Дәріс 9. Тәуелсіздік жағдайындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысын қалыптастыру

Дә ріс 9. Тә уелсіздік жағ дайындағ ы Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік қ ұ рылысын қ алыптастыру

Жоспар

1. Қ азақ станның тә уелсіздігінің жариялануы жә не ТМД-ның қ ұ рылуы.

2. Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік қ ұ рылысы.

1. Қ азақ станның тә уелсіздігінің жариялануы жә не ТМД-ның

қ ұ рылуы.

КСРО-ның қ ұ лауының басты себептерінің бірі – экономикалық дамуда артта қ алушылық. Атап айтқ анда, Одақ экономикасының технологиялық жағ ынан артта қ алуы, сондай-ақ оның ө ндірісі шығ арғ ан тауарлардың бү кіл ә лемде бә секеге тү су қ абілетінің тө мендігі еді. Сонымен қ атар, соғ ыстан кейінгі жылдары КСРО АҚ Ш-пен ә скери бә секеге тү сіп жә не капиталистік елдермен ә скери-стратегиялық тепе-тең дікті сақ тау ү шін қ орғ аныс ісіне аса кө п қ аржы шығ арды. 1950-1990 жылдар арасындағ ы 40 жылда ә скери шығ ын 20 триллион долларғ а жеткен. Мұ ндай зор шығ ындар экономиканы орасан зор зардаптарғ а ұ шыратты.

Қ азақ стан экономикасының артта қ алуы жә не ондағ ы кемшіліктер туралы 1986 жылдан бастап ашық айтыла бастады. 12-бесжылдық та (1986-1990 жж. ) республика экономикасын қ айта қ ұ ру мү мкіндіктері іздестірілді, жаң а идеяларды іске асырудың жолдары қ арастырылды. Мұ ның ө зі бесжылдық та ұ лттық табыстың ө суінде, ә леуметтік ахуалды жақ сартуда, ауыл шаруашылығ ы ө німдерін ө ндіруде кейбір табыстарғ а қ ол жеткізді.

Дегенмен қ оғ амдық ө ндіріс кө лемі қ ойылып отырғ ан талаптардың дең гейінен кө п тө мен жатты. Оның негізгі себебі басқ арудың ә кімшіл-ә міршіл жү йесінің икемсіздігіне байланысты еді. Ең бастысы ө ндірістің тиімділігін арттыруда экономикалық тетіктер жете пайдаланылмады, оның толып жатқ ан кө здері іске қ осылмады. 1990 жылдың орта шенінде ө німнің ө су қ арқ ынының бұ рынғ ы жылдармен салыстырғ анда мық тап қ ұ лдырағ аны байқ алды. Дағ дарыс экономиканың барлық салаларын қ амтыды. Ол саяси-ә леуметтік жағ дайғ а теріс ә серін тигізе бастады. Кө мір алқ аптарындағ ы кеншілердің, металлургтердің тұ рмыс дә режесі мейлінше тө мендеді. Осығ ан орай, олар ө здерінің наразылығ ын ашық білдіре бастады. Кеншілер ұ жымдарының еріктілігін, шығ арылғ ан кө мірдің кейбір бө лігін ө здерінің қ алауынша сатып, қ ажетті тауарларғ а айырбастап алып отыруғ а мү мкіндік берілуін талап етті.

Экономикалық дағ дарыс республиканың ө неркә сіп ө ндірісінің кө птеген салаларын қ амтыды. Оларғ а қ ажетті жабдық тар жетіспеді. Ә сіресе, халық тұ тынатын тауарларды ө ндіру нашар жағ дайда болды. Қ ажетті материалдардың жеткіліксіздігінен кү рделі қ ұ рылыстың қ арқ ыны баяулап, жоспарлар орындалмады.

Осындай кү рделі жағ дайда Республика экономикасын нарық тық қ арым-қ атынас аясына шығ ару мақ сатымен 1991 жылдың ақ пан айында Жоғ арғ ы экономикалық кең ес қ ұ рылды. Оның қ ұ рамына енген белгілі экономист Г. Явлинский, АҚ Ш-тан келген доктор Бэнг тағ ы басқ а ірі экономист мамандар республика экономикасына нарық тық қ атынастарды енгізудің мү мкіндіктерін іске қ осу мә селесімен шұ ғ ылданды.

