Желдің түрлері

Қ. Баянбай Жақ сы мен Жаман

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1. Жаң а сабақ ты мең гереді.

Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Қ астек Баянбай 1936 жылы 15 қ арашада Алматы облысының Алакө л ауданындағ ы Талдыбұ лақ деген жерде дү ниеге келген. Қ азақ мемлекеттік университетінде білім алғ ан. 1960 жылдан бастап Алакө л аудандық, 1965 жылдан бастап Алматы облыстық газет редакцияларында ә деби қ ызметкер, бө лім мең герушісі болып істеген. 1971 — 1995 жылдары «Жазушы» баспасында редакция мең герушісі, «Жалын» баспасында Бас редактор қ ызметтерін атқ арғ ан.

Оқ улық пен жұ мыс

Жақ сы мен жаман ө лең імен танысу.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Мақ алдың мағ ынасын тү сіндіру.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Шығ армашылық тапсырма

1-топ

Жақ сы мен жаманды салыстыру

2-топ

Адам бойына қ ажетті ізгі қ асиеттер топтастыру.

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Бұ ғ ышақ пен оның серігі

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1. Жаң а сабақ ты мең гереді.

Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Сурет бойынша ә ң гіме қ ұ растыру.

Оқ улық пен жұ мыс
1-ші мә тінді ө зім оқ у
2-ші бір оқ ушыны толық тай
3-ші тізбектей оқ у (3 оқ ушы)
Сурақ -жауап

Сө здік жұ мысы

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Бұ ғ ылар, бітеумү йізділер (лат. Cervidae) — жұ птұ яқ тылар отрядына жататын жануарлар тұ қ ымдасы. Бұ ғ ының отыз тү рі бес тұ қ ымдас тармағ ына бө лінеді: қ ұ дырлар; мунтжактар; су бұ ғ ылары; нағ ыз бұ ғ ылар; Америка бұ ғ ылары. Бұ ғ ы Азия, Еуропа, Америка жә не Солтү стік Африкада тарағ ан. Қ азақ станда бұ ғ ы екі тұ қ ымдас тармағ ына жататын тө рт тү рі (қ ұ дыр, елік, марал, бұ лан) Алматы, Солтү стік Қ азақ стан, Шығ ыс Қ азақ стан, Ақ мола облыстарының орманды алқ аптарын мекендейді. Бұ ғ ылардың кө пшілігі орташа немесе ірі денелі, сымбатты келеді. Барлық тү рінің дерлік (су бұ ғ ысын қ оспағ анда) еркегінің тармақ танғ ан сү йекті, қ уыс мү йізі болады. Ұ рғ ашысында мү йіз тек солтү стік бұ ғ ысында ғ ана болады. Бұ ғ ының мү йіздері жыл сайын қ ыста немесе кө ктемде тү сіп, қ айта ө сіп шығ ады. Ө сіп келе жатқ ан мү йізінің терісінде тү гі болады, бірақ ол мү йіздің ө суі тоқ тағ аннан кейін тү сіп қ алады. Бұ ғ ылар орманда, орманды далада, тундрада, тауда кездеседі. Ағ аш, бұ та жапырағ ын, қ абығ ын, шө птесін ө сімдіктерді, қ ынаны, мү кті, т. б. қ орек етеді. Ұ рғ ашылары мамыр – шілде айларында бұ заулайды. Бұ ғ ының барлығ ы дерлік кә сіптік маң ызы бар аң. Олардың терісі жә не етін пайдаланады. Тең біл бұ ғ ы мен маралдың еркегінің мү йізінен дә рі жасалады.

Мазмұ ндау. бұ ғ ының суретін салу

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ақ ыл мен Бақ ыт (тү рікмен ертегісі)

Білімділік: оқ ушыларғ а ертегінің мазмұ нын баяндай отырып, зерттеу, жобалау технологиясының элементтерін қ олдану барысында бақ ыттың кө зі ақ ыл екендігіне оқ ушының ойын жеткізу.
Дамытушылығ ы: оқ ушылардың ертегіні талдау, салыстыру, болжау жасау арқ ылы қ иялын дамыту, бірлесіп жұ мыс жасай отырып, оқ ушының ө з пікірін білдіруге, ө згенің ойын тың дауғ а ойын дә лелдеуге баулу.
Тә рбиелік: оқ ушыларды парасатты, сауатты ө мір сү руге тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: білімін жә не іс-ә рекет ә дістерін жетілдіру.
Сабақ тың ұ йымдастыру тү рі: «ашық ойлар»сабағ ы.
Сабақ тың ә діс-тә сілдері: жобалау, зерттеу технологиясының элементтері.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

