Қызықты грамматика. Кім Мақалбай атай болғысы келеді?

Кішкентай Хасан мен анасы (дайындағ ан Р. Акдемір)

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

4.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Оқ уыма тө решi,

Тоқ уыма тө решi.

Парақ тасам байқ алар.

Бiлiмiмнiң ө ресi,

Онда жә не жазылғ ан,

Кестем де бар келесi. (Кү нделiк)

Иiр-иiр қ ұ быр,

Ү рлесең бұ лбұ л. (Керней)

Тө рт қ ырлы, ө зi аппақ,

Тақ тадағ ы iзi аппақ. (Бор)

Кең алаң – тақ ырдан,

Шиырлап қ айтады.

Ақ қ ант қ атырғ ан. (Бор)

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Топтарда талдау.

Сө здік жұ мысы.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

Тақ ырыпқ а байланысты сурет салу

2-топ

Тақ ырып негізінде тест тапсырмаларын қ ұ растыру

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ә нет баба батасы

- Жаң а сө здер мен сө з тіркестерімен танысу,  

- Шешендік сө з бен мақ алды салыстыра отырып, сараптауғ а ү йрету.                              

- Ә нет баба мен Тө ле би туралы мағ лұ мат беру

- топтық, жұ птық жұ мыстарды тү рлі ә дістер арқ ылы бірлесе отырып тапсырма орындауғ а дағ дыландыру.

«тақ ырыпты ата» ә дісі ЖИГСО, «ыстық орындық » ә дісі, сыни ойлауғ а сұ рақ – жауап, топтық, жұ птық жұ мыстар.

Жаң а сө здерді қ атыстырып, семантикалық картамен жұ мыс жасай алады.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Ә ң гiме, аң ыз, ертегi,

Нотасы мен ә нi бар.

Суретiн де кө р тегi,

Қ андай журнал бә рi бар? («Балдырғ ан»)

Ү стiнде есiгi,

Ө зi орындық, ә рi ү стел,

Оқ ушылар бесiгi. (Парта)

Iлулi тұ р кең алаң,

Керегiмдi мен одан.

Жазып алам кө шiрiп,

Сү ртем сосын ө шiрiп. (Тақ та)

1. Ә нет баба туралы бейнеролик арқ ылы жаң а сабақ ты бастау.

2. 4 тапсырманы 4 топтастыру.

3. Семантикалық карта арқ ылы сө здер мен сө з тіркестерін талдау, аудару.

4. Стоп кадр оқ улық пен жұ мыс

5. Жебеге байланысты оқ иғ ағ а мақ ал қ ұ растыру

6. «Бір сө збен ата» деп аталатын тапсырмада оқ ушылар берілген сө з тіркестерін бір сө збен атайды.

7. Тө ле би жайында сыни сұ рақ тарғ а жауап бергізу.

8. тапсырмағ а топтастыру жасау

Берілген тапсырмаларды жұ пта, топта талқ ылау арқ ылы орындайды.

Кезекпен оқ ыту

Кестені толтырады.

Сө здікпен жұ мыс жү ргізеді.

Бір-бірін критериалды бағ алап, тү зетулер жасайды.

Шешендік сө здің анық тамасын айтады. Тө ле би кім? Ол Ә нет бабаның сө зін қ алай тү сінеді?

