Мазмұны. 1 бөлім. Еңбек ақының теориялық негізі. 2. Жұмыскерлер мен еңбек ақы төлеу бойынша есеп айырысудың есебі. 3. Еңбек ақы бойынша есеп айырысу есебінің аудиті. u

Стр 1 из 11Следующая ⇒

Қ ызметкерлер мен ең бек ақ ы бойынша есеп айырысудың есебі мен аудиті

Мазмұ ны

Кіріспе

1 бө лім. Ең бек ақ ының теориялық негізі

1. 1 Ең бек ақ ы есептеу тү рлері мен жү йелер........................................................ 6

1. 2 Ұ йымның ө ндірістік-экономикалық кө рсеткіштеріне сипаттама.............. 13

1. 3 Ұ йымның есеп саясаты. ................................................................................. 19

2. Жұ мыскерлер мен ең бек ақ ы тө леу бойынша есеп айырысудың есебі

2. 1 Жұ мыскерлердің қ ұ рамы мен жұ мыс уақ ытының есебі............................. 26

2. 2 Ең бек ақ ы бойынша есеп айырысудың аналитикалық жә не синтетикалық есебі........................................................................................................................ 37

2. 3 Жұ мыскерлерге есептелген ең бек ақ ыдан ұ сталымдар мен

аударымдар............................................................................................................. 56

3. Ең бек ақ ы бойынша есеп айырысу есебінің аудиті

3. 1 Ең бек ақ ы бойынша есеп айырысуды аудиторлық тексерудің ақ параттық кө здері мен мақ саттары.................................................................................... 54

3. 2 Ең бекақ ы бойынша есеп айырысудың аудиті.............................................. 63

3. 3 Жұ мысшы қ ызметкерлерге ең бек ақ ы тө леу бойынша ең бек ақ ы қ орынталдау...................................................................................................................... 70

Қ орытынды............................................................................................................ 77

Қ олданылғ ан ә дебиеттер.................................................................................... 81

Кіріспе

Экономикалық нарық тық жолмен дамуы барысында ұ йымдар қ ызметінің қ аржылық мә селелері кү шейе тү суде. Осығ ан сә йкес ұ йымның басшылығ ының ерекше кө ң ілі бухгалтерлік есептің ұ йымдастырылуына мә н беріп отыр. Ә сіресе, елімізде халық аралық стандартына сә йкес жаң а бухгалтерлік есеп стандартының енгізілуі ел экономикасының дамуына оң ә серін тигізуде. Бұ л еліміздің қ азіргі даму кезең інде ол шет ел инвесторларымен қ арым-қ атынасының нығ аюы кезең інде маң ызды болып саналады.

Ең бекті қ алыптастыру барысында жалақ ы жетекші орын алады. Кә сіпорындар мен ұ йымдардың қ ызметкерлері мен жұ мыскерлернің жалақ ылары ақ шалай кө ріністегі ұ лттық табысты жеке тұ тыну қ орындағ ы олардың ү лесі болып табылады. Біздің елде ең бекақ ы тө леу екі жақ ты функцияны атқ арады: бір жағ ынан жұ ыскердің табысының негізгі кө зі жә не олардың ө мірлік дең гейін кө теру, басқ а жағ ынан - ө ндірістік тиімділігін арттыру болып табылады.

Елдің ә леуметті жә не экономикалық дамуындағ ы ө згерістеріне сә йкес нарық тық шаруашылық та шаруашылық тану жү йесіне ауысу жағ дайында ең бекақ ы тө леу салалырының саясаты да жә не жұ мыскерлердің ә леуметтік қ орғ ауда жеке қ олдауы да ө згереді. Осы саясаттың жү зеге асырылуы бойынша мемлекеттің кө птеген функциялары тікелей кә сіпорынғ а беріледі, яғ ни ө з еріктерімен ең бекақ ының мө лшері мен жү йесін, оның нә тижесін материалды ынталандыруды бекітеді.

