Арнайы жабдықталған аудиториялар, оқу бөлмелері, зертханалардың тізімі

Жоспар

1. «Мә нгілік ел» ұ лттық идеясының мә ні мен маң ызы.

2014 жылдың 17 қ аң тарында Қ азақ стан Республикасының президенті Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаевтың кезекті халық қ а жолдауын: «Бір жыл бұ рын мен еліміздің 2050 жылғ а дейінгі дамуының жаң а саяси бағ дарын жария еттім. Басты мақ сат — Қ азақ станның ең дамығ ан 30 мемлекеттің қ атарына қ осылуы. Ол — «Мә ң гілік Қ азақ стан» жобасы, ел тарихындағ ы біз аяқ басатын жаң а дә уірдің кемел келбеті«, - деп бастады. Бұ л орайда елең еткізген жаң алық — тұ ң ғ ыш мемлекеттік ресми идеология, яғ ни «Мә ң гілік Ел» идеясының жариялануы. Бұ л — Қ азақ стан Республикасының ұ лттық идеясынан келген тү йін-тұ жырым. Мә ң гілік Ел отандастардың бірегей тарихи мақ саты мен қ аһ армандық ұ раны десек қ ателеспейміз. Аталғ ан идея қ азақ елінің ғ асырлар бойы армандағ ан мақ саты ғ ана емес, Тә уелсіздік жолындағ ы жанқ иярлық ең бегі мен тынымсыз шығ армашылығ ының нә тижелері арқ ылы қ ол жеткен асу. «Мә ң гілік ел» ұ ғ ымын терең нен тү сіндіру, тарихи негіздерін кө рсету мә селелері маң ызды болып табылады. Тү ркі тарихын, кө не тү ркі мұ раларын зерттеуші филология ғ ылымдарының докторы, профессор Қ аржаубай Сартқ ожаұ лының «MANGI EL» халық аралық ғ ылыми-кө пшілік тарихи журналында: «Мә ң гілік ел — тү рік жұ ртының данагө йі, ү ш бірдей қ ағ анның кең есшісі болғ ан атақ ты Тоныкө к (Тұ й-ұ қ ық ) негізін қ алағ ан идея... » — екендігін жазғ ан [1, 20-21 бб. ]. Елтеріс Қ ұ тлық қ ағ ан екінші Тү рік қ ағ анатын қ ұ рғ аннан кейін Тоныкө к «Мә ң гілік ел» идеясын қ олғ а алды. Мә ң гілік ел — мақ саты тү рік елінің билігі деп осыдан 13 ғ асыр бұ рын мә ң гілік идеясын ұ сынғ ан. Елдің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін геосаяси жә не ішкі, сыртқ ы қ орғ аныс шең берін жасап, мә ң гілік ел саясатын Кө к Тү ріктер іске асырды. Сол идея, сол мұ рат бү гінгі қ азақ елінің бас ұ ранына айналуда. «Кү л тегін» жазуының қ азіргі қ азақ тілінің нормасына келтірілген Ғ ұ байдолла Айдаровтың нұ сқ асында: «Кө ктегі тү ркі тә ң ірісі, тү ркінің қ асиетті жер-суы былай депті: Тү ркі халқ ы жоқ болмасын дейін, халық болсын дейін... » — деген жолдар бар [2, 63 б. ]. Бұ л жерде елдің тарих сахнасынан кетпей, сақ талуын тілейді. Мә ң гілік ел дегеніміз — мемлекеттің ғ асырлар тоғ ысында, ірі державалар арасында бә секеге тө теп беріп, ө зіндік қ орғ аныс саясатын ұ стану деп тү сінуге болады. Орхон ө зенінің бойында Тү рік қ ағ анатының Ордабалық деген астанасы