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Ә нет баба (1628 – 1723) – “Жеті жарғ ыны” қ ұ растыруғ а қ атысқ ан атақ ты 7 бидің бірі. Руы Тобық ты. Жас кезінде Бұ хар-шарифте ү йсін Сарышуаш жыраумен біргемедресе бітірген. Ислам қ ағ идаларына, шариғ ат ережелеріне жү йрік болғ ан. Ә ділдігімен, діндарлығ ымен аты шық қ ан. Қ алқ аман—Мамыр дауы (қ осымша “Қ алқ аман-Мамыр”) кезінде бірін-бірі сү йген екі жас жазадан босатылсын деген билік шығ арады, бірақ оғ ан Мә мбетбай руының басшысы Кө кенай батыр кө нбейді. Ол Мамырды атып ө лтіріп, енді тентегің ді сен де ө лтір деген ауыр шарт қ ояды. Кө кенай батырдың ауыр шартына амалсыз кө нген Ә нет баба: “Қ алқ аман жү йрік атпен шауып ө тсін, Кө кенай сонда атсын” деген тоқ тамғ а келеді. Бұ л жазадан Қ алқ аман аман қ ұ тылады. 1723 жылы кө ктемде жоң ғ арлар шабуылы басталып, ел “Ақ табан шұ бырындығ а” ұ шырағ ан кезде Ә нет баба жұ ртта қ алады. Кейін Кө кенай бастағ ан батырлар ұ лы бидің сү йегін тауып жерлейді. Ә нет бабаның Жаубасар, Есболат, Шақ а есімді ұ лдары болғ ан. Бұ лардан бұ рын ержеткен 5 ұ лы қ алмақ тармен соғ ыста қ аза табады. Ә нет бабаның бә йбішесінен туғ ан бес баласы Ақ табан шұ бырынды бола-тұ ғ ында қ алмақ тың оғ ынан ө ліпті. Олардан нә сіл қ алғ аны мә лім емес. Мұ нда сол бә йбіше баласы - Байболат дегеннің Балуан, Бақ ай деген екі баласы бесікте келген екен, соның Балуанынан тұ қ ым жоқ. Бақ айдың балалары ө сіп-ө нген. Ә нет бабаның басқ а ә йелдерінен Жаубасар, Есболат, Шақ а деген ұ рпағ ы бар. Ә нет тек Тобық тығ а ғ ана емес, исі қ азақ қ а қ адірменді қ арт баба, қ азақ тың ә йгілі тө бе билері Тө ле, Қ азыбек, Ә йтекелерге, " кө мекей ә улие" атанғ ан Бұ қ ар жырауғ а батасын берген. Оқ ушылар берілген сұ рақ тарғ а ойланып, жылдам жауап беру керек.

Отан дегеніміз не?

Отан неден басталады?

Ақ ын Отан туралы не айтқ ан?

Бейнероликті кө ру, талдау.

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ азыналы қ арт тә лімі

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

4.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Бiлiм менен тә лiм,

Парақ ты ашқ анда

Беттерiнен мә лiм. (Кү нделiк)

Оқ ушығ а кү нде ерiп,

Жү ретiн не? (Кү нделiк)

Кепкен жарғ ақ,

Шең берге керiлген,

Соқ саң сарнап,

Ү н шығ ады тө гiлген. (Барабан)

Былғ анышты жақ тырмайды,

Ол бар жерде дақ тұ рмайды.

Бiрақ тағ ы ө з ү стiнен,

Таза бiр жер таптырмайды. (Сорғ ыш)

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау.

Шығ армашылық тапсырма:

1-топ «Менің атам мен ә жем» сурет салу

2-топ «Аяулы жандар» ө лең жазу

3-топ Атм мен ә жеме сыйлық жасаймын

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Атасыз ү й – батасыз,

Анасыз ү й – панасыз.
Есік алдында тө бе болса,

Ерттеп қ ойғ ан атпен тең.

 Ауылың да қ ария болса,

Жазып қ ойғ ан хатпен тең.

Мақ алдың мә нін ұ ғ ынып, ортада талдау.

Мазмү ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ аздауысты Қ азыбек би айтқ ан сө з

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

4.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Бiр санғ а ө сiрдi,

Ө зi қ алып орнында,

Бiздi алғ а кө шiрдi. (Класс)

Доп сынды келбетi,

Онда бар тү п-тү гел,

Ә лемнiң ә лпетi. (Глобус)

Оқ у-бiлiм аспабы,

Қ оймасының бас қ абы.

Бө лмесi де бiрнешеу,

Тиегi бар ашпалы. (Сө мке)

Қ ырық екi жауынгер,

Сапын тү зеп тұ рады.

Бұ лдiршiндер

Қ ауымды ел,

Сырын терең ұ ғ ады. (Алфавит)

Қ аздауысты Қ азыбекби, Қ азыбекКелдібекұ лы–қ азақ халқ ының XVII – XVIII-ғ асырлардағ ыұ лыү шбиінің бірі, кө рнектіқ оғ амжә немемлекетқ айраткері. Ортажү зарғ ынтайпасының қ аракесек руына кіретін болатқ ожаатасынаншық қ анол 1667 жылыСырбойындадү ниегекелген. Арғ ыаталарыШаншарабыз, Бұ лбұ л, ө зә кесіКелдібек—есімдеріелгебелгіліә ділбилерболғ ан.