Қ азақ станда мемлекеттік меншікпен қ атар жеке меншіктің жаң а формалары – акционерлік қ оғ амдар, жалдық жә не кооперативтік кә сіпорындар, фермерлік шаруашылық тар, біріккен кә сіпорындар, тү рлі қ ауымдастық тар мен бірлестіктер қ алыптаса бастады. 1991 жылдың ортасында республикада 35 біріккен кә сіпорындар, 16 сыртқ ы экономикалық қ ауымдастық тар, халық аралық коммерциялық банк жұ мыс істеді.

Дегенмен, ә ртү рлі себептерге байланысты бірінші кезекте Кең ес Одағ ы республикаларының бір-бірімен біте қ айнасып, бірігіп-кірігіп кеткен шаруашылық қ арым-қ атынасының бұ зылуына байланысты Қ азақ станда экономикалық қ иындық тар кү шейді. 1991 жылдың қ орытындысында қ оғ амдық ө нім шығ ару соның алдындағ ы жылмен салыстырғ анда 7, 2%-ке, ұ лттық табыс 10%-ке, ең бек ө німділігі 5, 4%-ке тө мендеді. Тұ тыну-сауда саласындағ ы жағ дай шиеленісе тү сті. Жеке сауда тауар айналымының ерекше қ ысқ аруы “кө лең келі” экономиканың кең інен ө рістеуіне, халық тың тұ рмыс дә режесінің одан ә рі тө мендеуіне алып келді. Елде ақ шаның қ ұ ны тү сіп кетті. Қ ұ ны жоқ қ ағ аз ақ шаның кө лемі 1991 жылы 1990 жылмен салыстырғ анда 4, 5 есе ө сіп 8, 7 миллиард сомғ а жетті, оның 3 миллиарды 1991 жылдың соң ғ ы екі айында шығ арылды. Республиканың мемлекеттік қ арызы 7, 8 миллиард сомғ а дейін ө сті. 1991 жылы Қ азақ стандағ ы барлық кә сіпорындар мен ұ жымдардың 11%-і шаруашылық жылын шығ ынмен аяқ тады. Халық тұ тынатын тауарлар азайды.

Ө неркә сіп тауарларына бағ аның айтарлық тай қ ымбаттауы аграрлық сектордың жағ дайын едә уір қ иындатып жіберді. Соның салдарынан, егер 1991 жылы ауыл шаруашылық ө німдерін сатып алу бағ асы 1, 5-3 есеге дейін ө ссе, ауыл шаруашылығ ына қ ажетті механизм мен машиналарды сатып алу бағ асы одан бірнеше есе асып тү сті. Оның ү стіне ауыл шаруашылық ө німдерін ө ндіру біраз тө мендеді. Оғ ан 1991 жылғ ы болғ ан қ уаң шылық тың ү лкен зардабы тиді. Нә тижесінде жоспарланғ ан астық тың тең жартысы ғ ана алынды, мал шаруашылығ ын жеммен қ амтамасыз ету 60-65%-тен асқ ан жоқ. Соның салдарынан республикада ет, сү т, жұ мыртқ а сатып алу дең гейі тө мендеді. Бірқ атар облыстарда малдың саны азайды. 1991 жылы 1990 жылмен салыстырғ анда ауыл шаруашылық ө німі 8%-ке, ең бек ө німділігі 11%-ке тө мендеді. Мемлекетке небә рі 3, 2 миллион тонна астық сатылып, бұ л барлық жиналғ ан астық тың тек 27%-ін ғ ана қ ұ рады. Колхоздар мен совхоздардың қ аржы жағ дайы нашарлап, экономикалық тиімсіз шаруашылық тардың саны 5 есеге дейін ө сті.

