Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

Орташа еңбек ақы = 519058/ 344 = 1508,89

Орташа ең бек ақ ы = 519058/ 344 = 1508, 89

Марта 13 кү н демалыс = 13 * 1508, 89= 19615тг 57 тиын

Апрельде 21 кү н демалыс = 21 * 1508, 89 = 31686, 69

19615, 57+ + 31686, 69 = 51302, 26

Қ ызметкерлердің демалыс ү шін тө ленетін тө лемі 51302 тең ге 26 тиын.

Сыйлық тық орташа мө лшері 12 календарлық ай ү шін берілетін сыйлық тың орташа айлық процентін 12 календарлық ай ү шін тө ленетін (сыйлық сыз орташа жалақ ығ а кө бейту арқ ылы анық талады). Осы ереже 5 кү ндікте, 6 кү ндікте апталығ ында пайдаланылмағ ан демалыс ү шін ө тем тө леу ү шін де қ олданылады.

Демалыс жө ніндегі есеп айырысу ү шін қ абылданғ ан ең бек тө лем формасы 12 –ге (1 жылдағ ы ай саны) жә не 25, 4 –ке (1 айдағ ы жұ мыс кү ндерінің орташа санына ) бө лінеді.

Демалыс уақ ыты дегеніміз- қ ызметкердің ең бек міндеттерін орындаудан бос жә не оны ө з қ алауы бойынша пайдалана алатын уақ ыты. Орташа жалақ ы есебінен жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздық брйынша берілетін жә рдем ақ ылар да енгізіледі. Қ ызметкерлердің уақ ытша жатамсыздық бойынша берілетін жә рдем ақ ылары тө ленеді. Ол тө лемдер былай есептеледі. Ең бекке жарамсыз парағ ы бойынша ол қ анша кү н жұ мыстан босатылғ анын есептеу керек. Мысалы 20 /2 2003 жылдың 23/2 2004 ауырғ ан қ ызметкер 3 кү н ауырғ ан. Оның орташа ең бек ақ ысын табу керек.  

12 айдың ең бек ақ ының жиыны 519058 тг қ ұ райды. 12 айда істеген сағ аттың жиыны 1664 сағ ат

Орташа ең бек ақ ысы= 519058/1664 = 311, 93 тг

Ол қ ызметкер бір кү нде 8 сағ ат жұ мыс істейді 8* 311, 93 = 2495

Орташа ең бек ақ ы – 2495

2495*3 кү н = 7485тг

Қ ызметкердің уақ ытша жұ мысқ а жарамсыздығ ына тө ленетін тө лем (7485 тең ге) «Республикалық бюджет» туралы белгіленген заң ғ а сә йкес айлық есептік кө рсеткіштің 10 еселенген мө лшерінен аспауы қ ажет 7485*10 = 74850 тең ге.

Басшы қ ызметкерлерге мамандарғ а жә не басқ а қ ызметкерлерге сыйлық бергенде, яғ ни бұ л категорияларғ а сыйлық кә сіпорын шаруашылық қ ызметінің негізгі нә тижелері ү шін беріледі. Сыйлық тарды жазу ү шін – басқ ару аппаратының басшы қ ызметкерлеріне бухгалтерлік жә не статистикалық есеп деректері, ө ндірістік бө ліністер, цехтар мен учаскелер қ ызметінің қ ызметекерлеріне бухгалтерлік есептердің жедел есептің жә не лабораториялық бақ ылаудың деректер негіз болып табылады.

Қ ызметкердің негізгі қ ұ қ ық тары мен міндеттеріне жұ мыс беруші мен «Ең бек туралы» заң да белгіленген тә ртіппен жә не жеке ең бек шартын жасауғ а, ө згертуге, тек ең бегі ү шін қ андай да болсын кемітусіз тең ақ ы алуғ а, қ ауіпсіздік пен гигиена талаптарына сай келетін ең бек жағ дайларына кә сіптік одақ тарғ а немесе басқ а да қ оғ амдық бірлестіктерге ө з еркімен мү ше болуғ а ө зінің ең бек міндеттерін атқ аруғ а байланысты денсаулығ ына немес мү лкіне келтірілген зиянды кепілдіктер мен тө лем ақ ылар алуғ а ең бек дауларын талаптардың келісуімен немесе сол тә ртібімен шешуге, жұ мыс берушіден жеке ең бек шартында тараптың атынан ө кілдік ететін лауазымды адамдардың ө кілеттілігін растауды талап етуге, ұ жымдық шартпен жә не жұ мыс берушінің актілерімен танысуғ а ө зінің кә сіби біліктілігін арттыруғ а қ ұ қ ығ ы бар.

Сонымен бірге ең бек тө лемі қ оры қ ұ рылғ анда есепке алынбайтын тө лемдер мен шығ ындардың қ ұ рамына мынадай тө лемдер мен шығ ындар енеді: ә леуметтік сақ тандыру бойынша тө ленетін жә рдем ақ ылар субъект қ аражатының есебінен берілетін жә рдем ақ ы, қ ызметкерлердің білім алуына байланысты шығ ындар (жалақ ыдан ө зге) ұ йымның қ ызметкерлері ү шін тұ рғ ын ү йге жұ мсайтын шығ ындар ә леуметтік сақ тандыру қ орынан жә не басқ а бюджеттен тыс қ орлардан берілетін жә рдемақ ылар басқ а да тө лемдер мен шығ ындар ә леуметтік сақ тандыру бойынша тө ленетін жә рдем ақ ылар ең бек туралы заң дарғ а сә йкес беріледі. Аурудың салдарынан жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздығ ы ү шін берілетін жә рдем ақ ылар отбасының адамы ауырып соғ ан кү тім қ ажет болғ ан карантин болғ ан, туберкулезбен, яғ ни кә сіби аурумен ауыруғ а байланысты басқ а жұ мысқ а уақ ытша ауысқ ан жағ дайларда белгіленеді. Жә рдем ақ ы белгілеу ү шін жұ мысқ а жарамсыздық қ ұ жаттарына тіркейтін кітапқ а (№ е-7) тіркеу тиісті ауырғ ан туралы қ ағ азы (бюлеттень) негіз болып табылады. Жұ мыста жарақ аттанғ андарғ а немесе кә сіби ауруғ а жолық қ андарғ а, сондай-ақ 8 жыл жә не одан жоғ ары ү зіліссіз стажы бар жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге, сонымен қ атар асырауында 16 жасқ а толмағ ан 3 жә не одан да кө п балалары бар адамдарғ а жалақ ының 100%, 5 жылдан 8 жылғ а дейін ү зіліссіз стажы барларғ а 80 %, 3 жылдан 5 жылғ а дейін ү зіліссіз стажы барларғ а жә не 18 жасқ а толғ андарғ а 60%, 3 жылғ а дейін ү зіліссіз стажы барларғ а 50% мө лшерінде жірдемақ ы беріледі. Жұ мыстан қ ашып кетіп қ алу мақ сатымен ө з денсаулығ ына ә дейі нұ сқ ан келтірілген немесе басқ а міндеттерді орындағ ан ү шін немес ө тірік ауырғ ан қ ызметкерлерге жұ мысқ а жарамсыздық бойынша жә рдем ақ ы берілмейді.