«Бірде қ азақ еліне келген елшіні біреулер ө лтірейік деп, екінші жақ ө лтірмейміз деп ү лкен дау-дамай болыпты. Сонда осы мєселені ақ ылдасып шешу ү шін ұ лы жү зден Тө ле би, Орта жү зден Қ азыбек би, Кіші жү зден Ә йтеке би бас қ осып, бір тө беге шығ ып отырса, алдындағ ы кө лге бір топ қ аз келіп қ оныпты. Сонда Тө ле би тұ спалдап:

— Мына кө лдің алар ма еді қ азын атып, — дейді.

— Оғ ың шығ ын болмасын жазым атып, — дейді Ә йтеке.

— Қ ұ тылмастай пә леге қ ап жү рмейік,

Қ аз екен деп перінің қ ызын атып, — дейді Қ азыбек. Осымен сө з бітеді. Елшіге тимей еліне қ айыру керек деген шешімге келеді»

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Ә р топтан оқ ушылар шығ ып билер сө зін мә нерлеп ( жатқ а) оқ ып береді. кө рініс кө рсетеді.
1 –топ – Тө ле бидің тө релігі
2-топ – Қ азыбек биден қ алғ ан сө з
3-топ – Ә йтеке бидің ә йгілі нақ ылдары

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ә йтеке бидің шешендігі

МАҚ САТЫ: Қ азақ тың атақ ты биі Ә йтеке туралы толық мә лімет беру, тақ ырыптың негізгі идеясын ашу, ауызекі сө йлеу тілін дамыту, білімділікке, мә дениеттілікке тә рбиелеу. Ә йтеке бидің ө мір тарихын, қ азақ ә дебиеті мен тарихында алатын орны туралы, шешендік ө нері туралы мағ лұ мат беру
КҮ ТІЛЕТІН НӘ ТИЖЕЛЕРІ: Жаң а тақ ырыпты мең гереді, білімдерін толық тырады; Бір - бірінің ойына пікірлерін еркін қ оса алады.
Бір - бірімен қ арым - қ атынасы қ алыптасады.
Бағ алау: Ү ш шапалақ, Екі жұ лдыз бір тілек, смайликтер
Ресурстар Power point беттері, интерактивті тақ та, стикер, плакат

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Ә р топқ а берілген тапсырма бойынша оқ ушылар тақ ырыпты талқ ылайды.
1 тапсырма:
Ә р топ жаң а тақ ырыпты ө з беттерімен оқ ып шығ ады жә не жұ пта, топта жұ мыс жасап, жоба қ орғ айды.
1 - топ. «Ө мірдерек»
2 - топ. «Атадан қ алғ ан асыл сө з» (Афоризмдер, сө зге хас шеберлігі)
3 - топ.. «Қ анеки, тілім, сө йлеші». Ә йтеке би бейнесін жасау.
Ә р топ мү шелері «Кластер ә дісі» бойынша тақ ырыпты қ орғ айды.
2 - тапсырма
«Иә », «Жоқ » стратегиясы бойынша Ә йтеке би ө мірі мен шығ армашылығ ынан не білетіндері анық талады.
1. Ә йтеке Байбекұ лы Ө збекстанда ө мірге келген.
2. Ә йтеке қ алмақ ханы Қ оң тажымен кездескен. 3. Ә йтекені Жалаң тө с баһ адү р тә рбиелеген.
4. Ә йтеке «Қ арлығ аш би» атанғ ан.
5. Ә йтеке 1667 жылы дү ниеге келген.
6. «Елінен айрылғ ан ер бақ ытсыз, жерінен айрылғ ан ел бақ ытсыз... »даналық сө зін Ә йтеке би айтқ ан ба?
7. 25 жасында Кіші жү здің бас биі болғ ан.
Оқ ушылар бү гінгі сабақ та нені біліп, не тү йгендері туралы ойлары бойынша пікір алмасады, ө з ұ сыныс - тілектерін стикер арқ ылы жапсырады.