Халық шаруашылығ ына жұ мсалғ ан қ аржының барлық кө лемі 1990 жылмен салыстырғ анда 7%-ке азайды. Іске қ осылуғ а тиісті 57 халық шаруашылығ ы объектілерінің тек 30-ы ғ ана бітіп, оның есесіне аяқ талмағ ан қ ұ рылыстар саны 1, 4 есеге кө бейді. Оғ ан жұ мсалмай қ алғ ан қ аржы 1991 жылдың аяғ ында 17 миллиард сомғ а жетті. Транспорт бойынша 1990 жылмен салыстырғ анда жолаушыларды тасу 8%-ке қ ысқ арды. Шет елдерге бұ рынғ ысынша шикізат, жартылай ө ң делген материалдарды шығ ару басым болды. Оның 60% қ ара жә не тү сті металлургия ө неркә сіп ө німдерін қ ұ рады. Есесіне республика басқ а жерлерден бұ рынғ ыша машина жасау ө неркә сібіне қ ажетті жабдық тардың 250-ден астам тү рлерін, 13% кө лемінде халық тұ тынатын тауарларды, сондай-ақ тамақ ө неркә сібіне керекті материалдар мен шикізатты алдырды.

Мұ ндай жағ дай ө зге республикаларда да орын алды. Осығ ан байланысты Кең ес Одағ ы елдерінде ұ лттық толқ улар кү шейді. Сумгаиттегі, Таулы Карабахтағ ы, Вильнюстегі, Ферғ анадағ ы оқ иғ алар ұ лттық мә селелерді шешудің ешқ андай бағ ыт-бағ дары жоқ тығ ын айқ ындады. Кең ес басшылары ұ лт мә селесінің байыбын терең тү сінбеді, ұ лтаралық қ атынастар мен оны шешудің жолдарын нақ ты кө рсетіп бере алмады. Сондық тан бірқ атар ұ лт республикалары Одақ тан бө лініп шығ у, ө здерінің егеменді мемлекет болуы жө ніндегі талаптарын қ ойды. Міне, осының нә тижесінде 1988 жылдың қ араша – 1989 жылдың мамыр айлары аралығ ында Балтық жағ алауындағ ы Эстония, Литва, Латвия республикалары ө здерінің егемендігі туралы алғ ашқ ы қ ұ жаттарын қ абылдады. Сө йтіп, олар КСРО қ ұ рамынан шығ ып, жеке тә уелсіз мемлекетке айналды. Осыдан кейін, кө п кешікпей-ақ, яғ ни 1989-1990 жылдары егемендік туралы Декларацияны КСРО-ның басқ а республикалары да қ абылдады.

Елдегі мемлекеттік ө кімет билігі жү йесі мен экономиканың шұ ғ ыл кү йреуі жағ дайында 1990 ж. 25 қ азанда республика Жоғ арғ ы Кең есі Қ азақ КСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қ абылдады. Бұ л Декларацияда негізінен мына мә селелерге мә н берілді: КСРО мен Қ азКСР арасындағ ы қ атынас келісім-шарт негізінде жү зеге асады; Республика ә кімшілік-аумақ тық қ ұ рылымғ а, саяси, экономикалық, ә леуметтік жә не мә дени-ұ лттық қ ұ рылыстарғ а байланысты барлық мә селелерді дербес шешеді; Республика ө з аумағ ында Қ азақ КСР заң дарын бұ затын КСРО заң дарының қ олданылуын тоқ татуғ а қ ұ қ ылы; Қ азақ станның ө з шекарасындағ ы аумағ ына қ ол сұ ғ ылмайды, бө лінбейді жә не оның келісімінсіз ө згертілмейді; Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есінің келісімінсіз оның аумағ ында басқ а мемлекеттердің ә скери қ ұ рамалары, олардың ә скери базалары орналаса алмайды; Қ азақ стан ө зінің дербес ішкі ә скерін, мемлекеттік жә не қ оғ амдық қ ауіпсіздік органдарын ұ стауғ а қ ұ қ ылы. Қ азақ КСР халық аралық қ атынастарда дербес, ө зінің мү дделеріне сай сыртқ ы саясатын жү ргізеді. Декларацияның жаң а одақ тық шарт жасасу жә не Қ азақ КСР жаң а Конституциясын қ абылдау ү шін негіз болып табылатындығ ы туралы арнайы бапта кө рсетілді. Егемендік алу Қ азақ станда жалпы демократиялық процестердің барысын шапшаң датты, мұ ның ө зі елдегі болып жатқ ан оқ иғ алармен тығ ыз байланысты еді. 1991 жылдың ортасынан-ақ Қ азақ стан басқ а республикалармен бірге іс жү зінде орталық қ а оппозицияда болды. Қ азақ станның бастамасы бойынша Белоруссиямен, Украинамен, Ресеймен жә не басқ а республикалармен бір-бірінің егемендігін, қ алыптасқ ан шекараларды, орнатылып жатқ ан ө зара пайдалы экономикалық байланыстарды мойындау туралы екі жақ ты келісімдер жасалды. 1990 жылы желтоқ санда тө рт республика – Ресей, Украина, Белоруссия жә не Қ азақ стан егеменді мемлекеттер одағ ын қ ұ ру туралы инициатива кө терді, Новоогарев келісімін талдап жасау жө ніндегі бірлескен жұ мыс басталды.