Ә йелдерге жү ктілігі жә не босалқ ы бойынша босанғ анғ а дейінгі ұ зақ тығ ы 70 кү н тізбелік кү нге, босанғ аннан кейін 56 кү нтізбелік кү нге демалыс беріледі. Есептеу жинақ тап жү ргізіледі жә не демалыстағ ы ә йелдің ұ йымда жұ мыс істеу ұ зақ тығ ына қ арамастан жұ мыс берушінің қ аражаты есебінен жү ктілігіне жә не босануы бойынша осы кезең ге тө ленетін жә рдемақ ы босанғ анғ а дейін нақ ты пайдаланғ ан кү ндердің санына қ арамастан оғ ан толық беріледі. Жаң а туғ ан нә рестелерге тікелей перзентханадан асырап алғ ан ә йелдерге бала асырап алғ ан кү ннен бастап сә бидің дү ниеге келген кү нінен 56 кү нге толғ анғ а дейінге кезең ге (ата-анасы біріне) демалыс беріліп оның ұ йымда жұ мыс істеу ұ зақ тығ ына қ арамастан жұ мыс берушінің қ аражаты есебінен оғ ан осы кезең де жә рдем ақ ы тө ленеді.

Кә сіпорынның қ аражатының есебінен берілетін жә рдем ақ ылар, бұ ғ ан жататындар: жұ мыс кө лемінің қ ысқ аруына немесе жұ мыс сипатының ө згеруіне байланысты (кә сіпорын таратылғ ан кезде қ ызметкерлер саны штат қ ысқ арғ ан жағ дайда сондай-ақ ө ндірістегі жазатаным жағ дайының кесірінен жұ мыстан шығ арылғ ан немесе кә сіби ауруғ а шалдық қ ан жағ дайларда) жұ мыстан босатылғ ан қ ызметкерлерге ең бекке берілетін жә рдем ақ ы.

Ә леуметтік сақ тандыру қ орынан жә не басқ а бюджеттен тыс қ орлардан берілетін жә рдем ақ ылар: бала туғ анда, жерлеуге берілетін жә рдем ақ ылар, қ ызметкерлер жарақ аттанып қ алғ ан жағ дайда немесе денсаулығ ына басқ адай зақ ым келгенде жалақ ының жә не басқ а да шығ ындардың орнын толтыру ә леуметтік сақ тандыру қ орынан жә не басқ а да бюджеттен тыс қ орлардан тө ленетін басқ а да тө лемдер. Басқ адай тө лемдер мен шығ ындар авторлық қ аламақ ы ашылғ ан жаң алық тар ө нер табыстар жә не рационализаторлық ұ сыныстар ү шін берілген сыйақ ылар қ ызмет бабымен іс сапарғ а шық қ ан уақ ытта заң дармен белгіленген мө лшердің шегінде жә не олардың жә не олардан тыс жұ мсалатын іс сапар шығ ындары (тә уліктік қ оса есептегенде) басқ а жерлерге жұ мысқ а ауысуғ а, жолдануғ а жә не қ абылдануғ а байланысты жұ мсалатын шығ ындардың орнын толтыру, жеке автокө ліктерді қ ызмет бабымен жү руге пайдаланғ аны ү шін Қ Р-ның заң дар белгіленген мө лшердің шегінде ғ ана жә не жем-шө п дайындауғ а немесе монтаждау жө ндеу қ ұ рылыс жұ мыстарына іс сапармен жібелілген қ ызметкердің тә уліктік жә не пә терлік тө лемдердің орнына негізгі жұ мыс орны бойынша сақ талатын орташа жалақ ының Қ Р-ның ү кіметі ескерген мө лшердегі сомалары.

Кә сіпорыннның қ ызметкерлері акциялар бойынша ө кімге есептелген сала ретінде алғ ан табыстар жә не қ ызметкерлердің ұ йым меншігіне қ атысуынан тү скен басқ адай табыстар (дивиденттер, проценттер, ү лестік жарналар бойынша тө ленетін тө лемдер) жалақ ы қ ұ рамына енгізілмейді. Ең бек жө ніндегі қ орытынды есеп бергенде бө лек кө рсетіледі.

Қ ызметкер жеке ең бек шартының талаптарына сә йкес ең бек міндеттерін орындауғ а міндетті уақ ыт - жұ мыс уақ ыты болып есептеледі. Жұ мыс уақ ытының қ алыпты ұ зақ тығ ы аптасына 40 сағ аттан аспауы тиіс жеке ең бек шарттарында тараптардың келісімі бойынша жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ы 40 сағ аттан аз болуы мү мкін. Қ ызметкерлердің жекелеген санаттары ү шін жұ мыс уақ ытының қ ысқ артылғ ан ұ зақ тығ ы 14 жастан 16 жасқ а дейінгі қ ызметкерлер ү шін аптасына 24 сағ аттан 16-18 жасқ а дейінгі қ ызметкерлер ү шін аптасына 36 сағ аттан аспайтын, ауыр дене жұ мыстарында жеке ең бек жағ дайлары зиянды жұ мыстарда істейтін қ ызметкерлер ү шін аптасына 36 сағ аттан болып белгіленеді.

Жұ мыс істеу жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ын қ ысқ артуғ а қ ұ қ ық беретін ө ндірістің цехтардың кә сіптер мен қ ызметтердің тізімі, сондай-ақ ең бек жағ дайлары зиянды жә не ауыр қ ауіпті жұ мыстардың тізбесін ең бек жө ніндегі ө кілетті орган белгілейді.

Қ ызметкерлер ү шін 2 демалыс кү ні бар, 5 кү ндік жұ мыс аптасы белгіленеді. 5 кү ндік жұ мыс аптасы кезінде кү нделікті жұ мыстың ұ зақ тығ ы жұ мыс берушінің актісі мен немесе жұ мыстың ерекшелігін ең бек ұ жымының пікірін ескеріп жә не жұ мыс аптасының белгіленген ұ зақ тығ ын сақ тай отырып жұ мыс беруші бекіткен ақ ысы белгіленеді. Ө ндірістің сипаты мен жұ мыс жағ дайлары бойынша 5 кү ндік жұ мыс аптасын енгізу ұ жымдарда 5 кү ндік демалысы бар алты кү ндік кезінде кү нделікті жұ мыстың ұ зақ тығ ы апталық норма 40 сағ ат болғ анда 7 сағ аттан аспауы керек, ал апталық норма 36 сағ ат болғ анда 6 сағ аттан жә не апталық норма 24 сағ ат болғ анда 4 сағ аттан аспауы керек. Бес кү ндік немесе алты кү ндік жұ мыс аптасы ең бек немесе ұ жымдық шарттың талаптарымен жұ мыс беруші ө зі белгілейді.

Кесімді ең бек ақ ы тү рі белгіленген жұ мысшы қ ызметкерлерге тү нгі уақ ыттағ ы істеген жұ мыстары ү шін тарифтік кестеде белгіленген ең бек ақ ысына қ осымша тө лем 50% мө лшерінде тө ленеді.

Ең бек жағ дайлары ө те зиянды жә не ө те қ ауіпті кезде мерзімінен тыс жұ мыстарғ а тиым салынады. Жұ мыс беруші кә сіпорын қ ызметкерлердің сол жұ мыс берушіден нақ ты жұ мыс істеген жұ мыс уақ ытының есебін жү зеге асыруғ а тиіс. Ө ндіріс жағ дайлары бойынша қ ызметкерлердің белгілі бір санаты ү шін белгіленген апта сайынғ ы жұ мыс уақ ытының сақ талуы мү мкін емес, ү здіксіз жұ мыс істейтін ұ йымдарда, жекелеген ө ндірістік цехтарда, учаскелерде бө лімшелерде жә не кейбір жұ мыс тү ріндегі есепті кезең ішінде жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ы аптасына заң да белгіленген қ алыпты жұ мыс сағ аттары мерзімнен аспауғ а тиісті жағ дайларда жұ мыс уақ ытының жиынтық есебін жү ргізуге жол беріледі. Жиынтық есеп жағ дайында жұ мыс уақ ытының кү н сайынғ ы немесе апта сайынғ ы ұ зақ тығ ы жұ мыс кү ні немесе жұ мыс аптасы сағ аттарының нормасынан артық немесе кеш болуы мү мкін.