Ә ЙТЕКЕ Байбекұ лы (23. 03. 1644, Ө збекстан, Қ азбибі тауы, Қ ызылша м. — 1700, Ө збекстан, Нұ рата ауд. Сейітқ ұ л қ орымы) — казақ халқ ының бірлігін нығ айтуғ а ү лкен ү лес қ осқ ан атақ ты ү ш бидің бірі, мемлекет қ айраткері. Ә лім тайпасының тө ртқ ара руынан шық кан. Ә мір Темірдің бас кең есшісі Ораз қ ажының бесінші ұ рпағ ы. Бү кіл парсы, ө збек, кырғ ыз, қ азақ, кұ рама жұ рты " Синесоф буа" (жаны пә к жан) атағ ан Сейітқ ұ л ә улиенің - ү шінші ұ рпағ ы. Ә. Қ оканғ а (1622 — 35) хан болғ ан Ақ шаның немересі, Самарқ ан ө мірі (1622 — 56) Жалаң тө с баһ адү рдің немерелес туысы. Ә йтеке бес жасында ауыл молдасынан сауатын ашқ ан.
Шешендік касиетінің ерте танылуына ә кесі Байбек пен Қ осуақ бидің айрық ша ық палы тиеді. Алайда жеті жасынан бастап аталары Ақ ша хан мен Жалаң тө с баһ адү р Ә йтекені ө з тә рбиесіне алады. Ол ө уелі Самарқ андағ ы Ұ лық бек медресесінде, кейін Жалаң тө с баһ адү р салдырғ ан, сә н-сә улетімен ә йгілі " Тіллә -кари" (Алтынмен апталғ ан), " Шердор" (Арыстанды) медресесінде оқ иды. Дін, қ ұ қ ық, аспан ә лемі, жағ ырапия, тарих, математика пә ндерін, араб, парсы, шағ атай, ө збек тіддерін мең геріп шығ ады. Ә йтеке Ақ ша атасынан ел басқ ару, елшілік байланыстар жасау жолдарын ү йренсе, Жалантө с атасынан ә скери қ олбасшылық дә стү рлер мен дағ дыларғ а жаттығ ады. Баланын он екі жасында Жалаң тө с атасы, он бес жасында Ақ ша атасы дү ниеден озады. Ә йтеке медресені бітірісімен туғ ан ауылына оралып, ә кесі Байбекпен, ұ стазы Қ осуақ пен бірге ел баскару істеріне араласады.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

«Бү гінгі кү ннің сө йлемі» ә дісі. Оқ ушылар бү гінгі сабақ тақ ырыбына байланысты бір сө йлем жазады.

Шешендік сө здер жаттау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Мақ ал-мә тел

білімділік – оқ ушылардың мақ ал – мә телдер туралы білім, білігін терең дету; дамытушылық – оқ ушылардың тіл байлығ ын арттыру, ө зіндік ойын дә лелдеуге тұ жырымдама жасауғ а жетелеу;

тә рбиелік – ана тілін ардақ тап бағ алай білуге, сө з қ адірін терең ұ ғ уғ а тә рбиелеу;

Тү рі: Жаң а білімді мең герту.

Ә діс-тә сілі: топтастыру, талдау, салыстыру, ой қ орыту.

Кө рнекілігі: интерактивті тақ та.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Мақ ал – мә телдер – халық даналығ ының, кө регендігінің айнасы тіл байлығ ының алтын қ азынасы. Мақ ал – мә телдер - ө мір шындығ ының кө рінісі, халық тың кейінгі ұ рпақ қ а қ алдырғ ан ө сиеті, ө мір сү ру ә рекетінің ережесі.

«Сө здің кө ркі - мақ ал» деп тегін айтылмағ ан. Мақ ал – мә телдерді адам баласы ө зі айтайын деген оймен орайластырып орынды қ олданса, сө зі мірдің оғ ындай ө ткір, кө ң ілге қ онымды кө ркем ә рі бейнелі болады. Мақ ал – мә телдер аз сө збен терең мазмұ нды бере алады.

Мақ ал – халық тың ө мірде алғ ан тә жірибесінің, ой - тұ жырымының қ орытынды жиынтығ ы, айқ ын ойды ү лгі - ө неге, ақ ыл ретінде қ ысқ а қ айырып, кө ркем бейнелеп жеткізетін халық тың дана, нақ ыл сө зі.