-Арман деген не?
-Ата, арман дегеніміз ақ ыл-ойдың шындығ ы қ ұ с ұ шсам дейді, бала ө ссем дейді, қ ыз кө рікті болсам дейді, жігіт бақ ытты болсам дейді, қ арт жү зге жетсем дейді, ұ стаз шә кіртіне ү лгілі болсам дейді.
Арманына адаспағ ан жетеді, адасқ ан арманына жете алмайды. Арманына ақ ылды жетеді, ақ ымақ бұ л ө мірден тү ң іліп қ алады.
-Біз осындай бабалар сө зінен тү йіндегеніміз адам толық қ анды ө мір сү ру ү шін ақ ылдың маң ызы зор екенін білдік.
Оқ ушылар ө з ойларын айтады
Сауалнама.
-Біз ө з жобамыздың қ орытындысын білу ү шін ата-аналардан сауалнама алдық. Осы ата-аналардың барлығ ы «Адам кө ркі-ақ ыл»деген біздің ойымызғ а толық келісті. Оқ ушылар ата-аналарының сауалнамасымен толық зерттеулер жү ргізеді.
Жаң а білімді мең герту кезең і.
1. Сабақ тың тақ ырыбы мен мақ сатын хабарлау.
-Ал енді, балалар, осы жобағ а сә йкес «Ақ ыл мен Бақ ыт» атты ертегімен танысамыз. Бұ л тү ркімен халқ ының ертегісі.
Оқ ығ андарын толық тырып бір-біріне айтады. Топпен жұ мыс
Оқ улық пен жұ мыс. а) Ертегіні оқ ушыларғ а оқ ыту.
Оқ ушылар оқ иды Сұ рақ -жауап
Сө здік жұ мыс Ертегі мазмұ нынан тү сініксіз сө здер бар ма?
Кө зайымына айналу-қ уанышы болу. Аяқ босатып-бір кү ндігімен ө мір сү рген. Кө кейін тескен-кө птен кү ткен арманы. Оқ ушылар жазады тү ртіп алу ә дісі
Мә тіннің мазмұ нын ашу. Сұ рақ тармен жұ мыс. -Ақ ыл мен Бақ ыт неге дауласты?
-Бақ ыт қ андай балағ а барып қ онды?
-Бақ ытты, бірақ ақ ымақ бала қ андай болды?
-Баланың ә кесі патшаның алдында бірінші рет неге ұ ялды?
- Баланың ә кесі патшаның алдына екінші рет барғ анда неге тағ ы ұ ялды?
-Бақ ыт балағ а қ андай жақ сылық жасады?
Оқ ушылар жауап іздейді. Сұ рақ -жауап
Қ олдану Біліктілік дағ дысын қ алыптастыру. Ойлануғ а берілген тапсырмалар.
-Мына пікірлердің қ айсысын дұ рыс деп ойлайсың?
а) Бала бақ ытынан айырылса да, ақ ылды болғ аны жақ сы.
б) Ақ ылсыз болса да, бақ ытынан айырылмау керек еді.
-Сен ақ ыл, бақ ыт, байлық, ө нер-білімнің қ айсысын таң дар едің?
-Бақ ыт, байлық, ө нер іздеген адамғ а ақ ыл керек деп ойлаймын.
Оқ ушылардың пікірі тың далады Сұ рақ -жауап

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Адамның жү зі ақ ылдың айнасы.
Айғ айлы жерде ақ ыл аз.
Айла алтау, ақ ыл жетеу — айлағ а ақ ыл қ осылса, алдырмайтын екеу.
Айлалы тү лкі алдырмас.
Айласыз батыр алдырар.
Айтысып сө зге келгенше ақ ылмен жө нге кел.
" Ақ Еділдің ө зі болмасақ та бұ лағ ымыз, Ақ ылды бастың ө зі болмасаң та қ ү лағ ымыз".
Ақ ыл ағ адан, ілтипат ініден.
Ақ ыл адам кө рігі,
ақ ылдың сабыр серігі.
Ақ ыл азбайды,
Ә ділдік тозбайды,
Арамдық озбайды.
Ақ ыл айнымас, алтын шірімес.
Ақ ыл айтсаң батыл айт.
Ақ ыл — алтын сандық,
адамына қ арай ашылар.