Есепті кезең ішіндегі жұ мыс уақ ыты сағ аттарының жиынтық осы кезең дегі сағ аттардың нормасына тең болуы мү мкін.

Жұ мыс уақ ытының жиынтық есебін жасағ ан кезде қ ызметкерлердің осы санаты ү шін белгіленген орташа жұ мыс кү ні мен жұ мыс аптасының ұ зақ тығ ы сақ талуғ а тиісті шектелі кезең есепті кезең болып танылады. Жұ мыс уақ ытының жиынтық есебін қ олдану тә ртібі жұ мыс берушінің актілерімен айқ ындалады жә не ұ жымдық шартпен белгіленеді. Кү нделікті жұ мыс ішінде қ ызметкерге демалу жә не тамақ тану ү шін жинақ тап алғ анда ұ зақ тығ ы 1 сағ аттан кем болмайтын ү зіліс берілуге тиіс. Бұ л ү зіліс жұ мыс уақ ытына енгізілмейді жә не қ ызметкер оны ө з қ алауы бойынша пайдаланады. Ү зіліс беру уақ ытымен оның ұ зақ тығ ы жұ мыс берушінің актілерінде жеке ең бек жә не ұ жымдық шарттарда белгіленеді. Ө ндіріс жағ дайлары бойынша ү зіліс беру мү мкін емес жұ мыстарда жұ мыс беруші қ ызметкерге жұ мыс уақ ытында демалумен тамақ тану мү мкіндігін қ амтамасыз етуге міндеттенеді. Мұ ндай жұ мыстардың тізбесі демалу жә не тамақ тану тә ртібімен, орны жұ мыс берушінің актілерінде белгіленеді. Жылдың суық мезгілінде ашық далада жылу бермейтін жабық ү й-жайларда жұ мыс істейтін жү к тиеу, тү сіру жұ мыстарымен айналысатын қ ызметкерге жылыну жә не демалу ү шін арнайы ү зілістер беріледі. Арнаулы ү зілістер жұ мыс уақ ытына қ осылады. Жұ мыстың бітуі мен оның келесі кү нде босатылу арасындағ ы қ ызметкерлердің кү н сайынғ ы демалысының ұ зақ тығ ы 12 сағ аттан кем болмауғ а тиіс. Сондай-ақ қ ызметкерге демалыс кү ндері (апта сайынғ ы ү зіліс демалыс уақ ыты беріледі).

Бес кү ндік жұ мыс аптасы жағ дайында қ ызметкерлерге аптасына екі, ал алты кү ндік жұ мыс аптасында бір демалыс кү ні беріледі. Жалпы демалыс кү ні жексенбі болып есептеледі. Бес кү ндік жұ мыс аптасы кезінде екінші демалыс кү ні жұ мыс берушінің актісімен немесе жұ мыс кестесімен белгіленеді. Екі демалыс кү ні де ә детте қ атарына беріледі.

Белгіленген заң дарғ а сә йкес кә сіпорындарда мейрам кү ндері жұ мыс істеуге рұ қ сат етілмейді. Бірақ та кейбір тө тенше жағ дайларда субъектіден кейінге кешіктіруге болмайтын жұ мысының пайда болуына байланысты қ ызметкерлердің мейрам кү ні жұ мыс істеуге тура келеді. Мейрам кү ні жұ мыс істеген қ ызметкерлерге ең бек ақ ы сол кү ні ү шін 2 еселеніп тө ленеді. Қ ызметкерлердің келісімімен олардың мейрам кү ні істеген жұ мыстың орнынан жұ мыс кү ні есебінен демалыс берілуі мү мкін. Ал мейрам кү ні кезекшілік атқ арғ ан жұ мысшыларғ а басқ а жұ мыс кү ні есебінен демалыс беріледі.

2. 2 Ең бек ақ ы бойынша есеп айырысудың аналитикалық жә не синтетикалық есебі.

Жұ мыс берушінің актілері – жұ мыс берушінің (жұ мыс берушілер ө кілінің ) шығ аратын актілері (бұ йрық тары, ө кімдері, нұ сқ аулық тары, ішкі ең бек тә ртібінің ережелері).

Жеке ең бек шарты – қ ызметкерлер мен жұ мыс берушінің арасында жазбаша нысанда жасалатын екі жақ ты келісім ол бойынша қ ызметкер жұ мыс берушінің актісін атқ ара отырып белгілі бір мамандық біліктілік немесе лауазым бойынша жұ мысты орындауғ а міндеттенеді. Ал жұ мыс беруші қ ызметкерге жалақ ысын жә не заң дар мен тараптардың келісіміне кө зделген ө зге де ақ шалай тө лемдері уақ ытында жә не толық кө лемінде тө леуге ең бек туралы заң дар мен ұ жымдық шартта кө зделген ең бек жағ дайларын қ амтамасыз етуге міндеттенеді.

Жеке ең бек шарты жазбаша нысанда жасалады. Кемінде екі дана етіп жасалады жә не оғ ан екі жақ тың тараптары қ ол қ ояды. Жеке ең бек шартының бір данасы тараптар қ ол қ ойғ аннан кейін қ ызметкерге беріледі. Жеке ең бек шартын жасасу ү шін жұ мыс беруші қ ызметкердің ең бек қ ызметін растайтын қ ұ жаттарды жеке басының куә лігін (тө л қ ұ жатын) ә леуметтік жеке кодының берілгені туралы куә лікті, зейнетақ ы шартын, он алты жасқ а толмағ ан адамдар ү шін туу туралы куә лігін білім немесе кә сіби даярлығ ы туралы қ ұ жатты жә не заң дарда кө зделген ө зге де қ ұ жаттарды талап етуге қ ұ қ ылы. Жұ мысқ а жаң адан қ абылдандарды «Жұ мысқ а қ абылдау туралы бұ йрық пен» (№ е-1 ү лгі) қ ұ жаттайды. Кадрлар бө лімінің қ ызметкері мұ ны барлық қ ызметкерлерге толтыртады. Кадрлар бө лімінің бастығ ы немесе жұ мысқ а қ абылдауғ а жауапты адам бұ рыштама қ ойғ ан бұ йрық тың жобасын қ ажетті жағ дайларда, келіссө з жү ргізуге жолдама жә не жұ мыс жағ дайларымен таныстыру ү шін қ ұ рылымдық бө лімшелерге жіберілетін рұ қ сат қ ағ аз болып табылады. Қ ұ рылымдық бө лімше бастығ ы оны жұ мысқ а қ абылдауғ а болатындығ ы туралы тұ жырым жасайды, бұ йрық жобасының сыртқ ы жағ ында жолданушы қ андай разряд бойынша немесе қ андай айлық жалақ ымен қ андай жұ мысқ а қ абылдануына болатындығ ы кө рсетіледі. Осында сынақ мерзімінің ұ зақ тығ ы да кө рсетіледі. Жұ мысқ а алу туралы бұ йрық тың жобасында кә сіпкердің айлық жалақ ысы белгіленіп бос тұ рғ ан қ ызмет орнын жә не штат кестесі бойынша белгіленетін айлық ақ ыны растау ү шін кә сіпорынның тиісті қ ызметкері бұ рыштама қ ояды. Кадрлар бө лімі жұ мысқ а қ абылдау туралы бұ йрық тың негізінде жеке карточка толтырады, жұ мысқ а қ абылданғ аны туралы ең бек кітапшасын белгілейді, ал бухгалтерия дербес шот ашады немесе соғ ан сә йкес қ ұ жат жасайды.