Ең бек жә не ең бекақ ы есебі – жұ мысшылар санынынң ө згеруі, жұ мыс уақ ытының шығ ындары, жұ мысшылар категориялары, ө ндірістік шығ ын сияқ ты мағ лұ матар тү гел қ амтылатын дә л ә рі оперативтік деректерді талап ететін аса маң ызды да кү рделі жұ мыстардың бірі болып табылады.

Нарық тық қ атынасқ а кө шу ақ шалай табысты алудың жаң а кө здерін туғ ызады, кә сіпорын мү лігіне ең бек ұ жымының мү шелеріне салымдар мен акциялар бойынша тө лемдерді аударылғ ан (дивиденттер, пайыздар) сомалар болып табылады.

Сө йтіп, ә рбір жұ мыскердің ең бек табысы жеке ү лесі бойынша анық талады, кә сіпорыннның жұ мыстарының соң ғ ы қ орытындысын қ осқ анда, салық тармен реттеледі жә не максималды салық пен шектелмейді.

Ең бек есебі мен ең бекақ ы бойынша есеп айырысу кә сіпорындағ ы барлық есеп жү йесіндегі ең ірі жә не маң ызды саласы болып табылады.

Жаң а шаруашылық танудың шарттарындағ ы маң ызды міндеттер мыналар: ең бекке ақ ы тө леу бойынша кә сіпорын персоналдармен есептесудің белгіленген мерзімінде орындау, жалақ ығ а аударылғ ан сомалардың ө німдердің ө зіндік қ ұ нына дұ рыс қ осылуы жә не дер кезінде, басшылық ү шін жалақ ы тө лемі мен ең бек бойынша кө рсеткіштерді біріктіріп, жинау жә не қ ажетті есеп беруді қ ұ ру, сондай-ақ зейнеткерлік қ орлармен есептесу.

Кә сіпорынның тиімді дамуы ү шін бақ ылауғ а рационалды жү йені жетілдіруі керек, басқ арушылық жә не ақ параттық жү йені қ ұ рып, ішкі аудиттің орны мен ролін анық тау қ ажет. Бұ л фирма жетекшілеріне буындарды, кә сіпорындарды тиімді басқ ауғ а кө мектеседі.

Ең бекке ақ ы тө леу бойынша қ ызметкерлермен есептесудің есебі мен аудиті бухгалтерлік есеп аспектілерінде ең маң ыздылардың бірі, сондай-ақ бұ л шығ ындар кә іпорында ү лкен орынғ а ие. Сондық тан да бұ л шығ ындарғ а арнап ішкі бақ ылауды ү лкейту керек.

Осы тақ ырыпты таң дап алудағ ы негізгі міндеттер:

· ең бекақ ы қ орын жә не жұ мыс уақ ытын пайдаланып, жұ мыс мө лшерінің орындалуын, ең бектің саны мен сапасын бақ ылау;

· Бастапқ ы қ ұ жаттарды уақ ытылы жә не дұ рыс рә сімдеу, ең бекақ ы қ орынан жалақ ыны ұ стап қ алу;

· Ұ йымның ә рбір жұ мысшысына жалақ ыны уақ ытылы жә не дұ рыс есептеу:

· Белгіленген мерзімде ең бекақ ы бойынша есеп айырысу;

· Жалақ ы бойынша шығ ынды ө німнің, жұ мыстың, қ ызметтің ө зіндік қ ұ нына дұ рыс ә рі уақ ытылы қ осу керек.

«Қ азақ стан Республикасы Ең бек туралы» заң ының 5 –бабына сә йкес жұ мыс беруші мен жұ мысшылардың арасындағ ы ең бек қ атынасы нормативті-қ ұ қ ық тық актілермен реттеледі. Ал ең бекақ ы мө лшері «Қ азақ стан Республикасының Ең бек туралы» Заң ының 71 –бабына сә йкес ең аз шамадағ ы ең бекақ ы мө лшерінен аз болмауы керек.