Мақ ал – мә телдер қ осарлана айтылғ анымен, олар бір – біріне туыс болғ анмен, екеуінің ө зара айырмашылық тары бар. Ол айырмашылық тар мақ ал мен мә телдің ойды туйіндеу жағ ынан да, қ ұ рылымы жағ ынан да байқ алады. Мысалы: «Тоқ пағ ы кү шті болса, киіз қ азық жерге кірер» деген мақ алды алсақ, бұ л мақ ал екі жай сө йлемнен тұ рады.

Мақ ал-мә телдерді одан ә рі терең ірек мең герту ү шін сабақ ты « Жарыс сұ хбат» тү рінде ө ткіземін. Ол тө мендегідей.

1. Кім кө п мақ ал-мә тел біледі? (ә р алуан тақ ырыпта қ амтылғ ан)

2. Суреттерді кө рсете отырып, мақ ал-мә тел айтып бер. (ү й, мектеп, кітап, ұ стаз)

3. Ә ң гіме, шағ ын мә тіндер жаздыру арқ ылы мақ ал-мә телдермен ың ғ айлы аяқ тау.

Қ ызық ты грамматика. Кім Мақ албай атай болғ ысы келеді?

Мақ албай атай болғ ан бала халық тың мақ ал – мә телдері нені ү йретеді, немесе неге уағ ыздайды дегенді тү сіндіріп, тө мендегі ү лгі бойынша берілген мақ алдардың тақ ырыбын тауып жазуы керек те, ө зі ойлап ә р тақ ырыпқ а сә йкес бір мақ ал айтып, жолдастарының мақ ал жайындағ ы сұ рақ тарына мү дірмей жауап беруі шарт.

Осы шартты орындап шық қ ан бала «Мақ албай атай» атағ ын алады.

Ең бек адамның екінші анасы.

Білімсіз кү нің жоқ.

Ө нерлі ө рге жү зер,

Ер – ел қ орғ аны.

Отансыз адам – ормансыз бұ лбұ л.

Досы кө пті жау алмайды.

Ә дептілік, ар - адамдық тың белгісі.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Қ ай жақ тез орындай алады?

Екі жақ қ а бө лінген балаларғ а екі – екіден тө рт мақ ал – мә тел жазу тапсырылады.

1 – жақ қ а:

1) Ә р сө зі е ә ріпінен басталғ ан ү ш сө зден тұ ратын ең бек туралы бір мақ ал:

Е... е... е... .

2) Ә р сө зі б ә ріпімен басталатын тө рт сө зден тұ ратын адамның қ асиеттері туралы бір мақ ал Б... б... б... б... .

Мақ ал-мә телдер кітапшасын жинақ тау.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Жұ мбақ жә не жаң ылтпаш

Мақ саты:
Білімділік: Оқ ушыларғ а жаң ылтпаш пен жұ мбақ арқ ылы оқ ушылардың
зерделілік, танымдық , еріктілік ерекшеліктерін ұ штау.
Тә рбиелік: Кө пшілік алдында ө зін- ө зі еркін ұ стауғ а, білімін кең інен қ олдана
білуге тә рбиелеу.
Дамытушылық : Ө з беттерімен ізденіс ү рдісін, адамгершілік
дағ дыларын қ алыптастыру.
Сабақ типі: дә стү рлі сабақ
Сабақ тың ә діс- тә сілдері: топпен жұ мыс, жеке жұ мыс, кестемен жұ мыс

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Денесi бар шыбық тан,

Темiр тұ мсық қ ұ дық тан,

Сусын алып iшедi,

Ойы iз боп тү седi. (Қ аламсап)

Бө лiнгендi табыстырып,

Бiрiктiрсе қ абыстырып.