Жеке карточканы кадрлар бө лімінің қ ызметкері қ ызметкердің ө зінен сұ рап отырып, паспорт (жеке куә лігі), ә скери билет, ең бек кітапшасы, оқ у орнын бітіргендігі туралы диплом (куә ліктер) жә не т. б. тиісті қ ұ жаттар негізінде 1 дана етіп жазады. Кә сіп жә не мамандық кодтары жұ мысшылардың кә сіпкерінің қ ызметкерлердің қ ызмет орындарының жә не тиісті тарифтік разрядтардың (ОКП РТР) білімі бойынша алғ ан мамандық тардың (ОКСО) классификаторлары арқ ылы анық талады. Қ ызметкер туралы деректердің (білімі тұ рғ ылық ты жердің ауысуы т. б. ) бұ дан былайғ ы ө згерістерді жеке карточкада жү йелі тү рде кө рініс тауып отырады. Жалпы мә ліметтер деген бө лімін толтырғ аннан кейін жұ мысқ а қ абылдаушы адам карточкағ а қ ол қ ойып кү нін жазады.

Жұ мысқ а қ абылдануы басқ а бір тұ рақ ты жұ мысқ а ауысуы жә не жұ мыстан босатылу туралы бұ йрық тың негізінде кітапшасына енгізілетін ә рбір жазбаны ә кімшілік сол кітапша иесіне таныстырып карточканың тиісті жерлеріне қ ол қ ойғ ызып отыруғ а міндетті. Ғ ылыми қ ызметкерлерге ғ ылыми қ ызметкердің есеп карточкасы (№ Е-4 ү лгі) жазылады. Қ ызметкерді бір цехтан (бө лімнен, учаскеден) екіншісіне ауыстырғ анда «Басқ а жұ мысқ а ауыстыру туралы» бұ йрық (№ Е-5 ү лгі) жазылады. Оны кадрлар бө лімінің қ ызметкері бір дана етіп толтырады. Бұ йрық қ а бұ рынғ ы жә не жаң а жұ мыс орындағ ы қ ұ рылымдық бө лімше бастығ ы бұ рыштама соғ ады да кә сіпорынның басшысы қ ол қ ояды. Басқ а жұ мысқ а ауыстыру туралы бұ йрық тың негізінде кадрлар бө лімі жеке карточкағ а ең бек кітапшасына жә не басқ а қ ұ жаттарғ а белгілер соғ ады. Ү лгінің сыртқ ы жағ ына қ ызметкердің бұ рынғ ы жұ мыс орны бойынша жауапкершілігінде тұ рғ ан тапсырылмағ ан мү ліктік-сатериалдық жә не бағ алы заттар туралы белгілер қ ойылады.

КЗОТ- қ а, кү ші бар заң актілері мен ережелеріне ұ жымдық шарттар мен демалыстар кестелеріне сә йкес қ ызметкерлерге берілетін жыл сайынғ ы жә не басқ а тү рлердегі демалысты қ ұ жаттау ү шін «Демалыс беру туралы бұ йрық » (№ Е-6 ү лгі) қ олданылады. Ол екі дана етіп толтырылады. Бірінші данасы кадрлар бө лімінде қ алса, екінші бухгалтерияғ а жіберіледі. Қ ұ рылымдық бө лімше бастығ ы мен кә сіпорын басшысы осы бұ йрық тарғ а қ ол қ ояды. Демалыс беру туралы бұ йрық тың негізінде кадрлар бө лімі қ ызметкердің жеке карточкасына белгілер соғ ады, ал бухгалтерия демалыс ү шін тиесілі жалақ ы бойынша есеп айырысады.

Қ ызметкерді жұ мыстан шығ арғ анда «Ең бек шартының тоқ тату туралы бұ йрық » қ олданылады(№ Е-8 ү лгі). Оны кадрлар бө лімінің қ ызметкері барлық қ ызметкерлерге 2 дана етіп толтырылады. Бірінші данасы кадрлар бө лімінде қ алады, екінші бухгалтерияғ а беріледі. Қ ұ рылымдық бө лімінде бастығ ы мен кә сіпорынның басшысы қ ол қ ояды. Бұ йрық тың негізінде бухгалтерия қ ызметкерлермен есеп айырысады. Жұ мыстан ө з еркімен шық қ анда қ ызметкер ү лгінің бет жағ ына арыз жазады. Жұ мысшылар мен қ ызметкерлердің жұ мыс уақ ытының белгіленген кестесін сақ тап жү рудің бақ ылау жұ мыс істелген уақ ыт туралы деректер алу ең бек тө лем бойынша есеп айырысу, сондай-ақ ең бек жө ніндегі статистикалық есеп беру ү шін «жұ мыс уақ ыт есебінің табелінде (№ Е-14 ү лгі) жұ мыс істеп жү ргендердің барлық категориясының жұ мыс уақ ытын пайдалану есебі жү ргізіледі. Мұ ны ө кілетті алғ ан адам 1 дана етіп жасайды, тиісінше қ ұ жатталғ ан соң бухгалтерияғ а беріледі. Жұ мысқ а келмеу себептері туралы немесе жұ мыс кү шінің толық істелмегені туралы жә не басқ а қ алыпты жұ мыс жағ дайынан ауытқ ушылық тар жө нінде дұ рыс толтырғ ан қ ұ жаттар (жұ мысқ а жарамсызды парағ ы, мемлекеттік немесе қ оғ амдық міндеттерді орындағ аны туралы анық тамалар) негізінде ғ ана табельге белгілер қ ойылуғ а тиіс. Жұ мыс уақ ытын пайдалану есебі табельдерде қ ызметкерлердің жұ мысқ а келген-келмегендерін жаппай тіркеу ә дісімен немесе тек қ ана ауытқ ушылық тарды (келмегендерді, кешіккендерді жә не т. б. ) тіркеу ә дісімен жү зеге асырылады.

Бухгалтерияғ а келіп тү скен жұ мыс уақ ыты мен ө ндірілген ө німнің есебі жө ніндегі қ ұ жаттарды тексереді де, тек содан соң есетік ө ң деуге жібереді.

Ә рбір жұ мысшығ а 1 ай ішінде бірнеше қ ұ жаттар жазылуы мү мкін. Бір айлық жалақ ыны есептеу ү шін жалақ ы есебінің жинақ карточкасы қ олданылады. Онда қ ызметкердің тегі аты, ә кесінің аты, табельдік номері, цех, учаске қ ұ жаттың толтырылғ ан кү ні мен номері сағ аттық норма ә рбір қ ұ жатбойынша есептелген жалақ ы сомасы тө лемдердің басқ а да тү рлері кө рсетіледі. Карточка деректерін есеп айырысу тө леу тізімдемесін жасау ү шін пайдаланады. Есеп жү ргізу ісі компьютерлендірілген жағ дайда жинақ карточкалары (ведомостары) сондай-ақ есеп айырысу – тө лем тізімдемелері де ә детте 1 ғ ана жұ мыс кү нінде жасалады.

Жұ мыс уақ ыты есебінің табельдері (№ Е-13, № Е-13а ү лгі) деректері автоматты тү рде ө ң деу жағ дайында қ олданылады. Ішінара реквизиттермен толтырылғ ан табель бланкілері компьютермен техника қ ұ рамдарының кө мегімен жасалуы мү мкін. Мұ ндай реквизиттерге жататындар: кә сіпорынның қ ұ рылымдық бө лімшелері цех, қ ызметкердің аты, тегі, ә кесінің аты, кә сібі, табельдік номері, т. б. Мұ ндай табель ү лгісі деректерді ө ң деудің қ абылданғ ан технологиясына сә йкес ө згереді. Бірақ мұ ндай ү лгіде жұ мыс уақ ытын пайдалану есебі кө рініс беретіндей мү мкіндік қ амтамасыз етілуге тиіс. Деректерді қ олмен ө ң дегенде жұ мыс уақ ытының есебі жә не жалақ ы бойынша есеп айырысу табель (№ Е-12 ү лгі) қ олданылады, ол (№ Е-13 ү лгі) жә не (№ Е-13а ү лгі) табельдермен ұ қ сас.