болғ ан. Қ ағ анаттың хан ордасы мемлекеттің ішкі ядросы. Оны қ орғ айтын арнайы полиция(тұ рғ ақ деп аталғ ан) жә не оғ ан қ оса тұ рақ ты ә скер (шерік деп аталғ ан) пайдаланылды. Ішкі қ орғ аныс деп атағ ан екінші шең бер белдеуін тү рлі тайпалар қ орғ ап тұ рды. Ү шінші шең берде он-оқ Тү ркештер тұ рды. Қ ырғ ыздар, Кидандар, Татабилер, Таң ғ ыттар, Басмылдар да ү шінші шең бердің қ орғ аушысы болды. Осы ү ш шең бер тұ тас империяны қ орғ ап тұ рды. Тү ріктер осы 3 шең берді орнатып болғ ан соң, «Мә ң гілік ел» идеясын нық бекемдейді. Ғ ұ лама ойшыл, сазгер, қ обыз жасаушы Қ орқ ыт бабамыздың ө лімге қ арсы тұ рып, мә ң гі ө мірге ұ мтылуы, тек Қ орқ ыттың ғ ана емес, сол замандағ ы билеушілердің елдің мә ң гі ө мір сү руін қ алағ андығ ын білдіреді. М. Ә уезов Қ орқ ыттың мә ң гілік ө мір туралы толғ аныстарының негізгі философиялық тү йініп аша келіп, оның болашақ ұ рпақ ү шін дү ниетанымдық маң ызы зор, мә ң гілік мұ ра екенін атап ө ткен. Қ азақ халқ ы арасында тарағ ан аң ыздардан Қ орқ ытты бірде айтулы кү й атасы ретінде кө рсек, енді біразында ол ө лім атаулығ а қ арсы шара іздеген қ амқ оршы ретінде кө рінеді. Қ орқ ытты мә ң гі ө мірді іздеген, бақ илық болғ ысы келмеген деген тү сінікті, халқ ына жерұ йық ты іздеген Асан Қ айғ ымен тү сіндіруге болады. Асан Қ айғ ы ө з халқ ы ү шін ең қ олайлы, ең қ ұ нарлы жерді іздегендігі белгілі. Утопиялық кө зқ арастағ ы Асан қ айғ ының жерұ йық ты іздеудегі мақ саты, халқ ының жайлы жерге қ оныстанып, болашақ та мә ң гі ел болуын қ алағ ан. Кө рнекті еуразияшыл ғ алым, тарихшы-этнолог Л. Н. Гумилев «От Руси к России» атты ең бегінде: «Еуразия қ ұ рлығ ы ү ш рет біріктірілді. Алғ ашында оны Ұ лы Тү ркі қ ағ анатын қ ұ рғ ан кө не тү ріктер біріктірді. Тү ріктерден кейін Шың ғ ыс хан бастағ ан монғ олдар, кейіннен Ресей ө з қ олына алды» — дейді. [4, 382 б. ] Л. Н. Гумилев еуразия қ ұ рлығ ының бірлігі, мә ң гілігі туралы ойын кө не тү ріктерден бастайды. Қ азақ стан Республикасының президенті Н. Ә. Назарбаевтың бастамасымен қ алыптасып жатқ ан Еуразиялық идеясының негізінде Ресейлік емес, тү ріктік ынтымақ тастық қ а қ ол жеткізіп, кө не тү ріктердің мә ң гілік ел идеясының ө міршең дігін дә лелдеуіміз керек. «Тұ тас тү рік елі» идеясынан «біртұ тас Тү ркістан» идеясына дейінгі бабаларымыздың атқ арғ ан істері едә уір. Елбасы Тү рік бірлігі идеясын тә уелсіздіктің алғ ашқ ы кү ндерінен бастап кө теруде. Ел азаматтары мен Қ азақ стан саяси элитасының ұ лттық идеология қ алыптастыру жолындағ ы ойларын Елбасы сараптады. «Біртұ тас Тү ркістан идеясы», «Тү ркістан