Бұ л диплом жұ мысының мақ саты – зерттеу объектісі ретінде алынғ ан ең бек ақ ы тө леуді ұ йымдастыру жү йесін жан-жақ ты қ арастырып талдап оны жетілдіру жолдарын жә не нарық тық талаптарғ а сай жағ дайғ а ә келу бағ ыттарын зерделеу болып табылады.

1. ЕҢ БЕК АҚ ЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Ең бек ақ ы есептеу тү рлері мен жү йелері

Ең бекке қ арай бө лудің нақ тылы нысандары ең бек ақ ы жә не жалақ ы арқ ылы жү зеге асады. Жалақ ы ең бекпен жасалғ ан қ ажетті ө німнің негізгі бө лігі. Ең бек тө лемінің ә р алуан нысандарында жә не жү йелерінде есеп айырысуды ұ йымдастыру тә ртібін қ арастырсақ, олар мынандай жү йелерде болады.

Кесімді ең бек ақ ы - жұ мысшы қ ызметкерлердің ең бек ө німділігін ө сіруде ең бек уақ ытын қ ысқ арту мақ сатында қ олданылады.

Жеке кесімді ең бек ақ ы жү йесі. Мұ ндай жү йеде ең бек ақ ы ә рбір жұ мысшылардың нә тижелеріне байланысты. Оны белгіленген бағ аны жұ мысшының дайындағ ан бұ йымдарының санына кө бейту арқ ылы анық тайды.

Бригадалық кесімді ең бек ақ ы жү йесі. Жұ мысшылардың ең бек ақ ысын біржү йеде бригада учаске жұ мысшының нә тижелері бойынша анық тайды.

Ең бек ақ ы жө ніндегі бағ алар жекелей (ә рбір жеке кә сіп ү шін) жә не кешенді (бригаданың бү кіл ұ жымы ү шін) болуы мү мкін. Жекелеген бағ аларды қ олданғ анда ә рбір жұ мысшы ең бек ақ ысының жұ мыс ү шін белгіленген бағ аларды бү кіл бригада (учаске, цех) болып дайындалғ ан бұ йымдардың санына кө бейту арқ ылы табылады. Кешенді бағ аларды қ олданғ анда жұ мысшы ең бек ақ ыны былай анық тайды. Алдымен кешенді бағ аны бү кіл ұ жым болып дайындағ ан бұ йымдардың санына кө бейту арқ ылы бү кіл ұ жымғ а (бригадағ а, учаскеге) тиісті ең бек ақ ысын есептеп шығ арады.

Есептеп шығ арғ ан ең бек ақ ыны ә рбір жұ мысшының жұ мыс істеген уақ ытына жә не оғ ан берілген тарифтік разрядқ а сә йкес ұ жым мү шелеріне бө лінеді. Оны бө лгенде қ осымша ең бек ақ ының коэффициенттері, коэффициент сағ аттар немесе коэффициент кү ндер пайдаланылады. Қ осымша ең бек ақ ы коэффициентін анық тағ анда ұ жым қ ұ рамына енетін ә рбір жұ мысшының сағ аттық немесе кү ндік тө лем мө лшерін жұ мыс істеген уақ ытына кө бейтеді де оның тарифтік мө лшері бойынша тө лемін тауып алады. Содан кейін бү кіл ұ жымның кесімді ең бек ақ ысын тарифтік тө лем мө лшеріне бө ліп, бригаданың ең бек ақ ысының орташа коэффициентін табады. Ә рбір жұ мысшының тарифтік ең бек ақ ысын ең бек тө лемін қ осымша ең бек ақ ы коэффициентіне кө бейту арқ ылы ә рбір жұ мысшының нақ ты кесімді ең бек ақ ысы анық талады. Сағ аттық немесе кү ндік тарифтік коэффициенттерді қ олданғ анда да ең бек ақ ысын бө лу жө ніндегі есеп айырысуды осылай жасайды. Жанама кесімді ең бек ақ ы жү йесі – мұ нда кө мекші жә не басқ а жұ мысшылардың ең бек ақ ысын қ ызмет кө рсетіп отырғ ан учаскенің, цехтың негізгі жұ мысшыларының тө леміне шақ қ ан пайызбен анық талады.