Жұ мысқ а алу ү шін кә сіпорынғ а жолданғ ан жолдама «Жұ мысқ а жолдама туралы хабарлама» қ ағ азбен (№ Е-63 ү лгі) қ ұ жатталады.

Жұ мысқ а орналасу ү шін ө здері таң дап алғ ан кә сіпорындардағ ы орталық қ а (бюроғ а) ө тініш айтқ ан азаматтарғ а (олардың келісімдерімен) беріледі. Ө тініш айтқ ан кезде жұ мыс істеп жү рген азаматтарғ а (қ осымша жұ мысқ а жіберілгендерден, сондай-ақ кә сіпорынның таратылуына қ ызметкерлер санының немесе штаттың қ ысқ артылуына байланысты, жұ мыстан босатылғ ан қ ызметкерлерден) ө згелеріне хабарлама қ ағ аз берілмейді.

Бригаданың ө ндірім туралы рапорттағ ы (№ Е-7 ү лгі) ө ндірілетін ө німнің белгілі бір тү рінде жазады, оның 1 данасына ө ң делуі бойынша бағ а белгілейді. Ай бойы немесе басқ адай мерзімде бригада ө ндірімі соң ғ ы операциялардан қ абылданғ ан, ө ң делген детальдар рапортта кү н сайын кө рініс тауып отырады. Соң ғ ы операциялардан кейін қ абылданғ ан ө німнен алынғ ан ең бек тө лемін жұ мыс істелген уақ ыт пен жұ мысшылардың разрядтарына сә йкес бригада мү шелеріне бө леді.

Бригаданың ө ндірімі туралы рапортта (№ Е-17а ү лгі) аяқ талмағ ан ө ндірісітің операциялары бойынша артылғ ан ө німдері тұ рақ ты болмағ ан жағ дайда қ олданады. Рапортты бригаданың жеке ө ндірімін кү н сайын есепке алып отыру ү шін пайдаланады. Ө ндірім айдың басындағ ы жә не соң ындағ ы операциялары бойынша артылғ ан ө нім қ алдық тарын алып тастау арқ ылы бақ ыланады.

Сериялық ө ндірісте ө нім жә не ең бек тө лем есебін бір сменадағ ы ө ндірім рапортымен сә йкестендіріп, маршруттық парақ та жү ргізген жө н. Егер ө ндірімді ө ң деу ұ зақ тығ ы бір сменадан аспайтын болса, бір рапортпен шектелуге болады. Маршруттық парақ ты детальдардың топтарына (партияларына) жазады, ол ө ндіріс процесінде ө ң деу операцияларының бірінен-біріне ө тетін топ-топ детальдарғ а ілесіп отырады. Бұ л жұ мысшылардың ө ндірімі мен ең бек тө леміне дұ рыс есеп жү ргізіп бақ ылау жасап отыруды қ амтамасыз етеді. Бір сменадағ ы ө ндірім туралы рапорт ө німнің нақ ты ө ндірім туралы рапорт ө німнің нақ ты ө ндірімін кө рсетуге арналғ ан жә не ең бек тө лемін есептеуге негіз болып табылады. Маршруттық парақ тардың деректері бойынша рапорт жазылады.

Маршруттық парақ ты (№ Е-23 ү лгі) ө ндірістегі детальдар қ озғ алысын жедел есептеп отырудың ө ндірім мен ең бек тө лемі есебінің бірың ғ ай қ ұ жатты ретінде пайдаланады. Ол ө ндіріс процесінде детальдар тобына ілесіп отырады. Маршруттық парақ ты (№ Е-23а ү лгі) жұ мысшыларғ а ең бек тө лемін есептейтін бір сменадағ ы ө ндірім рапортымен (№ Е-22 ү лгі) сә йкестендіріп жұ мысшылардың ө нім ө ндірімін жә не жалақ ыларын есепке алудың бірың ғ ай қ ұ жаттары ретінде қ олданады. Жеке жә не ұ сақ сериялық ө ндірісте ө ндірім мен ең бек тө лемі есебін кесімді жұ мысқ а жасалғ ан нарядта (№ Е-41 ү лгіде – жеке № е-41 ү лгіде бригадалық есеп) жү ргізеді. Орындалатын тапсырманың ұ зақ тығ ына қ арай нарядтарды сменағ а немесе одан да ұ зағ ырақ (1 айғ а дейінгі) мерзімге жазады. Оны жазуғ а учаскенің (цехтың ) технологиялық карталары мен ө ндірістік бағ дарламалары негіз болады.

Ө ндірісте байқ алғ ан жарамсыз ө німді «жарамсыз ө нім» туралы актімен (№ Е-46 ү лгі) немесе бір аптағ а ашылатын жарамсыз қ німнің есебінің тізімдемесін жасайды. Егер жарамсыз ө німді бұ ғ ан жазық сыз жұ мысшы жө ндесе онда мұ ндай жұ мысқ а ә деттегідей наряд жазылады да, оғ ан «Жарамсыз ө німнің жө нделуі» деген таң ба басылады. Ең бек жағ дайының ө згеруінен туындағ ан бағ аларғ а қ осылатын тө лемге жә не ө ндіріс технологиясында ескерілмеген жұ мыстарғ а қ осымша тө лем парағ ын (№ Е-48 ү лгі) немесе ерекшелік белгілері (қ ағ азғ а кө лденең тү скен қ ызыл жолақ ) бар кесімді жұ мысқ а жасалатын нарядтар толтырады. Парақ ты ө ндірім туралы негізгі нарядтық немесе рапорттық номеріне сілтеме жасай отырып қ осымша тө лемінің ә рбір тү ріне жеке жұ мысшығ а немесе бригадағ а жазады. Кә сіпорындағ ы тө лену себептері бойынша қ осымша тө лемдердің номенклатурасы белгіленуге тиіс.

Қ осымша тө лемдер туралы мә ліметтерді бухгалтерия ауытқ ушылық себептерін тауып қ ажетті шаралар қ абылдау ү шін цех басшылығ ына ү немі ұ сынып отыруғ а міндетті. Мерзімінен тыс жұ мыстар есебін мерзімінен тыс жұ мыс істеген адамдардың тізімі негізінде жү ргізеді. Мастер мен цех бастығ ының белгісі бар тізімді мерзімнен тыс істелген жұ мыстарғ а тө лем тө леу ү шін бухгалтерияғ а береді.

Кідірістер уақ ытының есебін кідірістер есебінің парақ тары (№ Е-16 ү лгі) негізінде жү зеге асырады, оларда кідіріс уақ ытын, себептерге жә не кінә лі адамдарды тө лем проценті мен жұ мысшы туралы мә ліметтерді (тегін атын, ә кесінің атын, разрядын, табельдік номерін) кө рсетеді. Парақ қ а мастер мен цех бастығ ы қ ол қ ояды. Қ абылданып тексерілгеннен кейін қ ұ жаттардың деректері ең бек тө лемін есетеу жө ніндегі есеп айырысу – тө леу тізімдемесін жасауғ а негіз болады.

