагъ герек!!!

Гьунар, гьунар! МублагьПанагь уьчуьн уйна

магъ герек!

Пагьливан нубатдин гьунар къалуриз эгечIна, къабачи, тIвар кьурла, ахъа са туькендиз катай Панагьан гуьгъуьниз чукурна, ам ччин цавал авуна кIулал кьуна, гваз хтана. Кефли Панагьа гьикьван гьарайэвер,. чабаламишунар авунатIани, ам Квасади ахъайнач. КIвачер щавуз акъатиз, гагьни абур ччилелай галчIуриз, Квасади Панагь майдандин юкьвал гъана.

Пагьливан къардаш!!! — къабачиди кIевиз гьа райна.

Реббижан къардаш!

Гьунар герек авач!..

Ана гьикI хьана, Кваса стха?! — Пагьливанди гафарин арада хъуьруьн аваз хабар кьуна.

Пагьливан къардаш! И кас Панагь — дагълара мублагь!.. Вири чайчийриз буржлу я!.. Неда, хъвада, амма пул гудач!.. Идаз и сеферда дуьньядин астIар пад акунвай зунни вун алцурариз кIанзавай: бурж къачуна, астафируллагь! Масадавай къакъудна, чаз шабаш гуз кIанзавай!.. Чун къачагъдин мал кIаниксар яни, тушни?!

Чаз, анжах гьалалдин мал я кIаниди, Кваса... — пагъливанди, хъуьрез-хъуьрез жаваб гана. Пагьливан къардаш!!! Реббижан къардаш!

И муьфтехурдиз гудай жазадал тIвар эциг гьаШ А жаза, Кваса, вуна тайин ая! За ваз ихтияр

Агьан! Вун зи гъиле гьатна!.. Квасади Панагь кIулалаз хейлин [ажар_а_рна, ахпа, Фнст майдандин юкьвал зцигна, адан ччиниз са гъута млч гъуьр чукIурна гьарайна:

Гьич уьзуькъара жемир, Панагьпачагь! Гьами1. 1 уьзагь хьухь!!.

Кваса, кьилибацар жезжез катна: русвагь хьайи I. чиагь гъ}ьредай ктад хьанвай ччина ягълух ттуна,, гпбататаба яз, къапандин кьурак чуьнуьх хьана.

И тамашадал Ефимова, Бералиди ва ГьажимураI вири жемятдихъ галаз бегьем хъуьруьнарна. Абу41 вилерал накъвар акъалтна.

• Жумла жагьандин лянет! — Гьажимурада гьан" ша, вичин кьилив атай къабачи къужахламишна. — п кIуф, кIуф! — ашпазди Квасадин «цIай квай пIуIрриз» теменар гана. — Баркалла Кваса стха! Вун Iлис къабачи я! Зун ваз вири уьмуьрда буржлу кас Заз кIанивал хьана! — Квасадин гъиле мад як Буша. — Нуша жан! Нуша жан!

Гьажимураданни Квасадин гьафасафа кьиле фи

пI чекьикьайра, къапандивай килигзавай Панагьаи

и ялав кьуна, ада: «И алчах уюн туькIуьрайди

иилияр кIани Ефимов я, Гьажимурадни адан куь

хьана... » — лагьана фикирна. иегьа пагьливанар къугъвадай йикъара Квасаур зарафатар гьич саданни рикIик хкIадач, адапжиклу хьана хъфидай, хъел къведай адет авач. , Панагь кьисасдин дерт ччанда аваз, югъ хьайиьздал аламай кускафтар хьиз, кичIезкичIез иатаз вил ягьиз къапандин кьуракай хкечIна; I. •

чур ва Ахцегь вацIарай, агъадихъай атай чIулав:

и хуьруьн кьуд патахъ галай дагълар кIевна,

Iчил хурушум авуна. Кумазкумаз цIайлапанди

|р яна: дере, чархар ацахьай хьтин ванери кьу

иф|с инлайанлай, ахпа, ккварарай эчIирзавай

хьиз, гужлу марф къваз башламишна. Далдамни зуьрнеяр кис хьана, инсанар кIвалериз, кьурарик катна.

Къати марф атайвал сад лагьана акъвазни хъувуна. Ам хуьруьн чIуралай галчIуна, агъадал уьтмиш хьана, баркаван ракъини вичин хуш суьрет къахлурна. Яргъа, Ахцегь вацIун а кьиле, марфади вичин кар давамарзава. Хуьруьн юкьвайтIуз, къарсурнавай шив хьиз фири цавал кьуна дели вацI агъадал: кьуьзуь Каспиядихъ катзава. «Къупакъупдин» ванер вири хуьруьз, гьеле, са гзаф кIвалеризни чукIурнара. ВацIун чархарай агъадал физвайди циз ваъ, кьеженвай ччилиз ухамиш я.

