2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысы.

Қ азақ стан тә уелсіздік алғ аннан кейін зайырлы, демократиялық, қ ұ қ ық тық жә не ә лемге ашық мемлекет қ ұ руғ а кірісті. Елімізде саяси партиялардың жә не партиялық жү йенің орнығ уына, кү шті заң шығ арушы органның, тә уелсіз баспасө з жә не автономиялық жергілікті басқ арудың дамуына кө п кө ң іл бө лінді.

Атамекен жеріміздің тә уелсіз ел екендігін, қ ұ діретін, байлығ ын, бірлігін, мақ сат-мұ ратын білдіретін қ астерлі рә міздерді қ ұ рмет тұ ту, сыйлау, асқ ақ тата дә ріптеу қ азақ стандық ә рбір азаматтың ең қ ымбатты борышы. Рә міз дегеніміз белгілі бір нә рсені ө з қ алпынан ө зге, жанама сипаттап кө рсетуден туатын сыр-таң ба, эстетикалық категория, шартты белгі. Елтаң ба, Ту, Ә нұ ран - ә рбір тә уелсіз мемлекеттің ажырамас бө лігі. 1992 ж. 4 маусым Қ азақ стан тарихында мемлекеттік рә міздердің дү ниеге келген ерекше мә ртебелі кү н.

Қ азақ стан Республикасы туының авторы – Ш. Ниязбеков. Тудың біртү стілігі Қ азақ стан халқ ының бірлігін білдірсе, кө гілдір тү с геральдика тілінде адалдық ты, кіршіксіз тазалық пен пә ктіктің нышаны, кү н – энергия кө зі, байлық тың нышаны. Тудағ ы бү ркіт бейнесі мемлекеттік билікті, кең дікті білдіреді, еркіндіктің, тә уелсіздіктің, болашақ қ а деген талпыныстың нышаны. Тө л туымызды даралап тұ рғ ан тағ ы бір белгі оның сабына таяу тік тартылғ ан ұ лттық ө рнекті жолақ. Онда “Қ ошқ ар мү йіз” деп аталатын қ азақ ы ө рнек салынғ ан. Тә уелсіз Қ азақ станның жаң а Елтаң басының авторлары – Ж. Мә лібеков пен Ш. Уә лиханов. Елтаң ба мә ң гі ө мірдің белгісі, отбасы берекесін, бірлікті, байлық ты, бейбітшілікті мең зейді. Қ азақ стан Ә нұ раны ә уенінің авторлары – композиторлар М. Тө лебаев, Е. Брусиловский, Л. Хамиди болса, мә тінінің авторлары – ақ ындар М. Ә лімбаев, Қ. Мырзалиев, Т. Молдағ алиев, Ж. Дә рібаева. Ә нұ ранда халқ ымыздың еркіндікке қ ұ штар кө ң ілі, тамыры терең болмысы, келешегіне бағ ышталғ ан арманы кө рініс тапқ ан. Ә нұ ран патриоттық сезімнің белгісі. Ә нұ ранның ә уені 1992 ж. 4 маусымда, ал мә тіні 1992 ж. 11 желтоқ санда бекітілді.

2007 ж. 7 қ аң тарда «Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік рә міздері туралы» конституциялық заң ғ а ө згерістер мен толық тырулар енгізіліп, бұ рынғ ы Ә нұ ранның орнына жаң а Ә нұ ранның мә тіні қ абылданды. Еліміздің жаң а Ә нұ раны - жұ ртқ а ә йгілі «Менің Қ азақ станым» ә ні. Оның сө зінің авторы – Жұ мекен Нажмиденов, ал ә н ә уенінің авторы – Шә мші Қ алдаяқ ов. Жаң а Ә нұ ранның мә тіні бү гінгі ө мір талаптарына сай Қ Р Президенті Н. Ә. Назарбаев тарапынан толық тырылды.

Ал 2007 жылы Елбасы Жарлығ ымен 4 маусым Мемлекеттік рә міздер кү ні болып белгіленді. Бұ л – Мемлекеттік рә міздерге деген шынайы қ ұ рмет белгісі. Мемлекеттік рә міздерге деген қ ұ рмет – отаншылдық сезімнің аса бір жарқ ын кө ріністерінің бірі.