Ең бек ақ ының кесімді-сыйлық тық жү йесі - ө ндірілген ө німнің (жұ мыстың ) санына тө ленетін тө лемнен ө згеде жұ мысшығ а белгіленген сандық жә не сапалық кө рсеткіштерге қ ол жеткізгені ү шін (ө ндірістік жоспарларды, нормаланғ ан тапсырмаларды ө ндірім нормаларын орындағ аны ү шін жә не асыра орындағ аны ө нім сапасын арттырғ аны ү шін шикізаттарды, материалдарды, отындарды ү немдегені ү шін жабдық тың техникалық жұ мыс режимін сақ тағ аны ү шін) сыйлық тө лейді.

Ү демелі кесімді ең бек ақ ы жү йесі бойынша – ең бек ақ ының бұ л жү йесінде кесімді жұ мысшылардың белгіленген нормалардан артық ө ндірген ө німі ү шін кө термелеу кө зделеді. Норма мө лшерінде дайындалғ ан ө нім ү шін жұ мысшыларғ а тө лемді тікелей кесімді бағ алар бойынша есептейді, ал нормадан асыра дайындалғ ан ө нім ү шін проогрессивті ү демелі бағ алар бойынша есептейді.

Ең бек ақ ының аккордтық жү йесі – бұ л жү йеде жұ мысшылардың ең бек ақ ысын жұ мыс кө лемінің орындалуы бойынша анық тайды, онда нормаланғ ан тапсырма (уақ ыт, ө ндірім нормалары) жә не бағ а алдын-ала анық талғ ан. Ең бек ақ ының бұ л жү йесі жұ мысшылардың бө лек топтары немесе бригаданы, бригадалардың бө лек ұ жымдары ү шін ең бек ө німділігін арттыруда жә не жұ мыстың орындалу мерзімін қ ысқ артуда олардың материалдық ынталылығ ын кү шейту мақ сатымен қ олданылады. Ең бек тө лемінің аккордтық мө лшерін қ олданыстағ ы нормаланғ ан тапсырмалар (уақ ыт ө ндірім нормалары) мен бағ алар негізінде белгілейді, ал олар болмағ ан жағ дайда осындай жұ мыстар ү шін қ олданылатын нормаланғ ан тапсырмалармен бағ аларды шығ арып белгілейді.

Ең бек ақ ының бұ л жү йесі бойынша тапсырма мерзімдерінің қ ысқ артылғ аны ү шін сыйлық беру тә ртібін енгізуге болады.

Болашақ та ө ндірісті кешенді тү рде механикаландыру мен автоматтандырудың даму, жұ мысшылардың мамандық тары жетіліп ең бек ақ ысында нақ ты сараланудың кемуі нә тижесінде кесімді жү йенің қ олданыс аясы қ ысқ арады да, ал жұ мысшылардың ең бек ақ ысының мерзімдік-ұ жымдық жә не мерзімдік сыйлық тық жү йесімен алмастыратын болады.

Қ арапайым мерзімді ең бек ақ ы. Ең бек тө лемін сағ аттық, кү ндік, айлық, тарифтік тө лем мө лшері немес айлық ең бек ақ ы бойынша есептейді. Оның кө лемін жұ мыс істеген уақ ыт санына белгіленген тарифтік тө лем мө лшеріне кө бейту арқ ылы анық тайды. Бұ л жү йені негізінен басшы қ ызметкерлердің, мамандардың, кіші қ ызмет кө рсететін адамдардың ең бек тө лемі ү шін қ олданылады.

Ең бек ақ ының мерзімдік - сыйлық тық жү йесі – бұ л жү йеде ең бек тө лемін ең бек ақ ының қ арапайым мерзімдік жү йесіндегідей жасайды, бірақ жұ мыс істеп жү ргендер сыйлық ты белгілі бір сандық жә не сапалық кө рсеткіштерге қ ол жеткізгендері ү шін алады.