Ефимов гужлу селдин гурултуди, къудратлувили юзурзавай, садсадалай уьтмишарна яцIу гъварарикай эцигнавай муькъвелай гуьне патаз элячIна. Ам хейлин вахтунда хуьруьн юкьва авай чархарай акъатайла, ирид кьил алай гъуьлягъ хьиз, гьяркьуь «базардин кьерел» хелхел хьана чкIанвай вацIуз килигна. Ахпа адан къерехдал фена, докторди вичин гъил вацIук кутуна. Гъил алкIидай кьарадай ктад хьана. Са геренда, ам элциф цихъ къекъвена, амма жгъанач, эхирни ам хъуьрена.

— ВацIай гъил чуьхуьдай яд жгъанач лагьайтIа, Берали, захъ са касни инанмиш жедач. Ингье, им чаз вилералди аквазвай дуьшуьш я...

Докторди вичин гъилераллай кьар чарчел, ягълухдал михьна, ам мукъвел хтана.

Марфар къваз хьайитIа, гатфарилай башламиш на зулалци, чи вацI, Антон Никифорович, ингье, гьа икI лилни къум я. Ишлемишиз кIвализ тухвай цин са пай яд я, муькуь пай лилни къум. Гьа икI ятIани чи хуьруьнбуруз и вацIун яд гзаф кIанда.

Доктор Ефимованни фельдшер Бералидин эхтилатар вацIун къерехдал хейлин яргъал фена. Абуру инал хуьруьз булахар гъунин, абур мягьлейриз паюнин, Женийрин, «гьамамрин» ятарикай менфят къачунин гьакъиндай суьгьбетар авуна.

Медицинадин векилар эхтилатдик квайла, абурун кьилив, Ахцегьа гьуьрметлу са шумуд кьуьзуь кас атана. Абурукай, юзунриз викIегь, кьакьан буйдин, ачух ва хуш ччин алай кас вилик атана.

Израв, жанабияр!

Салам, салам, Самурхан буба! — Бералиди жа

, б гана, чпив агатай кьуьзуьдан гъил кьуна, ам Ефиювахъ галаз танишарна.

— Ччан рухваяр, куьн вацIуз килигзава ман? Пе

чьи я, хата авач... Ам пехъи хьун чи халкьдин сагьал я... — Гъавурда акьадайвал лагьайтIа, Самурхан буба, уп валай гзаф рази жеда. — Ччан хва, чи вацI, ингье, гьа икI къарагъун, диибашдиз катун, чи хуьруьн жемятдин сагъвал я. ВацI пълрагъарнавайла, адан яд булахдин целайни мим п я!

Бес им михьивал яни?! — Бералиди чIулав лил

а физвай вацI къалурна.

Эхь, ччан хва, михьивал я! Кьалув. ал чиркинвал

ччан хва. Ам чи хайи вацIун жегьилвал я. Вичи

чархара, къванера эцягъна хци ийизва, лиледай

/ьзва, ада къумадай вич куьззава... Къванери, чар

кьунвай хьахьни хьам михьда, ихьтин вахтара

ш. агъаларни куквар терг жеда. ВацIу вичин къе

> ужах инсанри, гьайванри авунвай чиркин затIа

" I, зирзибилрикай михьи ийида...

1ралиди Самурханан эхтилат Ефимоваз ахъай

\а, докторди кьуьзуьди гьахъ тирди тестикьарна.

Булахрин ятар хьанайтIа, буба, пис жедайни? —

шва хабар кьуна.

Хъсан жедай, — жаваб гана кьуьзуь касди, ва

гурултудик гьарайдал рахана. — Амма ччан хва,

; Iани булахар гьикьван минет авунатIани, чи хайи

> I. з къвезвач... Чавай мад вуч жёда? Зун исятда,

кьуьзуьбуру векил авунвай кас я... Булахар чаз,

: |яр, чарасуз кIан я!..

патал яб гуз акъвазнавай туькме ащIай, лацу

квай кьуьзуь касди мили хъверна, кьил юзурна.

НI буй алай, ччин шуьткьверрин саф хьизхьанвай,

IЙ маса кьуьзуь касди гъилер элягъна, «Кьиле

рар туш гьа! » — лугьуз кIанзавайдан ишараяр

мма адан" сив раханач.

ьиаллу ксари чай хъвазва, ччан духтурар, —

Самурхана, — мад абуруз булахар герек ава

Iхлр кIани кесибрихъ пул авач, пул... я чи гъи

| щи гунгарарни баят туш... Эхтилатар кIвале

! I ь1, рухваяр, ша куьн чахъ элиф, валлагь,

льзуьбурухъ куьн атайла, ярхардай мал,

гьер авачтIани, гардан яру кIек кими жедач гьа! Куьп чи хуьруьн эквер яз чида заз...

Сагърай, Самурхан буба! Чун куь кIвалеризшг къведа.

Азарлу жедай кас чахъ жедач, хва, чун лигим хьанвай кесибар я, азарар чна агуддач... Чун кьуьзуь бур, вансес квачиз а дуьньядиз фида. Квез хабарни жедач. Булахрин пул тIуьнвай фекьидиз са гьахъду ван авуна кIанда! Мад чи гуж акакьнач...

Кьуьзуьбур элячIна хъфена.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