Жымдастырғ ан жiгiт де,

Байқ амайсың тү гiн де. (Желiм)

Жұ қ а тақ тай бө лшегi,

Ұ зындық тың ө лшемi. (Сызғ ыш)

«Жұ мбақ тар, жаң ылтпаштар»
Жұ мбақ - адамның ой- ө рісін, алғ ырлығ ын, білімін сынау ү шін бір затты не табиғ ат қ ұ былысын тұ спалдап айтатын ауыз ә дебиетінің бір тү рі.
Жаң ылтпаш- адамның есте сақ тау қ абілетін арттырып, жылдамдық пен шапшаң дық қ а шың дайтын ауыз ә деиетінің бір тү рі.
Мысалы: Бір нә рсе білмегенді білгізеді,
Ө зің ді тұ рсаң қ арап кү лгізеді.
Жалғ анда ә ң гімесі сондай қ ызық,
Жаның ды тың дай берсең кіргізеді (кітап)
Топ бала, топ бала,
Ойнап жү р топтала.
Зымырап допты ала,
Қ уады кө п бала.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Топпен жұ мыс. Оқ ушыларды ү ш топқ а бө ліп, І топ жұ мбақ айтады, ІІ топ жұ мбақ тың шешуін тауып, ІІІ топ жұ мбақ тың шешуіне мақ ал қ ұ райды.
І топ: Ұ рамыз ол байғ ұ сты таяқ пен де,
Тебеміз сә ті тү ссе аяқ пен де.
Томпаң дап жү гіреді ұ рғ ан сайын,
Басынан сипамайды аяп пенде.
ІІ топ: жауабы: доп
ІІІ топ: Асық ойнағ ан азар, допты қ уғ ан тозар, бә рінен де малды бақ қ ан озар

«Зымыран» ойыны
Қ ағ аздан ұ шақ жасап, І топ жаң ылтпаш жазып, келесі ІІ топқ а зымыранды ұ шырады. Топ бірігіп зымырандағ ы жаң ылтпашты оқ ып, жатқ а айтады. Зымыранғ а жаң ылтпаш жазып, келесі ІІІ топқ а ұ шырады. Ол топта зымырандағ ы жаң ылтпашты оқ ып, жатқ а айтып береді. І топқ а зымыранғ а жаң ылтпаш жазып, ұ шырады. Ойын ә рі қ арай жалғ асын табады. Оқ ушылар топпен бірге жұ мыс жасайды. Жаң ылтпашты жатқ а қ атесіз айтқ ан топ жең іске жетеді.
І топ жаң ылтпашы: Есет атам ет асатар, ет асатса бес асатар.
ІІ топ жаң ылтпашы: Анау арал, қ ай арал?
Қ айың ды арал, талды арал.
ІІІ топ жаң ылтпашы: Ү ш кіші ішік піштім,
бес кіші ішік піштім.
Неше кіші ішік піштім?

Ақ параттық диктант. Мақ алдың жартысын табу. «Кім тапқ ыр? » ойыны.
1. Туғ ан жердей жер болмас, ....................
2. Бірлігі жоқ ел тозар,...............................
3. Аз сө з алтын,..........................................
4. Жол қ уғ ан қ азынағ а жолығ ар,................
5. Шебердің қ олы ортақ ,...........................
6. Басқ а бә ле............................................
7. Аң дамай сө йлеген,...............................
8. Кү шің е сенбе,......................................
9. Оқ у- білім азығ ы,..................................
10. Ә ке кө рген........................................

Кітапша дайындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ел аузынан

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

4.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Тiл жоқ ө зiнде,

Сө зi бар iзiнде. (Қ аламсап)

Бар ойынды жиямын,

Ақ қ ағ азғ а қ ұ ямын. (Сия)

Сағ ат сайын қ ағ ылады,

Тек мектептен табылады. (Қ оң ырау)

Кү мiс алмұ рт тiлi бар,

Сың ғ ырлағ ан ү нi бар.

Шақ ыратын бiлiмге,

Сағ аты бар, кү нi бар. (Қ оң ырау)

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындату.

Қ осымша тапсырмалар.

