|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Еңбек ақы төлеу деңгейін талдау
Кестеден кө ріп отырғ анымыздай орташа жылдық ең бек ақ ының ө суі негізінен орташа сағ аттық ең бек ақ ының ө суіне байланысты, ол ө з негізінде жұ мыскерлер біліктілігі дең гейң не жә не олардың дең гейінің (интенсивтілігіне) қ арқ ындылығ ына, ө ндіру нормаларын қ арастыру жә не бағ алауғ а, жұ мыс разрядтарының жә не тарифтік ставкаларының ө згеруіне ә ртү рлі қ осымша тө лемдер мен сый ақ ыларғ а байланысты. Талдау процесінде ө німнің ең бек сыйымдылығ ының тө мендеуі бойынша шаралар жоспарын орындауды, ө ндіріс нормаларын ө з уақ ытылы қ арастыру жә не бағ алауды, тарифтер бойынша тө лемнің дұ рыстығ ын, жұ мыс стажы ү шін қ осымша тө лемдерді аудару дұ рыстығ ын, артық сағ аттарды, кә сіпорын кінә сі бойынша тұ рып қ алулар уақ ытын жә не тағ ы басқ аларды зерттеу қ ажет, орташа ең бек ақ ының ө су қ арқ ыны мен ең бек ө німділігінің арасындағ ы сә йкестілігі де анық тау керек. Алдында айтқ анымыздай кең ейтілген қ айта ө ндіріс ү шін, пайдалану жә не табыстық ү шін ең бек ө німділігінің ө су қ арқ ыны оның тө лемінің ө су қ арқ ынынан асып тү суі қ ажет, егер мұ ндай принцип орындалмаса, онда ең бек ақ ы қ орының шығ ындалуы, ө німнің ө зіндік қ ұ нының ө суі жә не сә йкесінше пайда сомасының тө мендеуіә болады. Жұ мысшылардың орташа ең бек ақ ысының нақ ты немесе басқ а уавқ ыт кесіндісінде ө згеруі (жыл, ай, кү н, сағ ат) базистік кезең (СЗо) орташа ең бек ақ ысына, есеп беру кезең інің (СЗ1) орташа ең бек ақ ысына қ атынасы арқ ылы анық талатын, оның индексі (I сз) арқ ылы сипаталады. Аналогты тү рде ең бек ө німділігінің индексі( Iгв) есептелінеді: Iзс= СЗф/СЗпл= 106, 4 млн тг/102, 5 млн тг= 1, 038 I гв= ГВ ф/ ГВ пл= 499 млн тг/480 млн тг= 1, 04 Келтірілген мә ліметтер талданып отырғ ан кә сіпорында ең бек ө німділігінің ө су қ арқ ыны ең бекті тө леудің ө суінің қ арқ ынынан асып тұ рғ анын кө рсетеді. Озу коэффициенті (Коп) тең : Коп=Iгв /I сз=1, 04/1, 038=1, 00192678227 Ең бек ө німділігінің ө су қ арқ ыны мен оның тө лемі арасындағ ы қ атынастардың ө згеруімен байланысты ең бек ақ ы қ орының шығ ындары (+7) немесе ү немдеу (-7) сомасын анық тау ү шін келесі формуланы пайдалануғ а болады: Э= ФЗП фI сз-Iсв/ Iсз= 214651, 038-1, 04/1, 038=-41, 4 млн тг Біздің мысалымызда, ең бек ақ ы тө леудің ө су қ арқ ынымен салыстыру бойынша ең бек ө німділігінің ө су қ арқ ынына барынша жоғ ары болуы 41, 4 тг сомағ а ең бек ақ ы қ орын ү немдеуге ә келді. Орташа ең бек ақ ының ө су индексін талдау кезінде инфляция шарттарды тұ тыну тауарларына жә не талданатын кезең дегі қ ызмет (I ц) бағ асының қ су индексін ескерген жө н. I зп= СЗ 1/ СЗ о *Iц Мысалы есеп беру жылында жұ мысшылардың орташа жылдық ең бек ақ ысы-106, 6 млн тг., ө ткен жылғ ы – 76 млн тг. қ ұ райды. Осы кезең де ақ парат индексі 1, 5 қ ұ райды: Iзп= 106, 4/76*1, 5 = 0, 9333 Осылайша кә сіпорын жұ мысшыларының нақ ты ең бек ақ ысы ө скен жоқ, керісінше талданатын кезең де 0, 7 процентке тө мендеді.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|