конфедерациясы», «Еуразиялық одақ идеясы», «Қ азақ стандық ұ лт идеясы», «Жерұ йық », «Атамекен», «Қ азақ Елі идеясы» сынды ұ ғ ымдар арқ ылы мемлекет қ ұ рушы қ азақ халқ ы мен тарихи тағ дыр тоғ ыстырғ ан ұ лттарғ а ортақ боларлық идея, мемлекеттік мә нге ие боларлық идеология қ арастырылды. Мә ң гілік Ел идеясы —қ азақ ұ лтының мақ сат-мү ддесіне жә не елімізді ортақ Отан еткен жү з отыздан астам ұ лттар мен ұ лыстардың ұ лттық идеясына негізделген идеология болатынына сенуге болады. Еуроцентристік кө зқ арас бойыншатү ркі тілдес халық тардың ынтымақ тастығ ына деген сын айтушылар кө п. Тү ркі интеграциясын Т. Рысқ ұ лов пен М. К. Ататү рік бастаса, кейін нақ ты практикалық шараларды қ олғ а алғ ан Қ Р тұ ң ғ ыш Президенті Н. Ә. Назарбаевтың шешуші саясаты ө з жемісін берді. Н. Ә. Назарбаевтың тү рік халық тарының бірлігін нығ айтудағ ы тарихи рө лінің қ аншалық ты маң ызды болғ анын аң ғ аруғ а болады. Қ азақ стан Халық аралық «Тү рксой» ұ йымына қ олдау кө рсетіп, тү рік дү ниясының барын бағ алап, жоғ ын тү гендеуге жол сілтеді. Халық аралық аренада Қ азақ станның беделі нығ айғ ан сайын, тү рік мемлекеттерінің бірлігі идеясы ашық ә рі табанды насихаттала бастады. Елбасы Н. Ә. Назарбаев ө зінің «Тарих толқ ынында» атты ең бегінде: «Тарихтың алғ а қ ойып отырғ ан ө ктем талабы ә рбір тү рік еліне ә ртү рлі салада саяси, экономикалық, мә дени жә не гуманитарлық тә сілдермен бірігу проблемасын шешудің бә ріне бірдей тең институттық тетіктерін жаппай-тұ рмай іздестіруді міндеттейді» [3, 120 б. ], — дей отырып, тү рік мемлекеттері интеграциясының тиімді жолдарын іздеу қ ажеттілігін кө рсетті. Елбасы Н. Ә. Назарбаев 2000 жылы 14-желтоқ санда латын алфавитіне кө шу мә селесіне қ атысты ө з пікірін білдіре келіп, ө те мұ қ ият дайындық тан соң латын алфавитіне кө шетінімізді айтты. Бұ л жерде Тоныкө к негізін салғ ан «Мә ң гілік ел» идеясын қ алпына келтіруші, жандандырушы Ұ лт Кө шбасшысы Н. Ә. Назарбаевтың қ азақ халқ ына славяндық кириллица емес, тү ркі тектес бауырларымыз қ олданатын латын қ арпіне кө шудің қ ажеттілігін айтты. «Тарих толқ ынында» атты ең бегінде: «Тү ркі халық тары жұ мылғ ан жұ дырық тай болып біріккен кезде геосаяси ө мірге тең қ ұ қ ық ты субъект ретінде ық пал ете алады, мә дени ә лемдегі ө зара қ арым-қ атынастарда қ айдағ ы бір енжар, ынжық элемент ретінде емес, ө згелермен терезесі тең тұ лғ а ретінде бой кө рсете алады. Бұ л бағ ыттағ ы алғ ашқ ы игі қ адам ортаазиялық одақ тың қ ұ рылуы болды. Оның шең берінде біздің бә рімізге ортақ мә дени ұ қ састығ ымызды жете сезіну арқ ылы дең гейіміздің