1991 ж. 18-21 тамыз аралығ ындағ ы «Тамыз бү лігі» бұ л жұ мысты ү зіп жіберді. КСРО вице-президенті Г. И. Янаев, КСРО премьер-министрі В. С. Павлов, КСРО Мемлекеттік Қ ауіпсіздік Комитетінің тө рағ асы В. А. Крючков, КСРО Ішкі істер министрі Б. К. Пуго, КСРО Қ орғ аныс министрі Д. Т. Язов, КСРО Жоғ арғ ы Кең есінің тө рағ асы А. Лукьянов, т. б. 18 тамыз кү ні Тө тенше жағ дайлар жө ніндегі Мемлекеттік комитет (ТЖМК) қ ұ рып, елдегі барлық билік осы ұ йымның қ олына ө тетіндігін мә лімдеді. Бұ л іс жү зінде Кең ес Одағ ындағ ы ескі мемлекеттік билік пен қ оғ амдық қ атынастарды сақ тап қ алу мақ сатында Мә скеуде ұ йымдастырылғ ан тө ң керіс еді. Осы кезде Қ ырымда (Фороста) болғ ан КСРО президенті М. С. Горбачевтың сыртқ ы ә леммен байланысын ү зіп тастағ ан ТЖМК мү шелері оны ө з қ ызметін атқ аруғ а денсаулығ ы жарамайды деп хабарлады. Бұ л тө ң керіс 20 тамызда қ ол қ ойылуғ а тиіс «Егеменді мемлекеттер одағ ы туралы шартқ а» қ арсы бағ ытталды. Ол шарт Кең естер Одағ ына кіретін республикаларғ а бұ рынғ ыдан ә лдеқ айда кө п дербестік беретін. Тамыз бү лігінде елде қ алыптасып келе жатқ ан демократия нышандарын тұ ншық тыру жә не нарық тық қ атынастардың орнығ уына жол бермеу арқ ылы елдегі ә міршіл-ә кімшіл жү йені сақ тап қ алу кө зделді. Тө тенше жағ дайлар жө ніндегі Мемлекеттік комитеттің № 1 қ аулысына сай саяси партиялардың, қ оғ амдық ұ йымдар мен бұ қ аралық қ озғ алыстардың қ ызметі тоқ татылатын болды жә не митингілер мен демонстрациялар ө ткізуге, кө ше шерулеріне, ереуілдерге шығ уғ а тыйым салынды. Тамыз бү лігіне қ арсы кү ресті Ресей президенті Б. Н. Ельцин басқ арды. Оны Мә скеу қ аласының мэрі Г. Попов, Ленинград облысы мен қ аласының басшысы А. Собчак, КОКП басшыларының бірі А. Яковлев, Э. Шеварднадзе жә не т. б. қ олдады. Тө ң керісшілерді жоғ ары шенді ә скерилер мен партиялық номенклатураның шағ ын бө лігі ғ ана қ олдады. Бұ л ө з кезегінде тамыз бү лігінің кө п ұ замай басылуына алып келді. Мә скеудегі жұ ртшылық шеруге шығ ып, тамыз бү лігін айыптады. 21 тамыз кү ні Ресей ү кіметі жіберген ұ шақ пен Горбачев Мә скеуге жетті. Ол елдегі басшылық ты қ айтадан қ олына алды. ТЖМК мү шелері тұ тқ ынғ а алынып, ү стерінен қ ылмыстық іс қ озғ алды.

