Шығармалары

Шығ армалары

Қ ұ дайбердіұ лының қ аламынан терең ойлы, сыршыл лирик. ө лең дер, «Қ алқ аман-Мамыр», «Ең лік-Кебек», «Нартайлақ -Айсұ лу» сияқ ты оқ иғ алы дастандар, «Ә діл-Мә рия» романы жө не басқ а да прозалық туындылар, аудармалар, тарихқ а, философияғ а қ атысты ең бектер, сазды ә ндер туды. 1911 ж. «Тү рік, қ ырғ ыз, қ азақ Һ ә м хандар шежіресі», 1912 ж. Семей қ аласындағ ы «Жә рдем» баспасынан «Қ азақ айнасы», «Қ алқ аман-Мамыр», «Жолсыз жаза яки кез болғ ан іс», «Енлік-Кебек», «Ү шанық », «Мұ сылмандық шарты», «Лә йлі-Мә жнү н» т. б. шығ армалары жарық кө рді. 1978 жылы Ленинградта шық қ ан «Поэты Казахстана» деген жинақ та Қ ұ дайбердіұ лының бірқ атар ө лең дері орыс тілінде басылды. Ү лкен жинағ ы 1988 ж. «Жалын» баспасынан жарық кө рді.

Ә ндері

Шә кә рімнің ә ндерін алғ аш рет нотағ а тү сірген голландық Альвин Эрнестович Бимбоэс. Ол 1919 - 1922 жылдар аралығ ында Ақ мола саяси бө лімінде нұ сқ аушылық қ ызмет атқ арып жү ріп, қ азақ ә ндерін нотағ а тү сірумен шұ ғ ылданады. Соның нә тижесінде 1926 жылы Н. Ф. Финдейзеннің редакциялауымен шық қ ан «Музыкалық этнография» жинағ ында Бимбоэстің қ азақ музыкасы туралы жазғ ан кө лемді мақ аласына қ оса қ азақ тың жиырма бес ә нінің нотасы басылады. Осы аталғ ан жинақ тың ішінде «№ 1 Шакарим», «№ 2 Шакарим» деген атпен Шә кә рімнің екі ә ні жарық кө реді. Бірақ, екі ә ннің де ө лең і нота астына жазылмағ ан, тек орыс тілінде мазмұ ны берілген. А. Э. Бимбоэс нотағ а тү сірген «№1 Шакарим» ә нінің екінші тү рі А. В. Затаевичтің 1925 жылы шық қ ан «Қ азақ халқ ының 1000 ә ні» жинағ ына «Тілек - бата» деген атпен енген. Ал Шә кә рімнің «Бұ л ә н бұ рынғ ы ә ннен ө згерек» деген ә ні А. В. Затаевичтің 1931 жылы жарық кө рген «Қ азақ халқ ының 500 ә ні мен кү йі» деген жинағ ында «Шә кә рім Қ ұ дайбердин ә ні» деген атпен жарияланғ ан. Осы жинақ тың № 156 анық тамасында А. В. Затаевич: «Шә кә рім Қ ұ дайбербин - Семей уезінің қ арт ақ ыны, қ азір тірі, жасы жетпістер шамасында. Жинақ та келтірілген ә нін орыс ә ндерінің ү лгісіне еліктеп шығ арса керек, - деп жазғ ан.

Шә кә рім ә ндері қ азақ композиторларының шығ армаларына да арқ ау болды. Ахмет Жұ бановтың «Абай» сюитасының бірінші бө ліміне, А. Жұ банов пен Л. Хамидидің «Абай» операсындағ ы Айдардың ариозосына, Айдар мен Ажардың дуэтіне сазгердің шығ армалары пайдаланылды. Ал ақ ын поэмаларының сюжеті еліміздің ақ ын-жазушыларының, композиторларының шығ армашылығ ынан кең орын алғ анын айтсақ артық болмас. Мысалы, «Қ алқ аман - Мамыр» балетіне, «Ең лік - Кебек» пьесасына, «Ең лік - Кебек» операсына Шә кә рім туындылары арқ ау болғ аны барша жұ ртқ а аян.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