кө теріле тү сетіні сө зсіз» — деп тү рік бірлігінің болашағ ына зор ү мітпен қ арады [3, 121 б. ] Қ азіргі кезде, Қ азақ стан Республикасының тұ ң ғ ыш Президенті Н. Ә. Назарбаевтың бастамасымен жү ргізілген тү ркі тілдес мемлекеттерді жақ ындастыру саясаты, елімізді Орталық Азияның кө шбасшысына айналдыру идеясы ө з жемісін берді. Оғ ан Тү ркістандағ ы Ясауи атындағ ы Халық аралық Қ азақ -Тү рік университетінің ашылуы, 2009 жылы Тү ркияның «Тү рік ошақ тары» қ оғ амдық ұ йымынан Н. Ә. Назарбаевқ а «Тү ркі ә леміне қ ызмет» марапатының берілуі, Астанада Тү ркі академиясының ашылуы, сонымен қ атар, Анкара қ аласындағ ы «Генчлер» саябағ ына Н. Назарбаев ескерткішінің орнатылуы, Тү ркия Президенті Абдулла Гү лдің Президент Н. Назарбаевты «тү ркітілдес халық тардың кө шбасшысы» деп бағ алауы — Елбасының тү ркі ә лемін біріктіру, экономикалық жә не мә дени салаларды тығ ыз байланыстыру жолындағ ы тарихи ең бегіне берілген ә ділетті бағ а болды. Елбасының тү ркі интеграциясы жолындағ ы қ ызметінің мақ саттарының бірі — экономикалық ынтымақ тастық қ а негізделген. 2012 жылдың 12-желтоқ саны кү ні Тү ркия астанасы Анкара қ аласында Лев Гумилевтің 100 жылдығ ына орай ө ткен «Лев Гумилев жә не оның тү ркологиялық ғ ылыми мұ расы» атты конференцияда Алтайлық тү ркітанушы Беликовтың: «Бү гін Мая кү нтізбесі бойынша тұ тас бір кезең аяқ талып, тү ркі жұ ртының дә уірі басталды! » — деген жалынды сө здері барша тү ркі халық тарын дү р сілкіндіріп, ертең ге деген ерен сенім ұ ялатып отырғ аны аян. ХХІ ғ асырды Тү рік мә дениетінің ғ асыры болады деп болжам жасаушылардың қ атары кү н санап артып келеді. Осы орайда Тү ркі кең есі Бас хатшысының орынбасары, тү ркітанушы ғ алым Дархан Қ ыдырә лі: «Енді осы Еуразиялық кең істікті толтыра беруіміз керек. Тү ріктің бойындағ ы пассионарлық қ асиет қ айта оянуда. Тү ркі мә дениетінсіз, тү ркілік санасыз, тү ркі тарихынсыз Еуразия кең істігін елестету мү мкін емес. Ежелгі тү ркілер, сақ тар мен скифтер, ғ ұ ндар мен қ ыпшақ тар Еуразияның ен даласын еркін қ оныстанғ ан. Бү гінгі тү сінікпен алғ анда, Алтын Орданы да Еуразиялық мемлекет деп атауғ а болады. Біздің ше, Шың ғ ысхан идеялық тұ рғ ыда ұ лы тү ркілік идеяны кө теріп, қ ос мұ хиттың арасын мекендеген халық тың жадындағ ы тарихи сананы қ айта жаң ғ ыртқ ан», — дейді. Белгілі тарихшы, 1837-1847 жылдардағ ы Кенесары Қ асымов бастағ ан қ азақ тардың кө терілісі жайында диссертация жазғ ан ғ алым Елтоқ Ділмұ хамедовтың қ ызы Эльза Ділмұ хамедова Л. Н. Гумилевтен сұ хбат алады. Лев Николаевич Гумилев «Қ азақ тың пассионар тұ лғ асы