Тамыздағ ы мемлекеттік тө ң керістің болуымен жә не орталық тың ешқ андай ымырағ а келмеуімен байланысты одақ тас республикалардың жетекшілері бұ ғ ан дейін жү ргізіп келген келіссө з талаптарынан бас тартты. Ол КСРО-ның кү йреуін жә не бұ рынғ ы одақ тас республикалардың, оның ішінде Қ азақ станның егемендік алуын шапшаң датты. КОКП, оның бір бө лігі Қ азақ стан Компартиясы тарихи аренадан кетті.

1991 ж. 8 желтоқ санда Белорусь, РСФСР жә не Украина республикаларының басшылары Минск қ аласында (Беловеж нуы) кездесіп, мә лімдеме қ абылдады. Онда саяси одақ тұ йық қ а тірелді, сондық тан республикалардың Одақ тан шығ уы объективтік процесс жә не тә уелсіз жеке мемлекет қ ұ ру шынайы факті болып отыр деп кө рсетілді. Себебі, орталық тың жү ргізіп отырғ ан тоғ ышар саясаты елді терең экономикалық жә не саяси дағ дарысқ а алып келді, халық тың тұ рмыс дең гейі тө мендеп кетті, қ оғ амда ә леуметтік шиеленіс, ұ лттар мен халық тар арасындағ ы қ айшылық тар мен қ ақ тығ ыстар кү шейді деп атап ө тілді. Мұ ның ө зі бұ рынғ ы Одақ қ а кірген мемлекеттердің жаң а одағ ын – Тә уелсіз Мемлекеттер Достастығ ын (ТМД) қ ұ руғ а жол ашты. Бұ л қ ұ рылым бұ рынғ ы Одақ бойынша осы кезге дейін алынғ ан халық аралық міндеттердің орындалуына кепілдеме береді, ядролық қ арудың таралуына жол бермейді жә не оғ ан бірың ғ ай бақ ылау орнатуды қ амтамасыз етеді, - деп атап кө рсетілді.

Алайда, бұ л шешім ә уелгі кезде басқ а республикалар тарапынан қ арсы кө зқ арастар туғ ызды. Ө йткені, заң бойынша Одақ қ а кірген Қ азақ стан, Орта Азия, Закавказье республикаларының келісімінсіз бұ л ү ш республика егемендік туралы кү рделі мә селені жеке дара шешуге тиіс емес еді. Міне, осығ ан байланысты 1991 ж. 12 желтоқ санында Ашхабад қ аласында Орта Азия республикалары мен Қ азақ стан басшыларының кездесуі болып ө тті. Онда ТМД-ғ а тек барлық республикалардың тең қ ұ қ ық тық негізінде қ ұ рылушылық жағ дайын мойындағ анда ғ ана қ осылуғ а болатындығ ы ерекше атап кө рсетілді.