Кестені толтыр Ел аузынан

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Қ осымша тапсырма

Мә тінмен жұ мыс.
а) Кідіріспен оқ у.
1 - бө лім
Ертеде ел арасында жаугершілік жиі болатын кезде қ азақ тың екі жауынгері тө с қ ағ ысып дос болады.
Бірде ә скерлер бір ө зеннің бойында қ ос тігіп дамылдапты. Тұ тқ иылдан жаудың қ алың қ олы шабуыл жасапты. Малды айдап, мү ліктерін тиеп кетіпті. Қ олғ а тү скен азаматтарды айдап ә кетіпті. Ә лгі екі достың біреуі жау қ олына тү седі. Досының қ олғ а тү сіп қ алғ анын естіген екінші батыр кү здің қ ара суығ ын елеместен ө зенді малтып ө тіп, жау жатқ ан жағ ағ а келеді. Анталағ ан жау ә скерлері оны тарпа бас салады. Жауынгер ө зін қ ол басына апаруын ө тінеді. Алып келген соң ол жаудың қ ол басына:
Сұ рақ тар:
1. Екі дос қ андай жағ дайғ а тап болды?
2. Жауынгер не істеуді ө тінді?
3. Қ алай ойлайсың дар ол қ ол басына не дейді?
2 - бө лім?
- Мен қ олдарына тү скен бір жауынгерге қ ұ н тө леп, сатып алуғ а келдім. Менің оғ ан айырбастап берер малым - мү лкім жоқ. Бір - ақ нә рсе беремін. Ол - ө зімнің ө мірім. Досымды босатың дар, ол ү шін менің ө мірімді алың дар, - дейді.
Қ олбасы ойланып отырып, оны сынамақ болады да:
Жарайды, мен сені қ ыршының нан қ имай - ақ қ ояйын. Мағ ан сол ө мірің нің бір бө лшегін ғ ана берсең болады, - дейді.
Ол не? – дейді досын қ ұ тқ аруғ а асық қ ан жігіт.
Мағ ан сенің кө здерің керек? – дейді қ олбасы, - екі кө зің ді ойып аламын.
Ол да болсын, кө зімді ал да, досымды тезірек босат, - дейді.
Сұ рақ тар:
1. Жауынгер қ ол басына нені ұ сынды?
2. Қ олбасы оны қ алай сынамақ болды?
3. Жауынгер не істер екен?
3 - бө лім
Жігіт бұ л сыннан сү рінбей ө теді.
Ә лгі жауынгер тұ тқ ыннан босағ ан досының иығ ына қ олын салып, зағ ип кү йі қ уанып, кү лімдеп келе жатады.
Мұ ны кө рген жаудың қ олбасы: «Мынадай ерлері бар халық ты тұ тқ иылдан келіп, қ апыда бас салғ ан жағ дайда болмаса, бетпе-бет ұ рыста жең у қ иынғ а соғ ады. » деп тү йеді. Сө йтіп ө з ә скерлеріне шегінуге бұ йрық беріпті.
Сұ рақ тар:
1. Қ олбасының ө з ә скерлерін алып кетуіне не себеп болды?
2. Жігіт сыннан ө тті ме?
ә ) Оқ ушыларғ а мә тін таратылады, олар ө здері оқ ып шығ ады.
б) Тү сініксіз сө здермен жұ мыс.
Жаугершілік - адамдар бір - біріне қ арсы шығ ады
Тұ тқ иылдан - ойламағ ан жерден
Қ ұ н - тө лем
Тиеп - артып ә кету
Қ ыршының нан - жанын алу
Зағ ип - соқ ыр
Тарпа - бірден
Қ олбасы - басқ аратын адам
Оқ ушылар топтарын ауыстырады.
Ә р топқ а тапсырма.
1 топ - жоспар қ ұ ру
2 топ - мә тіннің негізгі ойын табу
3 топ - мә тінді жалғ астыру
4 топ - достық туралы мақ ал - мә телдер айту.

Ел аузынан ә ң гімелер жинақ тау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Мазмұ ндама

Оқ ушыларғ а мазмұ ндама тақ ырыбы туралы тү сінік беру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3.     Мазмұ ндаманы ө з бетінше орындау..

4.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Ұ шымен қ азық

Тор кө здi жазық.

Ү стiне ө ттiм,

Асыл сө з жазып. (Дә птер)

Кiшкене қ ұ дық тан,

Найза ұ шты шыбығ ым,

Су iшiп қ ұ нық қ ан. (Сиясауыт)

Қ абы сояу,

Дiнi – бояу. (Қ арындаш)

Қ ысқ а таяқ дiң i бар,

Шиырлағ ан iзiнде

Сайрап тұ рар тiлi бар. (Қ арындаш)