кім? » деген сұ рақ қ а: «Ол, ә рине, хан Кенелерің » деп жауап беріпті. Эльза Елтоқ қ ызы «Қ азақ станды алда не кү тіп тұ р? » деп сұ райды. Сонда ол: «Қ азақ станда таяу уақ ытта мық ты серпіліс, пассионарлық дү мпу болады» деген екен. Бұ л жерде Л. Н. Гумилевтің этностардың ө мір сү руі теориясы бойынша ә рбір ұ лт, ә р халық 1200-1500 жылдай ө мір сү реді. Осы кезең де халық тың туып, ө сіп-ө ркендеп, даму шың ына жететіні, содан соң біртіндеп қ ұ лдырап қ ұ рдымғ а кететіні дә лелденген. Осы эволюциялық ү рдіске 1500-дей жыл кетеді екен. Ал Қ азақ хандығ ы ХV ғ асырдың ортасында қ ұ рылды. 14 ғ асырдың орта шенінде қ азақ халқ ы пайда болады. Соғ ан қ арағ анда, халық тың даму жолының шырқ ау шегіне жақ ындап қ алдық деп ойлаймын. Эльза Ділмұ хамедова Гумилевке тағ ы да бір сұ рағ ын қ ойып, «халық тың кү шейіп бара жатқ анын қ алай білуге болады? » дейді. Сонда ғ алым: «Оның белгісі сол жерде алқ алы жиындар ө теді. Халық пассионарлық болып жатса, тарихын зерттейді. Пассионар тұ лғ алар кө бейеді. Алдымен бір адам туады, ол ө з ойларымен екінші адамның ойын қ озғ айды. Жә не адам баласының ойына келмейтін биік мақ саттар қ ойып, елді жұ мылдырып, соғ ан қ ол жеткізеді. Міне, пассионар халық тың белгісі осындай» деген екен [5]. Гумилевтың айтқ ан сө здері жаң а дә уірге қ адам басып жатқ ан Қ азақ елінің қ азіргі жағ дайымен тұ спа-тұ с келеді. Гумилевтың «алқ алы жиындар ө теді» дегені тү ркі ұ рпақ тарының ынтымақ тастық жолында атқ арып жатқ ан шаралары болса, «тарихын зерттейді» дегені тү ркі академиясының қ ұ рылуы жә не де 2013 жылы 5 маусымдағ ы М. Тажиннің ұ лттық тарихты зерделеу бағ дарламасының жариялануы, сонан кейін, «бір адам туады» дегені Ұ лт Кө шбасшысының дү ниеге келуі, сонымен қ атар, «адам баласының ойына келмейтін биік мақ саттар қ ойып, елді жұ мылдырып, соғ ан қ ол жеткізеді» дегені Елбасының Қ азақ стан 2030 стратегиясын мерзімінен бұ рын аяқ тап, дамығ ан 30 елдің қ атарына кіру бағ ытын алғ а қ оюы деуге болады. Кө не тү ркілердің «Мә . гілік Ел» идеясы ү ш негізден тұ рады: оның біріншісі — кө не тү ркі жазба ескерткіштеріндегі «Мә ң гілік Ел» идеясы, екіншісі — Ә л-Фарабидің «Қ айырымды қ алада» философиялық шығ армасында, ә сіресе, бұ л идеяның теориялық -методологиялық тұ рғ ыдан тиянақ талуы жә не ү шіншісі — Жү сіп Баласағ ұ нның осы идеяны негіздеген «Қ ұ тты Білік» дастаны. Тоныкө к ескерткішінде мемлекеттің тұ рақ ты болуы ү шін билікті ұ стап отырғ ан қ ағ ан мен ақ ылгө й дана бірауыздылығ ы, сө з бен істің ажырамауы, елдің тұ тастығ ы ү шін ынтымақ тың, барлық кү штердің ұ йытқ ысы болу қ ажеттігі тү п нысана ретінде айтылады. Тү ркі халқ ының елдігінен айырылып, қ ағ ансыз қ алып, тағ ы да басқ аларғ а бағ ынып, одан қ айта кө теріле бастағ аны, жаң а қ ағ ан отырғ аннан кейін елдің басын біріктіру шаралары, яғ ни «тү нде ұ йық тамай, кү ндіз отырмай, тү ркі елі ү шін қ ызыл қ анын ағ ызып, қ ара терін тө ккені, кү ш-қ уатын бергені» паш етіледі. Осының бә рі кейінгі ұ рпақ қ а да ү ндеу ретінде айтылғ аны кө рінеді. Сонымен қ атар, бұ л жерде «Мә ң гілік Ел» ұ ғ ымы, тә уелсіздік рухы, азаттық идеясы бір-бірімен ү ндесіп тұ р. Ә л-Фараби ежелгі грек философиясы мен шығ ыстың мұ сылман ілімдерін байланыстыра отырып, тү ркі дү ниесінің «Мә ң гілік Ел» философиясының теориялық негіздемесін жасап берді. Ғ алым «Мә ң гілік Ел» теориясының негізгі ережелерін «Қ айырымды қ ала тұ рғ ындарының кө зқ арастары туралы», «Мемлекет билеушінің нақ ыл сө здері», «Азаматтық саясат» шығ армаларында баяндайды. Бақ ытқ а жету жолында адамдардың арасындағ ы қ айырымдылық пен тү сінушілік, бір-біріне кө мек беру, достық пен бейбітшілік, тә рбие мен тә лім — Ә л-Фарабидің тұ тас ә леуметтік-саяси теориясының ажырамас бір бө лігін қ ұ райды. Мемлекет пен қ оғ амның кемелденуі туралы ә леуметтік-саяси теориясында мемлекет басқ арушылары мен сол қ оғ амда ө мір сү ретін адамдардың да ұ стануы тиіс мемлекетті басқ арудың императивтері мен механизмдері кө рсетілді. Сондық тан, бұ лардың бә рі қ азіргі таң да тү ркітілдес мемлекеттердің ұ лттық қ ұ ндылық тары ретінде саналуы тиіс. Фараби мемлекеттің міндетін жә не оның ішкі жә не сыртқ ы міндеттерін толық анық тап береді. Сыртқ ы міндеті ретінде мемлекеттің қ айырымды қ ала тұ рғ ындарын немесе мемлекетті сыртқ ы жаулардан қ орғ ау, яғ ни кү шті қ орғ аныс ұ йымдастырумен жү ктеледі. Ішкі міндеті ретінде мемлекеттің ө з халқ ының бақ ытқ а жетуі ү шін кө рнекті шараларды іске асыру керек: олар — ә ділеттілікті орнату, халық ты оқ ыту, оларды керекті ғ ылыммен толық тыру, адамгершілікке тә рбиелеу, қ айырымдылық ты тарату жә не ең жақ сы бақ ытқ а жеткізетін ә деттерді бойғ а сің іру. Қ алғ ан мә селелердің бә рі — экономикалық жә не саяси мә селелер — негізгі міндетке бағ ынады, яғ ни адамдардың бақ ытқ а жетуі олардың рухани жетілуіне тә уелді. «Қ ұ тты білік» дастаны Қ арахан мемлекеті тү ріктерінің тілінде жазылғ аны белгілі. Жү сіп Баласағ ұ н «Қ ұ тты білікті» 1069-1070 жылдары Баласағ ұ н қ аласында бастап, он сегіз айдың ішінде Қ ашқ ар қ аласында аяқ тағ ан. Жү сіп Баласағ ұ нның «Қ ұ тты білік» шығ армасы, араб-парсы ә дебиетінің кө шірмесі емес. Дастанда