Мазмұ нын айту, Ақ ылғ а байланысты мақ ал-мә тел жинақ тау.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Н. Серә лиев. Ө тірік ө рге баспайды

а) Мә тіннің идеясын ашу, ә дебиеттік теория ұ ғ ымын
қ алыптастыру;
ә ) Оқ ушыларды ө з бетінше жұ мыстандыра отырып,
шығ армашылық қ а баулу;
б) Ө тірік айтпауғ а, алдамауғ а, шыншыл болуғ а тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: жаң а сабақ
Сабақ тың ә дісі: бес жолды ө лең, автор орындығ ы, «қ ызық ты жазу» стратегиясы, консептуалдық кесте, тү ртіп алу, топтық тергеу, тест жұ мысы.
Сабақ тың кө рнекілігі: сызбалар, кестелер, топшамалар.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

«Ө тірік айтуғ а бола ма? » эссе жазу

Ө тірік ө рге баспайды.

Мазмұ ндау.

Топтарғ а тапсырма.

1. Шапшаң оқ у.

2. Мә нерлеп оқ у.

3. Тауып оқ у.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

Шын – бір сө з, ө тірік – мың сө з.

2-топ

Кө п қ айда болса, шындық сонда.

3-топ

Ө тірік сө з ө рге баспас.

Мазмұ нын айту. Жаң са сө здерді жаттау.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ. Баянбай Тырна. Тоты. Тоқ ылдақ

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

3. Жаң а сабақ ты мең гереді.

4. Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Шеге қ ағ ар шеберге,

Ең қ ажетті қ ұ ралмын.

«Б»-ны ө шірсең егер де,

Жігер берер ұ ранмын.

(Балғ а-Алғ а)

***

Қ атты соғ ып жү регім,

Қ орқ ып, ү ркіп жү ремін,

«Қ » орнына «Н» қ ойсаң,

Кү шке толар білегім.

(Қ оян-Ноян)

Оқ улық пен жұ мыс.

Оқ у.

Талдау.

Сө здік жұ мысы.

Тапсырмаларды орындау.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Ұ рмай-соқ пай жылатады,

Ә ркiм бiрақ ұ натады. (Пияз)

Ө зi ащы,

Бiрақ,

Дә мдi етер асты. (Тұ з)

Ақ қ иыршық еритiн,

Ас жоқ одан жеритiн. (Тұ з)

Кө лiкпен тү здiң,

Ащы тас сү здiм. (Тұ з)

Тү сi аппақ,

Тысы қ атты-ақ,

Екi тү рлi уызы,

Жесең тә ттi-ақ. (Жұ мыртқ а)

Аталғ ан қ ұ стар туралы мә ліметтер жинақ тау.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Мазмұ ндама

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

2.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

«Қ » ә рпінен бастасаң,

Кө мірге ұ қ сас тү рім бар.

«Қ »-ны сызып тастасаң,

Жасаймын шө п гү лін бал.

(Қ ара-Ара)

***

«Қ » орнына «Д» қ ойсаң,

Боламын кең істік.

(Қ ала-Дала)

                             Жалқ ау мысық

Менің бір ә демі мысығ ым бар. Ол ө те сү йкімді. Оның бізбен тұ рғ анына алты жылдай болып қ алды. Бұ рын, алғ аш асырап алғ ан кезімізде, ол сондай тынымсыз еді. Кішкене доп, оралғ ан жіп кө рсе сонымен ойнайтын еді. Ал қ азір оны орнынан тұ рғ ыза алмайсың. Кү ндіз де, тү нде де пештің тү біне жатып алып, ұ йқ ыдан бас кө термейді. Сө йтіп, менің мысығ ым жалқ ау болып кетті. Мағ ан мысығ ымның осы мінезі ұ намай жү р.

Жоспар:

Сү йкімді мысық

Ойынғ а қ ұ марлық.

Ұ намсыз қ ылық.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Алғ а жайып тұ з-дә мiн,

Келтiредi ү й сә нiн.

Ол халқ ымның ақ жаны,

Жақ сы дә стү р маржаны,

Кең пейiл де арайлы,

Осы жерден тарайды. (Дастархан)

Кү рең қ ызыл тү сi бар,

Тағ амдардың асылы.

Қ уат берер кү шi бар. (Таба нан)

Беттескен қ ос табақ,

Ортасында бас тамақ,

Қ оз бен шоқ қ а ораса,

Дә м пiседi тамаша. (Таба нан)

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Абай. Жазғ ытұ ры

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

2.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Қ ақ тіліп жотаны,

Қ асқ айып жатады.

«Ж» орнын «Қ » басса,

Адамнан табады.

(Жол-Қ ол)

***

Сә н берем, ә ркімге, кө ң ілге,

Ұ қ саймын кө ктемгі ө ң ірге.

Ә ріпті бастапқ ы сызса егер.

Жө н сілтер ұ стазбын ө мірге.

(Мата-Ата)

Абай Жазғ ытұ ры ө лең ін мә нерлеп оқ у.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Кө ктемгі табиғ ат суретін салу.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Жер ү стінде бір бә йтерек,

Оның бар он екі бұ тағ ы.
Ә рқ айсысында отыз жапырақ,
Отызының бір жағ ы қ ара, бір жағ ы ақ.
(Жыл он екі ай, 1 айдағ ы отыз кү н, кү н мен тү н)

Ө лең ді жаттап алың дар.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

М. Бекбосын Бозторғ ай-дала сә ні

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

2.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Кезерді ерінің,

Шө бі болмас жерінің.

«Ш» орнына «К» тұ рса.

Ө сімдіктің нә рімін.

(Шө л-Кө л)

***

Бір адам шаттанса,

Мен оғ ан бауырмын.

«Б»-ны «У»-ғ а ауыстырса

Ө лшеммін, дә уірмін.

(Бақ ыт-Уақ ыт)

Мә тінді мә нерлеп оқ у.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Сө здік жұ мысы.

Бозторғ ай туралы тү сінік.

Бозторғ айлар (Alaudіdae) – торғ айлар отрядына жататын сайрағ ыш қ ұ стар тұ қ ымдасы. Жер шарында кең тарағ ан, тек Антарктида кездеспейді. 15 туысы, 75 тү рі анық талғ ан (1 тү рі – Халық аралық табиғ ат қ орғ ау одағ ының «Қ ызыл кітабына» енгізілген). Қ азақ станда 6 туысқ а жататын 13 тү рі бар. Бозторғ айлар шө л, шө лейт жә не қ иыршық тасты жазық далада, тау жайылымында, елді мекен маң ында, кейде орман алаң ында кездеседі. Дене тұ рқ ы 12 – 23 см. Қ анаттары ұ зын, аяқ тары қ ысқ а. Артқ ы бармағ ында ұ зын тырнағ ы бар. Ә детте, тү сі бозғ ылт, кө бінесе мекендеген жерінің тү сіне қ арай ө згеріп отырады. Бұ л қ асиеті қ ұ сты жерде жү ргенде жасырып, бірден кө зге байқ атпайды. Ұ я салмағ ан кезде, топтасып ұ шады. Бұ лардың ішінде ең кө п кездесетіні – бозторғ ай (Alauda arvensіs). Оның қ анатының ұ зындығ ы 8, 5 – 14 см, салмағ ы 30 – 48 г. Ол Қ азақ станның шө лді даласынан басқ а аумағ ында кең інен тарағ ан. Бозторғ айлар жердегі шұ қ ырларғ а ұ ялап, оғ ан 2 – 6 тарғ ыл жұ мыртқ а салады, кейбір тү рлері жылына 2 рет жұ мыртқ алайды. Балапандарының денесін, ә сіресе, жонын қ алың мамық жапқ ан. Бозторғ айлар – жыл қ ұ сы. Олар қ ыстау ү шін кү зде оң тү стіктегі жылы аймақ тарғ а ұ шып кетеді, қ ысы жұ мсақ жылдары Қ азақ станның оң тү стік аудандарында қ ыстап қ алады. Бозторғ айлар ө сімдік дә німен жә не жә ндіктермен қ оректенеді. Арамшө птердің де дә нін жеп, ауыл шаруашылығ ына пайда келтіреді. [

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Дө ң гелек аяғ ымен жер баспайды,

Жерінен уағ далы адаспайды.
Білімді қ анша адам болса-дағ ы,
Бір адам біліміне таласпайды.
(Сағ ат)