Жұ мысшыларғ а жұ мыстың негізгі нә тижелері ү шін сыйлық беру ең бек ақ ы қ орынан мынадай жә не тұ тыну қ орынан мынадай кө рсеткіштер (ережелер) бойынша жү зеге асырылады: ө ндірістік тапсырмалар жә не жеке тапсырмалардың, техникалық тұ рғ ыдан негізделген ө ндірім нормаларының, нормаланғ ан тапсырмалардың орындалуы жә не асыра орындалуы, ең бек ө німділігінің, ө ндірімнің ө суі, бұ йымдардың нормаланатын кө п жұ мыстылығ ының тө мендеуі ө ндірім (уақ ыттың жә не қ ызмет кө рсетудің ) жаң а нормаларының игерілуі ө ндіріс бригадасының учаскесінің, цехының шаруашылық қ ызметінің соң ғ ы нә тижелерінің жақ сартылуы жә не т. б. Сыйлық тардың мө лшері істеген жұ мыстарының маң ыздылығ ы мен кү рделілігіне қ арай жұ мысшылардың кә сіптері мен топтары бойынша сараланып белгілейді. Бригада ұ жымдары бү кіл бригада ұ жымының жұ мыс нә тижелері ү шін тө ленілетін қ аражат мө лшеріне бригаданың ә рбір мү шесіне жұ мыстың жалпы нә тижелеріне қ осқ ан нақ ты ү лесін, ең бек тә ртібі мен ішкі тә ртіп ережелерін сақ талуын ескере отырып, сыйлық тардың мө лшерін анық тауғ а қ ұ қ ылы. Сыйлық ә детте айлық жұ мыс нә тижелері бойынша беріледі.

Ең бек ақ ы ө німнің ө зіндік қ ұ нының негізгі элементтерінің бірі болып табылады: оның есебін дұ рыс ұ йымдастыру ең бек ө німділігінің ө суіне ө німнің ө зіндік қ ұ нын тө мендеуіне жә не халық тың ө мір сү ру дең гейінің жоғ арылауына септігін тигізеді. Ә рбір қ ызметкердің ең бек ақ ысы жұ мыстың соң ғ ы нә тижелерімен қ ызметкердің жеке ө зінің қ осқ ан ү лестерімен анық талуғ а тиіс жә не ең кө п мө лшерімен шектелмейді.

Жалпы жұ мысшы қ ызметкерлерге есептелетін ең бек ақ ы негізгі жә не қ осымша болып бө лінеді.

Негізгі тө лем – қ ызметкерлерге нақ ты жұ мыс істеген уақ ыты ү шін істелген жұ мыстардың немесе берілген бағ а немесе айлық ең бек ақ ы бойынша ө ндірілген ө німнің саны мен сапасы ү шін есептелген ең бек ақ ысы

Қ осымша тө лем – ең бек туралы заң ғ а сә йкес қ ызметкерлерге кә сіпорында жұ мыс істелген уақ ыты ү шін есептелетін ең бек ақ ысы. Оғ ан кезекті демалыстар тө лемі, мемлекеттік жә не қ оғ амдық міндеттерді жә не т. б. орындалғ аны ү шін берілетін тө лемдер, тү нгі немесе мерзімнен тыс уақ ыттарда істегені ү шін тө ленетін тө лемдер, жә не т. б жатқ ызылады. Экономиканың барлық салаларындағ ы жә не меншіктің барлық тү рлеріндегі шаруашылық субъектілеріндегі ең бек тө лемінің негізінен тарифтік тө лем мө лшері алынады. Олар қ ызметкерлердің мамандық топтары бойынша сараланғ ан. Экономиканың барлық салаларындағ ы қ ызметкерлердің бірың ғ ай тарифтік кестені қ ұ руғ а тарифтік тө лем мө лшерін жә не қ ызмет орындарының айлық ең бек ақ ыларын есептеуге тұ тастай республика бойынша заң жү зінде белгіленген жалақ ының ең аз мө лшері негіз болып табылады. Ол 2006 жылы 9200 тең гені қ ұ райды. Ең бек ақ ы тө лемі ақ шалай немесе заттай есептеліп тө ленуге тиіс.