X–XI ғ асырлардағ ы Жетісу жерінде тұ рғ ан тайпалардың салт-санасы, ә дет-ғ ұ рыптары, наным-сенімдері кө п жырланғ ан. «Қ ұ тты білік» кейіпкерлерінің есімдері де бұ рынғ ы тә ң ірілік дін нанымдарына қ атысты. Басты бейне Кү нтуды — ә діл ел басшысының рә мізі. Бұ л бейне «Кү лтегін» («Тү ркі қ ағ анаты туралы сө з») жазуларынан басталып, ә л-Фараби мен Қ ожа Ахмет Иассауи армандағ ан тү рік мә дениетіндегі ү лгі, мұ рат тұ лғ аның бастысы. Жү сіп Баласағ ұ нның басты кейіпкер қ ылып Кү лтегінді кө рсетуі тү ркі мә дениетін жалғ астырушы, мә ң гілік ел бағ дарының қ олдаушысы екендігін айқ ындайды. XVIII ғ асырда Қ азақ хандығ ының басын қ осып, Айдаһ ардай Қ ытайдың аузына тү сірмей, ақ ырғ ан аюдың тырнағ ынан аман алып қ алғ ан Абылай ханның саясаты тү ркілік мә ң гілік ел идеясын жандандырушы тұ лғ аның ерлігі. Шығ ыстағ ы ежелден дұ шпанымыз қ ытайлар жоң ғ арларды қ азақ жеріне айдап салып, сол арқ ылы қ азақ жерін де, жоң ғ арларды да ө зіне қ арату еді. Осы соғ ыста не қ азақ, не жоң ғ ар, болмаса екеуі де қ ұ руы керек екендігі алпауыт елдердің жаттанды саясаты еді. Бірақ қ азақ елі аман қ алды. Қ азақ тың бақ ытына орай Абылай хандай дара тұ лғ а тарих сахнасына келді. Нә тижесінде бұ л соғ ыста қ азақ емес, жоң ғ ар 1758 жылы тарих сахнасынан мү лдем жойылып кетті. Ел басына тү скен ү лкен қ иыншылық тан Абылай хан бабамыз елді біріктіріп, жұ мылдырып, соның арқ асында қ азақ елін аман сақ тап қ алды. Ендеше, Абылай хан елді біріктірген ұ лы тұ лғ а жә не «мә ң гілік ел» идеясын жалғ астырушы екендігін мақ танышпен айтуғ а болады. Мә ң гілік Ел — жалпы қ азақ стандық ортақ шаң ырағ ымыздың ұ лттық идеясы. Бабаларымыздың арманы. Қ Р Президенті Н. Ә. Назарбаевтың бастамасымен Астанада асқ ақ рухымыз бен мә ң гілік мұ раттарымызды паш етіп тұ рғ ан «Мә ң гілік Ел» салтанат қ ақ пасының салынуы «Мә ң гілік Ел» идеясының мелекеттік идеологияғ а айналғ андығ ының бір дә лелі. «Мә ң гілік Ел» сө зінің терең тарихи тамыры жә не ү лкен мағ ыналы мә ні бар. Тү рік шежіресінде «мә ң гі» сө зі «Тә ң ір», «Қ ұ дай», «Алла» сө здерімен мағ ыналас қ олданылды. Осыдан кейін, «Мә ң гілік Ел» «Алла Тағ аланың елі, халқ ы» дегенді білдіреді жә не мемлекет пен ұ лттың уақ ытпен шектелмеген тұ мары болады деуге толық негіз бар. Мә ң гілік Ел ұ лттық идеясының негізгі мә ні — мә ң гілік мақ сат-мұ раттарымыз бен мә дени-рухани қ ұ ндылық тарымызғ а негізделген, мемлекет қ ұ рушы қ азақ халқ ы мен ө зге де ұ лттардың ұ лттық идеяларын бір арнағ а тоғ ыстыратын идеология арқ ылы қ алыптастырылатын қ азақ тың ұ лттық мемлекеті.