1991 ж. 21 желтоқ санда Алматыда 11 республика ө кілдері қ атынасқ ан кездесу болды. Олар тең қ ұ қ ық тық жағ дайдағ ы Тә уелсіз Мемлекеттер Достастығ ы қ ұ рылғ андығ ы жө ніндегі шартқ а қ ол қ ойды. Алматыда қ абылданғ ан декларацияда Минскідегі айтылғ ан жалпы принциптік мә селелердің барлығ ы мақ ұ лданды. Жаң адан қ ұ рылғ ан Достастық мемлекет басшылары жә не ү кімет басшыларының Кең есі деген жетекші органдар қ ұ рды. Онда жалпы бағ ыттағ ы кө кейтесті саяси жә не ә леуметтік-экономикалық мә селелерді шешу кө зделді. Достық Одақ қ а кірген мемлекет басшылары Біріккен Ұ лттар Ұ йымы алдында бұ л тә уелсіз мемлекеттердің барлығ ын осы халық аралық ұ йымғ а толық қ анды мү ше етіп алу туралы ө тініш жасады. Сонымен қ атар бұ рынғ ы КСРО-да жасалғ ан ядролық қ аруды жә не оғ ан ә скери басшылық жасауды бірігіп іске асырып отыру жө ніндегі келісімге қ ол қ ойылды. Тә уелсіз Мемлекеттер Достастығ ы осы кезге дейін Кең естер Одағ ы қ ол қ ойып, халық аралық дә режедегі жасағ ан келісімдердің орындалуын ө з мойындарына алады деп кө рсетті. Сө йтіп, 1991 жылғ ы желтоқ сандағ ы Алматы қ аласында бас қ осқ ан тә уелсіз елдер басшыларының келісімі КСРО-ның ө мір сү руін тоқ татумен аяқ талды.

Міне, осындай кү рделі жағ дайда республикадағ ы жоғ ары атқ арушы жә не билік жү ргізуші ө кімет басшысы ретінде Қ азақ КСР-ның Президентіне жеткілікті ө кілеттік беру қ ажеттігі пісіп жетілді. Мұ ндай ө кілеттіктер республика парламенті 1991 ж. 20 қ арашада қ абылдағ ан Қ азақ КСР-ның “Қ азақ КСР-нда мемлекеттік ө кімет билігі мен басқ ару қ ұ рылымын жетілдіру жә не Қ азақ КСР Конституциясына (Негізгі заң ына) ө згерістер мен қ осымшалар енгізу туралы” Заң ы бойынша берілді.

1991 ж. 1 желтоқ санда Қ азақ стан тарихында тұ ң ғ ыш рет республика Президентін бү кілхалық тық сайлау ө тті. Халық тың демократиялық жолмен ө з еркін білдіруі арқ асында Н. Ә. Назарбаев Президент болып сайланды. Республикада кө птеген ө згерістер жасалды: прокуратура, мемлекеттік қ ауіпсіздік, ішкі істер, ә ділет, сот органдары қ айта қ ұ рылды; Қ азақ станның мемлекеттік қ орғ аныс комитеті ұ йымдастырылды; Президенттің одақ қ а бағ ынатын кә сіпорындар мен ұ йымдарды Қ азақ КСР-і ү кіметінің қ арамағ ына беру туралы, республиканың сыртқ ы экономикалық қ ызметінің дербестігін қ амтамасыз ету туралы, Қ азақ станда алтын запасы мен алмас қ орын жасау туралы жарлық тары шық ты. 1991 ж. 2 қ азанда қ азақ жерінде Байқ оң ыр ғ арыш алаң ы 40 жыл ө мір сү ргенде тұ ң ғ ыш рет онан ғ арышқ а бірінші ғ арышкер қ азақ Т. О. Ә убә кіров ұ шты. ( тест токтаган жер)