Ең бек тө лемі бойынша есеп айырысуды ә ртү рлі кә сіпорындарда мынадай қ ұ жаттар жү ргізеді. Есеп айырысу тө леу тізімдемесінде оны саны мен қ атар жалақ ы беру ү шін де пайдаланады: есеп айырысу тізімдемесінде жә не жеке толтырылғ ан тө леу тізімдемесінде; ә рбір жұ мысшығ а жасалғ ан ең бек тө лемінің арнайы есеп айырысуларына (бө лек парақ тарда) жыл бойы пайдаланатын кітапқ а тігілген есеп айырысу тізімдемелерінде.

Есеп айырысу тө леу тізімдемесі – жиынтық қ ұ жат онда есептеген ең бек тө лемінің барлық тү рі жә не жұ мыс істеп жү ргендерге берілген басқ а да тө лемдер сондай-ақ кү ші бар заң дарғ а сә йкес жасалғ ан ұ сталымдар мен шегерімдер жинақ талғ ан. Онда ең бек тө лемі жө ніндегі есеп айырысу деректері негізінде жасалады. Тізімдемеде қ ызметкерлердің тектерін, аттарын, ә келерінің аттарын, олардың табельдік номері мен қ ызмет органдары, разрядтарын немесе айлық ақ ыларын кө рсетеді. Оғ ан кә сіпорын басшысы мен бас бухгалтер қ ол қ ояды. Тізімдеменің «Есептелді» деген бө ліміне қ ұ жаттардан кесімді мерзімнен тыс жә не т. б. тө лемдер бойынша есептелген сомалар енгізіледі. «Ұ сталынады жә не есепке алынады» деген бө лімінде табыс салығ ының сомасы, сондай-ақ атқ ару қ ағ аздары бойынша ұ сталымдардың сомалар; кескеге сатылғ ан тауарлар ү шін есепке алынғ ан сомалар ең бек тө лемінің есебіне кіретін аванстар жә не басқ а да ұ сталымдар есепке алынғ андар мен берілімдер жазылады. Салық ты ө ткен айдың жалақ ысынан ұ стайды. Айдың аяғ ында тізімдемеде ә рбір жұ мысшығ а берілуге тиісті соманы есептеп тізімдемені баланстайды.

Қ ызметкерлер мен ең бек тө лемі бойынша есеп айырысу есебі 681 «Қ ызметкерлер мен ең бек ақ ысы бойынша есеп айырысу» шотында жү ргізіледі. Бұ л пассивті шот.

Ең бек ақ ыны есептегенде 681 шот кредиттелінетін мына шоттар:

- 126 шот «Аяқ талмағ ан ө ндіріс» кү рделі қ ұ рылыспен шұ ғ ылданатын жә не сонда жұ мыс істейтін қ ызметкерлердің ең бек тө лемінің сомаларына

- 821 шот «Жалпы жә не ә кімшілік шығ ыстар» жалпы жаруашылық жә не ә кімшілік – басқ армашылық қ ызметкерлеріне (басшылық тағ ы адамдардан ө згелеріне) есептелген ең бек тө лемінің сомаларына

- 811 шот «Тауарларды (жұ мыстарды, қ ызметті) сату жө ніндегі шығ ыстар» ө нім ө ткізумен жұ мыстар мен қ ызмет кө рсетулерді жү зеге асырумен шұ ғ ылданатын қ ызметкерлерге есептелген ең бек тө лемінің сомаларына;

 - 902 шот «Ө ндірістегі жұ мысшылардың ең бек ақ ысы» негізгі ө ндірістегі жұ мысшыларғ а есептелген ең бек тө лемінің сомаларына

 - 922 шот «Қ ызметкерлердің ең бегіне ақ ы тө леу» қ осалқ ы ө ндірістің қ ызметкерлеріне есептелген ең бек тө лемінің сомаларына

- 932 шот «Қ ызметкерлердің ең бек ақ ысы» цехтағ ы (жалпы ө ндірістегі қ ызметкерлерге есептелген ең бек тө лемінің сомаларына дебиттеледі.

Бухгалтерлік есеп стандарттарына жә не бухгалтерлік есеп шоттарының бас жоспарына сә йкес басшылық тағ ы адамдармен есеп айырысу ды есепке алу ү шін 682 «Лауазымды тұ лғ аларғ а берешек» шоты енгізілген, бұ л аталғ ан шотта мына тө мендегі қ ызметттегі адамдармен (тө рағ алар мен басқ арма мү шелері басқ арушы кең естерінің жә не тексеру комиссияларының мү шелері, кә сіпорыннның директоры жә не т. б. ) есеп айырысу есебі есептеледі.

Басшылық тағ ы адамдарғ а есептелген ең бек тө лемінің сомаларына 821 шоты дебеттеледі де 682 шоты кредиттеледі.

681 шоттың кредитінен шоттардың дебетіне кө шірілген талдау есебін талап ететін сомалар тиісті баптарғ а, тапсырыстарғ а жә не басқ а да есеп объектілеріне жазылуғ а тиіс. Бұ л мақ саттар ү шін «жалақ ыны бө лу» деп аталатын ә зірлік кестені пайдаланады да. Оғ ан жазбаларды бастапқ ы қ ұ жаттардан тү сіреді.

Қ ызметкерлер мен демалыстардың тө лемі бойынша есеп айырысуды есепке алу ү шін шоттардың бас жоспарына 685 қ ызметкерлердің демалыстары бойынша есептелген қ арыздар шоты енгізілген (демалыс кү ндері ү шін резервтелген тө лемдер).

Демалыстардың тө лемдеріне жә не кө п жылғ ы сің ірген ең бегі ү шін жыл

сайын берілетін сый ақ ығ а (ә леуметтік жә не медициналық сақ тандыруғ а) резерв жасау демалыстардың тө леміне жә не ө ндіріс шығ ындары ретінде ө ндірістегі жұ мысшылар мен инженерлік – техникалық қ ыхзметкерлердің кө п жылғ ы сің ірген ең бектері сый ақ ыларғ а жә не басқ а шығ ындардың шоттарына дұ рыс та біркелкі бө лік беріп отыруды қ амтамасыз етеді. Демалыстардың тө леміне деп бө лінетін процент қ ызметкерлердің демалыстарының орташа ұ зақ тығ ына байланысты.

Демалыстардың тө леміне жә не кө п жылғ ы сің ірген ең бегі ү шін берілетін сыйақ ыларғ а резерв жасағ анда 685 «Қ ызметкерлердің демалыстары бойынша берешектерді есептеу» шоты кредиттелініп мына шоттар:

- 126 шот «Аяқ талмағ ан қ ұ рылыс» шаруашылық ә діспен жү зеге асырлатын қ ұ рылыста ең бек ететін қ ызметкерлердің ең бек тө лемінен есептелген резерв сомаларына

- 811 шот «тауарларды (жұ мыстарды қ ызметтерді) сатуғ а байланысты жұ мсалатын шығ ындар»

- 821 шот «Жалпы жә не ә кімшілік шығ ындар» ө нім ө ткізумен шұ ғ ылданатын қ ызметкерлердің жә не жалпы шаруашылық қ ызметкерлердің ең бек тө лемінен есептелген сомағ а

- 902 шот «Ө ндірістегі жұ мысшылардың ең бек ақ ысы»

- 922 шот «Қ ызметкерлердің ең бек ақ ысы»

- Сондай-ақ жарамсыз ө німдерді жө ндеумен шұ ғ ылданатын қ ызметкерлердің ең бек тө лемінен есептелген резерв сомаларына дебеттеледі.

Демалыс уақ ыттары ү шін жә не кө п жылғ ы сің ірген ең бегі ү шін ең бек тө лемін есептегенде 685 шот дебеттеліп мына шоттар:

681 шот «Қ ызметкерлермен ең бек тө лемі бойынша есеп айырысу» жә не 682 шот «басшылық тағ ы адамдарғ а тө ленетін берешек» (басшылық тағ ы жекелеген адамдар бойынша) демалыс уақ ыты ү шін есептелген ең бек тө лемі сомаларына кредиттеледі.