Ақ шалай ең бек ақ ы – ең бек ақ ысының қ олданыстағ ы жү йесіне сә йкес есептелген сомалар.

Заттай ең бек ақ ы- тө лем ретінде заттай берілген ө німнің қ ұ ны, тегін немесе тө мендетілген бағ амен тамақ тандыру, қ ызметкерлерге берілетін немесе қ оғ амдық жолаушылар тасымалының ү шін қ осалқ ы шаруашылық тардан бө лінетін ө німнің жұ мыстың жә не кө рсетілген қ ызметтік бағ а айырмашылығ ына орнын толтыру жә не т. б.

Ең бек ақ ының қ ұ рамына қ ызметкерлердің дивиденттер мен проценттер тү ріндегі табыстары енгізілмейді. Қ Р-сының 2000 жылдың 1 қ аң тарында жү зеге асырылғ ан Қ азақ стан Республикасындағ ы 1999 жылғ ы 10-12 № 493 «Ең бек туралы заң ы» (2001 жылғ ы 06. 12. № 260 ІІ) Қ Р Заң ымен енгізген ө згертулер мен толық тырулармен азаматтардың Қ Р-дағ ы ең бек бостандығ ына Конституциялық қ ұ қ ығ ын іске асыру процесіндегі туындайтын ең бек қ атынастарын реттейді. Сондай-ақ Қ Р-сының «Ең бек туралы» конституцияғ а негізделеді жә не осы Заң мен қ ызметкерлердің жекелеген санаттарының ең бек қ атынастарын реттейтін нормалары осы Заң ның нормаларынан кем бола алмайтын ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілерден тұ рады. Егер конституцияда заң да жә не Қ азақ стан Республикасы бекіткен халық аралық шарттарда ө згеше кө зделмесе осы Заң ның кү ші Қ Р-сының аумағ ында ең бек қ ызметін жү зеге асыратын шетелдіктерге жә не азаматтығ ы жоқ адамдарғ а да қ олданылады. Жә не де ә ркімнің де ө зінің ең бек қ ұ қ ық тарын іске асыруғ а тең мү мкіндіктері бар. Егер де шет ел азаматтары жә не азаматтығ ы жоқ адамдар ө здерінің ең бек қ атынастарын Қ р-сының аумағ ында жү зеге асырса жә не заң да конституцияда, Қ Р бекіткен халық аралық шарттарда басқ аша кө зделмесе ең бек қ атынасына қ атысушыларғ а мемлекеттің араласуын шектеп кө птеген бостандық тар беріледі.

Ең бекке қ атысатын жас мө лшері, яғ ни жеке ең бек шартын он алты жасқ а толғ ан адамдармен жасауғ а жол беріледі. Ал жұ мысқ а қ абылдаудың ең

тө менгі шегі ата-анасының біреуінің келісімімен 14 жастан басталады. Сондай-ақ табиғ и жә не климат жағ дайларына байланысты бү кіл кү нтізбелік жылдан немесе айдан аспайтын белгілі бір кезең (маусым) ішінде жұ мыс атқ аратын қ ызметкерлер маусымдық қ ызмкеткерлер болып танылады. Мұ ндай қ ызметкерлерді жұ мысқ а қ абылдау кезінде қ ызметкердің оғ ан тапсырылатын жұ мысқ а сә йкестігін тексеру мақ сатымен сынақ белгіленбейді. Сондай-ақ жұ мыс беруші мен ө зінің материалдарымен жә не ө зіндегі немесе жұ мыс беруші бө летін немесе жұ мыс берушінің қ аражаты есебінен сатып алынатын жабдық тарды қ ұ рал-саймандармен тетіктерін пайдалана отырып жұ мысты ү йінде ө з ең бегімен орындау туралы жеке шартын жасасқ ан адамдар ү йде жұ мыс істейтін қ ызметкерлерге жатады.