1991 ж. 10 желтоқ санда Қ азақ КСР-ы атауы Қ азақ стан Республикасы болып ө згертілді. 1991 ж. 16 желтоқ санда Қ азақ стан Республикасы Жоғ арғ ы Кең есінің жетінші сессиясында парламент депутаттары “Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік тә уелсіздігі туралы” Заң қ абылдады. Заң ның бірінші бабында Қ азақ стан Республикасы тә уелсіз мемлекет деп жарияланды. Ол ө зінің жеріне, ұ лттық табысына жоғ ары иелік ету қ ұ қ ы бар, тә уелсіз сыртқ ы жә не ішкі саясатын жү ргізеді, басқ а шет мемлекеттермен халық аралық қ ұ қ ық тық принциптері негізінде ө зара байланыс жасайды деп кө рсетілді. Республиканың барлық ұ лттарының азаматтары Қ азақ станның біртұ тас халқ ын қ ұ райды, олар республикадағ ы егемендіктің бірден-бір иесі жә не мемлекеттік биліктің қ айнар кө зі болып табылады. Республика азаматтары ө здерінің ұ лтына, ұ стайтын дініне, қ андай қ оғ амдық бірлестікке жататынына, тегіне, ә леуметтік жә не мү ліктік жағ дайына, шұ ғ ылданатын қ ызметіне, тұ рғ ылық ты орнына қ арамастан бірдей қ ұ қ ық тар иеленіп, бірдей міндеткерлікте болады делінген. Заң да Қ азақ стан Республикасы ө з тә уелсіздігі мен территориялық тұ тастығ ын қ орғ ау мақ сатында ө зінің Қ арулы Кү штерін қ ұ руғ а хақ ылы екендігі, республика азаматтарының ә скери міндетін ө теу, оның тә ртіптері мен талаптары жө нінде айтылғ ан. Сө йтіп, 1991 жылғ ы 16 желтоқ сан республиканың тә уелсіз кү ні ретінде бү кіл ә лемге танылды.

Осыдан кейін Қ азақ стан тә уелсіз, егемен мемлекет ретінде дами бастады. Еліміздің жаң а конституциясының жобасы дайындалды. Облыстардың, қ алалардың жә не аудандардың басқ ару органдарына реформалар жү ргізілді. Жаң адан ә кімдер лауазымы енгізіліп, олардың алдына Президент пен Ү кімет шешімдерін орындау, жергілікті жерлерде экономикалық, мә дени-ә леуметтік мә селелерін шешу міндеті қ ойылды. Ә кімдерді тағ айындау, оларды қ ызметінен босатуды Қ азақ стан Президенті мен жоғ арғ ы ә кімшілік органдары жү ргізетін болып белгіленді. Ал бюджетті бекіту, оның орындалуын қ адағ алау, депутаттармен жұ мыс жү ргізу, тұ рақ ты комиссиялардың қ ызметіне басшылық ету, ә ртү рлі қ оғ амдық ұ йымдармен байланыс жасау Кең естердің қ арауына берілді.

Ө зінің тә уелсіздігін алғ ан Қ азақ стан Республикасын дү ниежү зінің ондағ ан елі таныды. Біздің елді алғ ашқ ылардың бірі болып Тү ркия, сол сияқ ты АҚ Ш, Германия, Франция, Ұ лыбритания жә не т. б. ірі-ірі мемлекеттер мойындады. Қ азақ стан шет елдерде дипломатиялық жә не консулдық ө кілдіктер ашуғ а кірісті. Ал Алматыда шетелдік елшілік пен миссия, халық аралық жә не ұ лттық ұ йымдардың ө кілдіктері жұ мыс істей бастады. Республиканың егемендікке қ ол жеткен алғ ашқ ы кезінен бастап-ақ мемлекетаралық жә не ү кіметаралық келісім-шарттарғ а қ ол қ ою жү зеге асырылды.

Тә уелсіз Қ азақ стан Республикасының алдында ү лкен келелі міндеттер тұ рды. Олар - елдің ішкі жағ дайында Егемен Қ азақ стан мемлекетінің тұ тастығ ын нығ айтып, нарық тық экономикағ а кө шу, кө п ұ лтты елдің бірлігін сақ тауда барлық мү мкіндіктерді пайдалану. Ал, сыртқ ы саясаттағ ы басты міндеттер - Қ азақ станның бү кіл дү ниежү зі елдерімен байланыстарын одан ә рі дамытып, алдың ғ ы қ атарлы ө ркениетті мемлекеттердің қ атарына қ осылу, елдің қ ауіпсіздігін қ орғ ау, ә лемде бейбітшілікті сақ тай отырып, ядролық соғ ысты болғ ызбау. Республика халқ ының ерік-жігері осындай аса маң ызды міндеттерді жү зеге асыруғ а бағ ытталды.

⇐ Предыдущая 38 39 40 41 424344 45 46 47 Следующая ⇒