Қ азіргі айдың ең бек тө лемі бойынша есеп айырысу ү шін жә не жұ мыс істеп жү рген адамның ө ткен кезең дердегі жалақ ысы туралы мә ліметтер алу ү шін бухгалтерия ә рбір қ ызметкерге «Дербес шот» (№ Е-54 жә не № Е-54а ү лгілер) толтырады. Дербес шот ө ткен кезең дердегі ең бек тө лемі туралы мә ліметтерді кө рсету ү шін қ олданылады.

(№ Е-54 ү лгі) ө ндірімдер мен орындалғ ан жұ мыстардың жұ мыс істелген уақ ыттың есебі жө ніндегі бастапқ ы қ ұ жаттардың жә не тө лемнің ә р алуан тү рлеріне арналғ ан. Қ ұ жаттардың негізінде есептелімдер мен ұ сталымдар туралы жазбалар (№ Е-54 ү лгіге) 2 жолғ а жазылады. Қ ажет болғ ан жағ дайларда ә рбір бағ анда қ орытынды жол істеуге болады. Дербес шотының деректері негізінде есеп айырысу – тө леу тізімдемесі (№ Е-49 ү лгі) жасалады.

Қ ызметкерлермен ең бек тө лем бойынша есеп айырысу жө ніндегі деректердің жиынтығ ында ә рбір уә сіпорын ай сайын бірнеше есеп айырысу тө леу тізімдемелері (цехтар, бө лімдер) жә не кә сіпорын кө рсететін қ ызметтер бойынша жасалады оларды жинақ тау қ ажет.

2. 3  Жұ мыскерлерге есептеген ең бек ақ ыдан ұ сталымдар мен аударымдар

2001жылғ ы 12 маусымда (2005 ж. 1-қ аң тардағ ы толық тырулар мен ө згерістерді қ оса) Қ Р “Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдер туралы”  Салық Кодексіне  сә йкес жеке жә не заң ды тұ лғ адан алынатын салық тар, мемлекеттік бюджетті толық тырудың негізгі кө зі болып табылады.

Заң ды тұ лғ алар (Қ Р Ұ лттық Банктен басқ а) жә не жеке тұ лғ алардан алынатын табыс салығ ын тө леушілер салық жылында салық салынатын табысы бар заң ды жә не жеке тұ лғ алар болып табылады. Табыс салығ ын тө леушілер ө здерінің орналасқ ан жерлері бойынша салық тө леуді жү зеге асырады. Сондай-ақ табыс салығ ын тө леушілерге резидент емес – заң ды тұ лғ алар, олардың филиалдары, ө кілдіктері жә не ө зге де оқ шауланғ ан қ ұ рылымдық бө лімшелер жатады.

Жеке тұ лғ алардан табыс салығ ын ұ стау “Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ ада міндетті тө лемдер туралы” Қ азақ стан Республикасының Кодексіне (Салық Кодексі) 2005ж. 12-маусымдағ ы №209-11 (2006ж. 1-қ аң тардағ ы ө згерістер мен толық тырулармен) сә йкес жү ргізіледі.

Жеке тұ лғ алардың табыстарынан тө лем кө зінде ұ сталатын жеке табыс салығ ын есептеу бойынша 2006 жылғ а арналғ ан кесте

Ескерту: “2006 жылғ а арналғ ан Республикалық бюджет туралы” Қ азақ стан Республикасының 02. 12. 2005ж. №3-111 Заң ымен 2006 жылғ а арналғ ан айлық есептік кө рсеткіш 1030 тг. мө лшерінде белгіленген. Жылдық есептік кө рсеткіш (ЖЕК*)– 12360 тг.

Жұ мыскердің негізгі емес жұ мысынан тапқ ан табыс соммасынан айлық есептік кө рсеткіш шегерілмейтіндігін жә не де салық барлық тапқ ан сомасынан есептелетіндігін ескеру қ ажет.

Жұ мыскердің жылдық жиынтық табысының қ ұ рамына: ең бек ақ ы табысы жә не кә сіпкерлік қ ызметтен тапқ ан жеке тұ лғ аның мү ліктік табысы кіреді. Бірақ та жиынтық табысқ а Қ азақ стан Республикасының Министрлер Кабинетімен белгіленген тә уліктік нормамен шектелетін жұ мыскердің іс сапарына тө ленетін тө лем сомасы қ осылмайды.

Жыл бойы жеке тұ лғ а табысына салынатын табыс салығ ы бір қ алыпты есептелу ү шін арнайы коэффициент белгіленген. Бұ л коэффициент 12 санының (жылдағ ы жалпы ай саны) ағ ымдағ ы айдың реттік номеріне қ атынасынан анық талады: қ аң тар айына – 12 (12/1); ақ панғ а – 6(12/2); наурызғ а -4 (12/3) т. с. с.

Егер де жұ мыскер календарлық жылдың аяғ ына дейін қ ызметтен босатылса, нақ ты тапқ ан табысына (ең бек ақ ысына) салынатын табыс салығ ы қ айта есептеледі, артық (немесе кем) алынғ ан салық сомасы қ айтарылады (немесе қ осымша ұ сталады).

Салық тө леуші есепті жылғ а жиынтық жылдық табыс жә не шегеріс жасау декларацияны есепті жылдан кейінгі жылдың 10 сә уірінен кешіктірмей табыс етілген кү ннен бастап 10 кү н ө ткен соң тү пкілікті есеп айырысып табыс салығ ын тө лейді.

Ә леуметтік салық - салық салу объектісі ең бек ақ ы тө леу қ оры болып табылады. Салық ты тө леушілер: заң ды тұ лғ алар (шетелдіктер қ атысқ ын заң ды тұ лғ аларды шетелдің заң ды тұ лғ алардың ө кілет ө кілдіктері мен филиалдарын қ оса) Заң ды тұ лғ алар Қ Р-ның салық заң дарымен белгіленген тә ртіп пен Астана, Алматы қ алаларының тиісті бюджеттеріне немесе облыстардың бюджеттеріне ө з филиалдары, ө кілдіктері мен ө зге оқ шауланғ ан қ ұ рылымдық бө лімшелер ү лкен ә леуметтік салық тө леуді олардың орналасқ ан жері бойынша жү зеге асырады. Ә леуметтік салық ты заң ды тұ лғ алар Қ Р-сы азаматтарының сондай –ақ Қ Р-сында тұ раұ ты тұ ратын шетел азаматтарымен азаматтығ ы жоқ адамдардың ең бек ақ ы тө леу қ орының ставкасы бойынша тө лейді. Ә леуметтік салық ты қ аржыландыру кө здеріне тиісті салық тарды ұ стауғ а дейін есептеледі.

Қ ызметкерлер ү шін ә леуметтік салық ты есептеп шығ ару жө ніндегі 2006 жылғ а арналғ ан кестесі

Ескерту: “2006 жылғ а арналғ ан Республикалық бюджет туралы ” Қ азақ стан Республикасының 02. 12. 2005ж. №3-111 Заң ымен 2006 жылғ а арналғ ан айлық есептік кө рсеткіш 1030 тг. мө лшерінде белгіленген. Жылдық есептік кө рсеткіш (ЖЕК*)– 12360 тг.