Астана – егеменді Қ азақ станның жаң а елордасы. 1997 жылы Республика Президенті Н. Ә. Назарбаев астананы Алматы қ аласынан Ақ мола қ аласына кө шіру туралы тарихи шешім қ абылдады. Бұ л тарихи шешімнің қ абылдануына қ аланың ө те ірі кө ліктік жолдардың тоғ ысында, еліміздің ұ тымды геосаяси орталығ ында орналасуы себепкер болып, ол кө п жағ дайда біздің жас мемлекетіміздің келешек қ арқ ынды дамуын айқ ындап берді. 1998 жылы 6 мамырда жаң а елорданы Астана деп атау туралы шешім қ абылданды. Ал 20 мамырда «Қ азақ стан Республикасы астанасының мә ртебесі туралы» Қ Р-ның Заң ы қ абылданды. Осы жылғ ы 10 маусымда тә уелсіз Қ азақ станның жаң а астанасының салтанатты ашылу рә сімі болып ө тті. Біз айрық ша қ ысқ а мерзімнің ішінде еліміздің дә л ортасында жаң а астанамызды тұ рғ ыздық. Астана қ азақ стандық тардың мақ танышына айналды.

Қ оғ амды демократияландыру барысында жаң а саяси институттар – парламент, 1993-ші жә не 1995 жылдардағ ы конституциялар қ абылданды, тә уелсіз сот билігі қ алыптасты. Қ азақ станда кө ппартиялық жү йе пайда болды. 1999 ж. республикада 14 саяси партиялар мен 30-ғ а жуық саяси қ оғ амдық қ озғ алыстар, бірлестіктер қ ұ рылды. Ал 2003 жылы саяси партиялардың саны 19-ғ а жетті. Жаң адан халық арасында танымал “Отан”, “Ақ жол” т. б. партиялар бой кө терді.

1995 жылғ ы желтоқ санда ө ткен бірінше қ оспалаталы парламент сайлауынан кейін Қ азақ станда қ оғ амды демократияландыру қ адамдары одан ә рі жалғ асын тапты. Ашық баламалы сайлау, саяси кү рес мә дениеті, кө ппартиялық жү йеге кең жол ашылды. Оның нақ тылы дә лелі ретінде елімізде жү ргізілген Президент, Парламент Сенаты, Парламент Мә жілісі депутаттарын сайлауды айтуғ а болады.

1999 жылғ ы 10 қ аң тарда болып ө ткен Қ азақ стан Президенті сайлауына балама негізде 4 кандидат тіркелді. Олар: Коммунистік партия ө кілі С. Ә. Ә бділдин, Сенат депутаты Ә. Ғ. Ғ аббасов, Мемлекеттік Кеден комитетінің тө рағ асы Ғ. Е. Қ асымов жә не Қ азақ стан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев. Қ азақ стан Президентін сайлауғ а барлық сайлаушылардың 87, 05 проценті қ атысты. Дауыс беру қ орытындысында Н. Ә. Назарбаев жең іске жетіп, қ айтадан Қ азақ стан Республикасы Президенті болып сайланды. Оғ ан дауыс беруге қ атысқ ан барлық сайлаушылардың 79, 79 проценті ө з дауыстарын берді.

Қ азақ стандағ ы болып жатқ ан демократиялық ө згерістер 1995 жылы қ абылданғ ан Ата Заң ында ө зінің басты кө рінісін тапты. Еліміз егемендік алғ аннан бері екі Конституция қ абылданды. Оның біріншісі – 1993 ж. қ аң тарында ө мірге келді. Бірақ оның елеулі жетіспеушілігі мен кемшілігі бар еді. Бірінші Конституцияны жасауда асығ ыстық қ а жол берілді. Нақ тылап айтсақ, ел ішінде болып жатқ ан саяси-экономикалық жә не ә леуметтік процестерді бірден ой елегінен ө ткізу, мемлекетіміздің мү мкіндіктерін ғ ылыми тұ рғ ыдан нақ ты айқ ындау ә лі мү мкін болмады. Осындай себептерге байланысты жаң а Конституция қ абылдау қ ажеттігі туындады. 1995 жылы 30 тамызда бү кіл халық тық дауыс беру арқ ылы референдумда еліміздің жаң а Конституциясы қ абылданды.