                                      Қ у ешкі

Айжан апайына сыйлауғ а ә демі гү л шоқ тарын сыйлап жатты. Жолда оғ ан қ ұ рбысы Жанар жолық ты. Екеуі жолдың шетіне отыра қ алып бір қ ызық ә ң гімеге кірісті. Олардың соң ынан кө ршілерінің ешкілері жү ріп отырды. Ә ң гіменің қ ызығ ымен қ ыздар ештең ені байқ амады. Бір кезде сө мкеге қ ыстырылып тұ рғ ан гү лді қ у ешкі жей бастады. Қ ос қ ұ рбы ештң е сезер емес. Ә ң гіме біткен соң Айжан сө мкесін алмақ болып еді, гү лі жоқ. Тек сабағ ы жатыр. Ал анадай жерде кө ршінің ешкісі тү к болмағ андай кетіп барады. Бар бә ленің кө к ешкіден келгенін сезген қ ыздар мә з болды.

Жоспар:

1. Гү л шоқ тары.

2. Қ ос қ ұ рбының ә ң гімесі

3. Аң даусызда келген бә ле

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

 Ешкі (Сapra hіrcus) – мү йіз қ уыстылар тұ қ ымдасына жататын жұ п тұ яқ ты, кү йіс қ айыратын жануар. Ү й ешкілерінің бастапқ ы тегіне ешкілердің жабайы екі тү рі (безоар ешкісі, иір мү йізді ешкі), сондай-ақ жойылып кеткен C. prіsca тү рі жатады. Ешкі – қ олғ а алғ аш ү йретілген жануарлардың бірі. Ешкінің мү йізі қ ырлы, дене бітімі жең іл, қ ұ йрығ ы қ ысқ а келеді. Оның тү біті, жү ні, терісі, еті мен сү ті пайдаланылады. Ешкінің сү тті (мегрель, заане, орыс ешкілері), жү ндес (ангор ешкі), тү бітті (придон, орынбор, башқ ұ рт ешкілері), сү тті-етті жү ндес (ө збек, қ азақ -қ ырғ ыз, кавказ, бурят-моң ғ ол ешкілері) тұ қ ымдары бар. Ешкі тоғ ыз – он жыл тіршілік етеді. Ешкі бір – екі, кейде бесеуден лақ тайды. Жақ сылап кү тсе жылына екі рет тө лдейді. Текесі 60 – 65 кг-ғ а дейін, ешкісі 40 – 60 килограғ а дейін тартады. Жемденген ешкіден 20 – 28 кг ет, 4 – 6 кг май, жеті – он айлық лақ тан 12 кг ет, 1, 5 кг май алынады. Сү тті ешкілер жылына 450 – 550 кг, кейбір шаруашылық тарда 1 т-ғ а дейін сү т береді. Сү тінің майлылығ ы 3, 8 – 4, 5%. Жү ндес тұ қ ымды ешкі қ ылшығ ының ұ зындығ ы 15 – 18 см болады. Ешкілерді кө ктемде, жылы аудандарда екінші рет тамыз – қ ыркү йек айларында қ ырқ ады. Текесінен 4 – 6 кг, ешкісінен 3 – 5 кг қ ыл алынады. Тү бітті ешкіден 0, 2 – 0, 5 кг, кейде 2 кг тү біт алынады. Ешкі терісінен сафиян, шевро сияқ ты бағ алы былғ ары жасалады

Қ айталау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Тарауды қ айталауғ а арналғ ан сұ рақ тар мен тапсырмалар

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

4.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Бiлiмнен мол сый-асы,

Балғ ындардың ұ ясы. (Мектеп)

Ақ ыл-ойдың шырағ ы,

Зә улiм кө ктей шынары.

Биiгiне бойлағ ан,

Қ анбайды адам қ ұ мары. (Бiлiм)

Бiлiмнiң жол басшысы,

Шә кiрттiң қ олбасшысы. (Мұ ғ алiм)

Шә кiртке жанашыр,

Мейiрман кiм, жаны асыл? (Ұ стаз)

Бiлiмнiң дә нiн тередi,

Балағ а тә лiм бередi. (Ұ стаз)

Бесік жырын айтып бер.

Ата дә стү рі туралы не білесің дер?

Қ азақ тің ү ш биін ата?

Тоқ ымқ ағ ар қ андай ырым?

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

Мақ ал-мә тел жазу

2-топ

Жұ мбақ тар ойласу

3-топ

Жаң ылтпаштар қ ұ растыру

Қ айталау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.