Кесте № 4

Ә кімшілік басқ ару, инженер-техник персоналының шетелдік мамандары ү шін ә леуметтік салық ты есептеп шығ ару жө ніндегі 2006 жылғ а арналғ ан кестесі

Ескерту: “2006 жылғ а арналғ ан Республикалық бюджет туралы ” Қ азақ стан Республикасының 02. 12. 2005ж. №3-111 Заң ымен 2006 жылғ а арналғ ан айлық есептік кө рсеткіш 1030 тг. мө лшерінде белгіленген. Жылдық есептік кө рсеткіш (ЖЕК*)– 12360 тг.

Ә леуметтік салық тө леу жалақ ының тө леуіне қ арамастан, бірақ келесі айдың 15 кешіктірілмей айдың 2-ші жартысы ү шін жалақ ы тө леуге белгіленген мерзімде ай сайын жү ргізіледі. Ә леуметтік салық бойынша декларация тоқ саннан кейінгі айдың 15 кү ннен кешіктірмей тапсырылады. Ә леуметтік салық бойынша бюджетпен нақ тылы есеп айырысу жө ніндегі есепті кезең кү нтізбелік ай болып табылады.

Міндетті зейнетақ ы жарналарын ұ стап қ алудың жә не жинақ таушы зейнетақ ы қ орына аударудың ережесі Қ Р-сында зейнетақ ымен қ амсыздандыру туралы Қ Р-ның заң ына сә йкес жә не «Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдер туралы» Қ Р Президентінің заң кү ші бар жарлығ ына сә йкес ә зірленген жә не тө леушілердің міндетті зейнетақ ы жарналарын ұ стап қ алуы мен жинақ таушы зейнетақ ы қ орына аударудың тә ртібі белгілейді. Заң ды тұ лғ алар мен заң ды тұ лғ а қ ұ рмайтын кә сіпкерлік жә не ө зге де қ ызметпен айналысатын жеке тұ лғ алар ө зінің орналасқ ан жері бойынша салық органдарында жинақ таушы зейнетақ ы қ орына міндетті зейнет ақ ы жарналарын тө леуші ретінде тіркеуге жатады.

Заң ды тұ лғ алар қ ызметкерлердің оларғ а ең бек ақ ы тү рінде тө леуге жататын кірістерін Қ Р-да зейнет ақ ымен қ амсыздандыру туралы Қ Р-ң заң ында белгіленген мө лшерде ай сайын міндетті зейнетақ ы жарналарын ұ стап қ алуғ а жә не оларды табыстарды тө леумен бір мезгілде жинақ таушы зейнет ақ ы қ орына аударуғ а міндетті. Тө леушілер жинақ таушы зейнет ақ ы қ орына міндетті зейнетақ ы жарналарын мынадай ставкалар бойынша ұ стап қ алады. Заң ды тұ лғ алар ә р қ ызметкерлердің зейнет ақ ы жарналарын есептеу ү лгісін қ абылданатын кіріспен 10% мө лшерінде. Сондай-ақ заң ды тұ лғ а қ ұ рамастан кә сіпкерлік жә не ө зге де қ ызметпен айналысатын жеке тұ лғ алар ө здері ү шін зейнетақ ы жарналарын есептеу ү шін қ абылданатын кірістен 10% мө лшерінде бірақ заң актілерімен белгіленген ең тө менгі мө лшердің 10% кем емес. Жинақ таушы зейнетақ ы қ орына міндетті зейнетақ ы жарналарын аудару зейнет ақ ы тө леу жө ніндегі мемлекетік орталық тың Қ Р-сы Ұ лттық банкінің бас Алматы филиалында ашылғ ан № 413609816, МФО 190501109, тағ айындау қ оры 010 банктік шоты арқ ылы жү ргізіледі. Жеке тұ лғ алардың міндетті зейнет ақ ы жарналарының сомасы орталық тың шотына тү скен кү ннен бастап, 3 банктік кү ннің ішінде солардың міндетті зейнетақ ы жарналарын пайдасына аударылатын жеке тұ лғ алардың тізімімен қ оса форматы МТ-102 электронды тө лем тапсырмасымен жинақ таушы зейнетақ ы қ орларына аударылады.

Салық тар – ұ лттық табыстың бір бө лігін бө лу жә не қ айта бө лу қ ұ раладрының бірі. Салық тар арқ ылы жинақ талғ ан қ аражат жалпы мемлекеттік мұ қ таждық тарғ а жұ мсалады. Қ ызметкерлердің салық салынатын табысынан жеке тұ лғ алардан ғ анан табыс салығ ы ұ сталады. Салық жұ мыс орны бойынша бекітілген прогрессивтік тө лем мө лшері бойынша ұ сталады.

Атқ ару қ ұ жаттары бойынша ұ сталымдар сот шешімдеріне, нотариалдық органдардың жазбаларына сондай-ақ дауыс тү рде ө ндіріп алу туралы ә кімшілік органдар қ абылданғ ан қ аулыларғ а сә йкес берілетін атқ ару қ ұ жаттары бойынша ұ сталымдар негізгі ең бек тө лемінен де оның ішінде сыйлық тардан, зейнет ақ ылардан жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздық бойынша берілетінжә рдемақ ылардан т. б. алынады. Келіп тү скен атқ ау қ ұ жаттары арнайы тізімге тіркелуі тиіс.

Тапсырма – міндеттемелер негізінде ең бек тө лемінен алынатын шегерімдерге – сауда ұ йымдарынан несиеге тауар алуларына байланысты қ ызметкерлерге берілетін тапсырма – міндеттемелер негізінде ең бек тө лемінен алынатын шегерімдер айдың 2 жартысы ү шін ең бек тө лемі тө ленгеннен кейін 3 кү ннен ә рі асырмай айына 1 рет жасалады. Жеке ө зін сақ тандыру шарттары бойынша сақ тандыру жарналарының шегерімдері ө зін жә не мү ліктерін ерікті тү рде сақ тандыру туралы шарттар бойынша банк мекемелеріндегі сақ тандыру жарналарын аудару жө ніндегі жазбаша тапсырмасы бойынша жасалады.

Ең бек тө лемінен алынатын кә сіподақ жарналарын ұ стап қ алу айғ а есептелген жалақ ының барлық сомасынан 1% мө лшерінде жү ргізіледі.

Қ ызметкерлердің айдың аяғ ына дейін жұ мыстан шығ арғ анда немесе ол демалысқ а шық қ анда ең бек тө лемі бойынша есеп айырысу қ ұ жаты жасалады. Оның деректері 1 ай ө ткеннен кейін есеп айырысу тө леу тізімдемесіне кө шіріледі. Айдың бірінші жартысы ү шін есептелген аванс жә не екінші жартысы ү шін есептелген ең бек тө лемін тө леу тізімдемесі бойынша беріледі. Тө леу тізімдемесінің бастапқ ы бетінде қ олданылып жү рген тә ртіпке сә йкес кассадан ақ ша беруге рұ қ сат ететін басшы мен бас бухгалтердің қ олы болуы керек. Тө леу тізімдемесі мен берілмеген жалақ ы тізімінің деректерін тексергеннен кейін шығ ыс ету кассалық ордеріне жазылады. Ол сонда кө рсетілген соманы шығ ынғ а жатқ ызып есептеп шығ ару ү шін кассағ а беріледі.

Жеке тұ ғ алардан табыс салығ ының ұ сталынуы 681 жә не 682 шоттардың дебеті  639 «басқ а салық тар, міндетті бюджет тө лемдері мен салымдары» шотының кредит бойынша кө рініс табады. Ең бек ақ ы тү ріндегі табыстарғ а жалақ ының, сыйақ ының қ осымша ақ ының, ү лес ақ ының жә не жолдану (мердігерлік, ө зара шарт келісімі) шартына сә йкес жеке тұ лғ аның жұ мысты орындауына (қ ызметті атқ аруына оқ уына) байланысты басқ а да тө лемдердің кез-келген тү рлері жатады.