Қ олымнан жиырма тө рт ү йрек ұ шты,

Барды да отыз кө лдің суын ішті.
Кө рді де сол ү йректі он екі арқ ар,
Ү ш жү з алпыс қ озығ а болды ішті.
(1 тә уліктегі 24 сағ ат, 1 айдағ ы 30 кү н, 1 жылдағ ы он екі ай, 360 тә улік)

Айнала қ орғ ан салдым,

Ішіне жеті бө лме ү й салдым.
Жеті ү йдің ішіне бір ә йнек,
Бір шырақ қ ойдым.
(Дү ниенің тө рт бұ рышы, жеті кү н, ай мен кү н)

Он екі ү йрек, бір сұ ң қ ар,

Жағ алап ұ шып сымпылдап.
Отыз қ ызғ ыш тө рт қ ұ збен,
Айнала жү ріп сұ ң қ ылдап.
(Он екі ай, 1 айдағ ы тө рт жұ ма, отыз кү н)

Мә тіннен тү сінгенін айту

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Б. Ә дет. Бү ршік.

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

2.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Ұ қ сайтұ ғ ын жылқ ығ а,

Қ амыс қ ұ лақ кө лікпін.

«К» орнына «П» қ ойсаң,

Ойлантуғ а берікпін.

(Есек-Есеп)

***

Шалқ имын арнамда – бесікте,

Ал бірақ тұ рмаймын тесікте.

Алғ ашқ ы дыбысым ө згерсе,

Кө кте ұ шып жү ремін, кө шіп те.

(Су-Бу)

Мә тінді мә нерлеп оқ у.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Сө здік жұ мысы.

Бү ршік – жоғ ары сатыдағ ы ө сімдіктердегі ө ркеннің бастамасы.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Денесі бар, сө зі жоқ,

Аяғ ы жоқ жү реді.
Кү нді, тү нді ө лшейді,
Екі тілді жү регі
Шешуін кім біледі?
(Сағ ат)
Сырт-сырт етіп соғ ады,

Кеудесінде жү регі,
Ө зі тілсіз сө йлейді,
Ө зі жансыз жү реді.
(Сағ ат)
Жү руден бір талмайтын,

Кү н мен тү ннен қ алмайтын.
(Сағ ат)
Жаң ылмайды есептен,

Аяғ ы жоқ жү реді.
Сө йлей тұ ғ ын тілі жоқ,
Уақ ытың ды біледі.
Кү ндіз-тү ні жү ргенмен,
Қ ызымайды жү регі,
Су ішіп, жем жемейді,
Сық ырлайды жү регі.
(Сағ ат)

Берілген тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ. Елемес Қ ұ стардың ұ я салуы

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

2.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Алғ ашқ ы буыны – қ ұ с,

Соң ғ ы қ ос ә рпі – тү с.

Екеуін қ осып жіберсең,

Кө л жағ алап тік ө сем.

(Қ ұ р; Ақ; Қ ұ рақ )

***

«Ү » тұ рса қ ызып табаны,

Қ ыртысты жазып тегістер,

«Ү » тү сіп қ алса жаманы,

Қ ұ лама болар тегіс жер.

(Ү тік-Тік)

***

Майысқ ақ пын, нә зікпін,

Садақ болып иілем.

Соң ғ ы ә ріп «Н» болса,

Қ алдығ ына азық тың,

Қ оқ ыстарғ а ү йілем.

(Шыбық -Шыбын)

Мә тінді мә нерлеп оқ у.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Сө здік жұ мысы.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Бір нә рсе дө ң гелейді шыр айналып,

Келеді бір жеріне қ айта айналып,
Қ ызық ты мұ ндай нә рсе бола ма екен,
Отырар оны кө рсе ер жайланып.
(Сағ ат)
Желсіз, сусыз айналғ ан бір диірмен,

Шық қ ан кү ннен айналып бірдей жү рген.
Қ ылдан нә зік мойнында бір бауы бар,
Ақ ылың жетік данасың ойлап білген.
(Сағ ат)
Мен кө рдім кү н шығ ыстан бір диірмен,

Тү с болса тұ рады екен оң бү йірден.
Ішінде қ ылдан нә зік бір жібі бар,
Ол жіпті қ олы епті, кім иірген.
(Сағ ат)

Тү сінгенін айту

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ. Толыбаев. Самал

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Ө з бетінше, топта жұ мыс нә тижесін кө рсете біліуге жетелеу. Ойлау, сө йлеу, кө ркем жазу, ө зін кө рсете білу қ абілеттерін дамыту. Білрлікке, білімпаздық қ а тә рбиелеу.