Ұ сынылатын ә дебиеттер тізімі:

Негізгі:

1. Махат Д. Тә уелсіз тарихи таным. /Зерттеулер жинағ ы. – Алматы, 2014 240б.

2. Нұ рпейісов К. Алаш һ ә м Алаш Орда. Алматы: 1995.

3. Қ ойгелдиев М. Қ. Алаш қ озғ алысы. Алматы: 2008.

4. Қ азақ стан тарихы (кө не заманнан бү гінге дейін). Бес томдық. 4-том. -Алматы: «Атамұ ра», 2010.

5. Қ азақ стан тарихы (кө не заманнан бү гінге дейін). Бес томдық. 5-том. -Алматы: «Атамұ ра», 2010.

Қ осымша ә дебиет:

1. Омарбеков Т. 20-30 жылдардағ ы Қ азақ стан қ асіреті. А. 1997.

2. Қ ойгелдиев М. Қ. Омарбеков Т. Тарих тағ ылымы не дейді? А. 1994.

3. Омарбеков Т. Зобалаң. А. 1994.

4. Махат Д. Қ азақ зиялыларының қ асіреті. А. 2001.

5. Маиданали З. Земледельческие районы Казакстана в годы насильственной коллективизации. А. 2003.

6. Сантаева К. Т. Дә стү рлі қ азақ шаруашылығ ын кү йрету саясаты. Астана. 2007.

7. Верт Н. История Советского Государство. М. 2002.

8. Махат Д. Тіл мен діл тағ дыры: Тарихи деректер, уақ ыт бедері жә не ақ иқ ат(Мақ алалар мен зерттеулер). -Астана., 2007

9. Бекмаханов Е. Б. Казахстан в 20-40 годы XIX века. -А. -1992

10. АбылхожинЖ. Б. Традиционная структура Казакстана: социально-экономические аспекты функционирования и трансформации (1920-1930г. г. )А,. 1991.

11. . Мұ хатова О. Х. Қ азақ стандағ ы ХХ-ғ асырдың 20-90 жылдарындағ ы аграрлық ө згерістер тарихынамасы. Алматы: 1999.

12. . Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қ азақ стан тарихына жә не тарихнамасына ұ лттық кө зқ арас. Алматы. 2004.

13. Шаяхметов Н. У. «Ел –бү гіншіл, менікі-ертең гі ү шін»А. 2001

14 Кан Г. В. История корейцев Казахстана. А. 1995.

15 Верт Н. История Советского Государство//М. 2002.

16 Сә тбаев Қ. Жазық сыз кінә лә болғ аным ба? //Абай, 1998

17 Сә тбаев Қ. Сталинге хат. // Ақ иқ ат, 1999. -/4.

18 Омарбеков Т. Голощекиннің Сталинге хаты. // Қ азақ тарихы. 1993

19 Рысбеков Т., Қ арабалин Ғ. Алаш ардақ тыларын алғ ашқ ы айыптау. // Ақ иқ ат, 2000. -/8-9.

20 Қ озыбаев М. Ақ таң дақ тар ақ иқ аты. ////А. 1992.

21 Назарбаев Н. А. Тарих толқ ынында А. 1999.

22 Назарбаев Н. А. Қ азақ стан 2030. Президенттің Қ азақ стан халқ ына жолдауы. А. 1997.

23 Назарбаев Н. А. Ә лем кіндігі. Астана 2001.

24 Тә тімов М. Б. Ауылдағ ы демографиялық ахуал. // А. 1990.

25 Тә тімов М. Б. Халық нама. Сан мен сана. //А. 1992.

26 Дахшлейгер Г. Ф. Нурпеисов К. История крестьянства Советского Казакстана. // А. 1985.

27 Қ азыбек М., Маймақ ов Ғ. Қ ұ пия кең естер. //А. 1999.

28 Қ азақ қ алай аштық қ а ұ шырады? А. 1991.

29. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қ азақ стан тарихы. Оқ улық. -Алматы: 2007

30. Қ азақ стан тарихы (кө не заманнан бү гінге дейін). Бес томдық. 3-том.

31. Махат Д. А. Баспасө з: сталиншілдіктің Қ азақ станда орнауы. (1925-1956ж. ж) Астана. 2007

32. Омарбеков Т. ХХ ғ асырдағ ы Қ азақ стан тарихының ө зекті мә селелері. А. 2001, 2002.

Арнайы жабдық талғ ан аудиториялар, оқ у бө лмелері, зертханалардың тізімі

№	Арнайы жабдық талғ ан аудиториялар, оқ у бө лмелері, зертханалардың тізімі	Саны	Ауданы (кв. м)
	Мультимедиалық кабинет - 304
	Интерактивтік тақ та - 131
3	Оқ у-ә дістемелік кабинет – 123

⇐ Предыдущая 41 42 43 44 45 46 47 48 4950