Қ ызметкерлердің ө зге де санаттарының ең бек қ атынастарын реттеуге осы заң ғ а жә не қ ызметкерлердің жекелеген санаттарының айқ ындайтын ө зге де заң актілерге сә йкес жү зеге асырылады.

Кә сіпорындағ ы ең бек ақ ыны ұ йымдастыру ү немі ө зара байланысты жә не ө зара тә уелді элементтермен атап айтқ анда тарифтік жү йемен ең бекті нормалаумен жә не ең бек ақ ы тө леудің тү рлерімен анық талады. Тарифтік жү йе ең бекті сапасына қ арай бағ алауғ а, нормалау жұ мсалғ ан ең бек тө лемін есепке алуғ а ал тә ртібін анық тауғ а мү мкіндік береді. Тарифтік жү йе жұ мысшыларғ а ең бек ақ ыны ұ йымдастырудың негізгі ретінде қ ызмет етеді. Сонымен қ атар жұ мысшылардың біліктілігіне ең бек ақ ы тө леу тү рлері мен маң ызына тә уелді тү рде қ ұ рылады.

Тарифтік жү йеге мыналар кіреді:

- Бір кү нге немесе бір сағ атқ а тө ленетін ең бек ақ ыны анық тайтын тарифтік ставка

- Ә ртү рлі жұ мыстармен біліктілігімен разрядтары арсында ең бек ақ ының қ атынасын кө рсететін тарифтік сетка

- Тарифтік сеткағ а сә йкес жұ мыс пен жұ мысшының разрядтарын анық тауғ а болатын тарифтік біліктілік анық талады.

Қ арапайым жұ мыстарды орындау 1-ші разрядты жұ мысшының тарифтік ставкасы бойынша тө ленеді. Басқ а разрядтағ ы жұ мысшылардың ставкасы бұ л кө лемінен олардың ең бек біліктілігін дең гейіне былайша айтқ анда тағ айындалғ ан тарифтік разрядқ а немесе белгіленген тарифтік разряд ә рбір ө ндірістік операцияғ а ә рбір жұ мысқ ы тағ айындалады. Сондық тан тарифтік ставка орындау уақ ыт нормасын есепке ала отырып кесімді бағ аларды есептеуге пайдаланады.

Кә сіпорындар ең бек ақ ы тө леу тү рлерімен жү йелерін тарифтік ставкаларымен окладтарымен жү йесін қ ұ рудың негізі болып Қ Р Ү кіметі белгіленген «Ең тө менгі ең бек ақ ы» есептеледі. Анығ ырақ айтқ анда заң негізінде белгіленген орташа айлық жұ мыс уақ ытының ұ зақ тығ ы мен ең тө менгі ең бек ақ ыдан барып 1 разрядтың сағ аттық тарифтік ставкасының ең тө менгі мө лшері жә не орташа айдағ ы жалақ ы уақ ыты тарифтік ставканың ең тө менгі мө лшерімен есептеледі. Тарифтік кестеде тарифтік ең бек ақ ының кесімді жә не мерзімді ең бек ақ ы деп аталатын ең бек ақ ының тү рлері бойынша есептелетін жұ мысшы қ ызметкерлерге қ арастырғ ан тарифтік ең бек ақ ы мө лшері 1 сағ атқ а белгіленеді. Ол уақ ыт мө лшеріне немесе ө ндірілетін ө нім кө леміне жә не орындалатын жұ мыс кө леміне қ арай бағ асын анық тауғ а пайдаланады.

Кесімді ең бек бағ асы белгілі тарифтік бағ а бойынша 1 сағ атқ а белгіленген ең бек ақ ы мө лшерін сол сағ атта ө ндірілген ө нім кө леміне немесе орындалғ ан жұ мыстың мө лшеріне бө лу арқ ылы табылады.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