1.     Жаң а сабақ ты мең гереді.

2.     Болашақ та ө з керегіне жарата біледі.

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Егер «С»-дан бастасаң,

Бір баласы қ азақ тың.

С-ны алып тастасаң,

Ең тә уірі ол, тамақ тың.

(Сайран-айран)

***«Ж»-дан бастасаң,

Жыл мезгілі болады.

«К»-дан бастасаң,

Қ ұ сқ а айнала қ алады.

(Жаз-қ аз)

***«К»-дан егер бастасаң

Тү ндей қ ара бір тү спін.

«Ш»-дан егер бастасаң

Ернеуі кең ыдыспын

(Қ ара-шара)

Мә тінді мә нерлеп оқ у.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Сө здік жұ мысы.

Сө здік жұ мысы.

Желдің тү рлерін анық тау.

Желдің тү рлері

Ауызекі тілде самал жел, қ оң ыр жел, майда жел деген сияқ ты тү рлерін қ олданғ анымыз болмаса, желдің тү рлерін біле бермейміз ғ ой. Желдің тө мендегідей тү рлерін біле жү рген артық болмас:

Маусымдық тү рлеріне қ арай:

Аң ызақ жел – желдің отын қ ұ рғ ататын оң тү стік-шығ ыстан соғ атын жел;

Ескек жел – топырақ ты кептіріп жіберетін, кө ктемнің басында соғ атын жылы жел;

Қ ара жел – кү зде соғ атын суық жел;

Алтын кү рек жел – қ ыстың аяғ ында қ арды ә кететін жел;

Жапырақ жел – кү згі ағ аштың жапырақ тарын ү йіріп ә кететін жел;

Қ ума жел – бірде басылып, бірде ү йіріп соғ атын жел;

Ө кпек жел – жазғ ытұ рымда солтү стік-шығ ыстан соғ атын жайсыз жел;

Ә уір жел – шілдеде соғ атын ыстық жел;

Ү скірік жел – суық жел;

Қ азанның қ ара желі – кү здегі қ ара суық жел;

Терімсал – шілдеде соғ атын ыстық жел;

Сипатына қ арай:

Мал-жанғ а жайлы жер: қ оң ыр жел, самал жел, мырза жел, жайдақ жел, майда жел;

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Бір ұ яда жеті жұ мыртқ а.

(Апта)
Жаралғ ан бұ л дү ниеде екі қ ақ пақ,

Мезгілімен ашылып жә не жаппақ.
Болғ анда бірі қ ара, екіншісі -
Кү містей жарқ ырағ ан сү ттен де аппақ.
(Кү н, тү н)

Алдымен қ ара тұ лпар озық келер,
Арғ ымақ мойнын созып кейін келер,
Соң ынан боз арғ ымақ басып озып,
Айналып бірін-бірі жү ре берер.
(Тү н, таң, кү н)
Баяғ ыда болыпты екі патша,

Бірі қ уып бара жатса, бірі қ ашса,
Артында он екіден баласы бар,
Ү ш жү з алпыстан болады тұ қ ым шашса.
(Кү н мен ай, он екі ай)
Ү йрегім бар еді ү йде ү ш жү з алпыс,

Мұ нша ү йректі санап алу елдің салты.
Кү ніне бір ү йрегім жоғ алады,
Айтшы сен сол ү йректі кім алады?
(Кү нтізбе)

Мазмұ нын айту.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ы. Алтынсарин Таза бұ лақ

Сабақ тың мақ саты: Оқ ушыларғ а Ыбырай Алтынсарин ө мірі мен шығ армашылығ ы туралы қ ысқ аша мағ лұ мат беру, ә ң гіменің мазмұ нын жан - жақ ты ашу.
Міндеттері: 1. Білімділік. Ы. Алтынсарин ө мірі мен шығ армашылығ ына тоқ талу, ә ң гіменің тақ ырыбы мен идеясын, мазмұ нын мең герту;
2. Дамытушылық. Дү ниетанымын, ойлауын, ө зіндік кө зқ арасын, таным процестерін дамыту. Сө з саптауын жетілдіру;
3. Тә рбиелік. Рухани тазалық қ а, адамгершілік асыл қ асиеттерге тә рбиелеу.
Сабақ тың типі: жаң а білімді мең герту.
Сабақ тың тү рі: ізденіс сабағ ы
Ә діс - тә сілі: проблемалық ізденіс, талдау, модульдік оқ ыту технологиясы ә дістері, СТО ә дістері
Кө рнекілігі: слайд, Ы. Алтынсарин портреті, перфокарта

Ә ппақ болып таң атты,

Тү тiн тiке шығ ады.

Қ арлығ аштар қ анатын

Самғ ап биiк ұ шады.

Топ-топ, топ басайық,

Жалаудан кү н жасайық.

Жаса, жаса алтын кү н

Жаса, жаса жарқ ын кү н. (балалар қ олдарын соғ ады)

Сө з басында «Б»-болса,

Бас киімің боламын.

Сө з басында «Ө »-болса,

Жазда пісін соламын.

(Бө рік-Ө рік)

***

Егер «М»-ден бастасаң,

Тағ амның бір тү рімін.

«М»-ны алып тастасаң,

Тү нгі аспанның нұ рымын.

(Май-Ай)

***

О-дан бастасаң,

Тә уір дейді, мені кім?

О-ны алып тастасаң.

Мен ешкінің тө лімін

(Ол – ақ -лақ )

а) Оқ ушыларғ а слайд арқ ылы Ыбырай Алтынсарин ө мірі мен шығ армашылығ ы туралы мағ лұ матты кө рсетемін.
Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 20 қ азанда қ азіргі Қ останай облысының Алтынсарин ауданында дү ниеге келген. Ата - анасы жастай қ айтыс болғ ан ол нағ ашы атасы Балғ ожа бидің тә рбиесінде болады. Ол немересін 1850 жылы Орынбордағ ы орыс - қ азақ мектебіне береді. Оны 1857 жылы Ыбырай ү здік бітіріп шығ ады да, халық қ а қ ызмет етуді бастайды. 1864 жылы алғ аш рет Торғ айда мектеп ашады. 1879 жылы Орынборда «Қ азақ хрестоматиясы» оқ улығ ын шығ арды.
1889 жылы 48 жасында ауыр науқ астан қ айтыс болды.
Шығ армалары:
Ө лең дері: «Ө зен», «Жаз»
Ә ң гімелері: «Асыл шө п», «Қ ыпшақ Сейтқ ұ л», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Ө рмекші, қ ұ мырсқ а, қ арлығ аш» т. б.
ә ) Мә тінмен жұ мыс.
Басты проблема – ә ң гіменің неліктен «Таза бұ лақ » аталуы?
Ә ң гіменің мазмұ нын ауызша баяндап, тү сіндіру.
Оқ ушылардың ө з бетімен жылдам ә рі мә нерлеп оқ у жұ мысын жү ргізу.
Сө здік жұ мысы.
Ғ ибрат алу – ү лгі алу.
Топпен жұ мыс.
1 - топқ а тапсырма:
Мә тінге жоспар қ ұ рғ ызу.
1. Бұ лақ басындағ ы ү ш жолаушы. 2. Тасқ а жазылғ ан жазу.
3. Бірінші жолаушының пікірі. 4. Екінші жолаушының сө зі.
5. Жас жігіттің сө зі. 6. Тастағ ы жазудың мә ні.
2 - топқ а тапсырма:
Рө лдік ойын. Ә ң гімені рө лге бө ліп оқ у.
3 - топқ а тапсырма.
Зертте. Ә ң гіменің тақ ырыбы не жайында?
Жоба қ орғ ау.         Адам, бұ лақ сө здеріне ассоциация жасау.
Бұ лақ -------------- Адам

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Жаяу жү рмес.   (Жаз)
Кө рсең рең ді, қ арасаң кө рікті,

Ол болмаса жұ рттың бә рі
Бір бә леге жолық ты.           (Жаз)
Екі ү лкен нар кө рдім,

Бірінің жақ сы нұ ры бар,
Бірінің жаман тү рі бар,
Арасында ү зілмес бұ йда жібі бар. (Жаз бен қ ыс)
Бір адамғ а он екі егіз,

Бір егізде біреусіз сегіз. (Ай мен апта)
Шілдедей шуақ кү ні бар,

Бұ лбұ лдайын ү ні бар.
Кө к шалғ ыны қ ұ лпырғ ан,
Масатыдай тү рі бар.
Қ ызық тырғ ан адамды,
Неше тү рлі гү лі бар.    (Мамыр айы)

Мазмұ нын айту

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.