Жаң а Конституцияғ а, оның алдың ғ ысымен салыстырғ анды, кө птеген ө згеріс, ғ ылыми қ ағ идалар енгізілді. Егер бұ рынғ ы Ата Заң 4 бө лім, 21 тарау, 131 баптан тұ рғ ан болса, кейінгісі кө лемі жағ ынан едә уір қ ысқ арып, 9 бө лімнен, 98 баптан тұ рады. Онда еліміздің экономикалық кү ш-қ уаты мен мү мкіндіктері ғ ылыми тұ рғ ыдан тиянақ талып, халық тың ә леуметтік топтарына тиісті кепілдікті қ ұ қ ық тар беретін кө кейкесті мә селелерді шешу ескерілді. Жаң а Ата Заң қ ұ қ ық тық мемлекет қ ұ руғ а бағ дарланғ ан. Конституцияның кіріспесінде: “Қ азақ стан Республикасы ө зін демократиялық, зайырлы, қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік мемлекет ретінде орнық тырады: оның ең қ ымбат қ азынасы – адам жә не адамның ө мірі, қ ұ қ ық тары мен бостандық тары”, - делінген. Мемлекеттік билік заң шығ арушы, атқ арушы жә не сот биліктеріне бө лінеді. Конституция бойынша Қ азақ стан Президенттік республика болып табылады. Президент елдің ішкі жә не сыртқ ы саясатының негізгі бағ ыттарын белгілейтін мемлекет басшысы, ең жоғ арғ ы лауазымды адам болып есептеледі.

Конституцияда Парламенттің орны мен атқ аратын қ ызметі айқ ын белгіленген. Ол заң дар шығ арып, қ абылдайтын орган. Парламент – Сенат жә не Мә жіліс палаталарынан тұ рады. Бұ ғ ан дейін Парламентте мұ ндай екі палата деген ұ ғ ым болғ ан емес. Жаң а Конституцияда екі палаталы парламенттің ерекшеліктері де жан-жақ ты кө рсетілген. Жоғ ары мемлекеттік органдар жү йесіндегі ү кіметтің тиісті орны, сот билігінің, прокуратураның қ ызметтері де айқ ындалғ ан. Бұ рынғ ы Ата Заң да кө рсетілген, бірақ жете тиянақ талмағ ан кө птеген маң ызды мә селелердің тү йіні кейінгі Конституцияда жаң аша шешілген. Оны, ә сіресе, жер, тіл, азаматтық,, негізгі қ ұ қ ық тар мен бостандық сипаты туралы, қ ос палаталы парламент қ ұ рылымы жә не Президентті айып тағ у арқ ылы қ ызметтен кетіру мә селесі жө ніндегі баптар мен тармақ тардан айқ ын кө руге болады.

Қ орыта келгенде, біздің жаң а Конституциямыз, еліміздің рә міздері халқ ымыздың бірнеше ғ асырлар бойы аң сағ ан шынайы егемендікке қ ол жеткізгендігінің нақ ты кө рінісі болып табылады. Сондық тан республикамыздың ә рбір азаматы Ата Заң ымыздың мазмұ нын жете біліп, оның талаптары мен қ ағ идаларын мү лтіксіз сақ тауғ а, мемлекеттік нышандарды қ ұ рметтеуге міндетті.

2007 жылы мамырда «Қ азақ стан Республикасының Конституциясына ө згерістер мен толық тырулар енгізу туралы» заң қ абылданды. Ол республика халқ ы тарапынан тү сіністікпен жылы қ абылданды. Конституциялық реформалардың негізгі мақ саты – қ оғ амды одан ә рі демократияландыру. Бұ л жаң а ө згерістер мен толық тырулардың негізгі мә ні қ андай? Біріншіден, президенттік жү йеден басқ арудың президенттік-парламенттік моделіне кө шудің конституциялық негізі қ аланды. Елбасы ө з ұ сынысымен біраз ө кілеттілігін Парламентке берді. Конституцияғ а осығ ан байланысты бірқ атар ө згерістер енгізілді. Парламенттің қ ұ зіреті едә уір кең ейтілді. Президенттің қ ұ зіреті біршама шектелді. 2012 жылдан кейін Президент 7 жылғ а емес, 5 жылғ а сайланатын болды. Мемлекет басшысы ел басқ арудағ ы міндеттер мен жауапкершілікті Парламентпен бө лісті. Президент Ү кімет басшысын саяси партиялардың фракцияларымен ақ ылдасып-кең есуден кейін ә рі Мә жіліс депутаттары кө пшілігінің келісімімен ғ ана тағ айындайтын болды, яғ ни Президент ү кіметті жасақ тауды Мә жіліспен келісіп шешеді. Енді Премьер-Министрді бекітуде, демек бү кіл Ү кіметті де бекітуде басты рө л Мә жіліске беріледі.

Парламенттің мә ртебесін кө теретін бірқ атар ө згерістер енгізілді. Біріншіден, оның сандық қ ұ рамы ө сті. Мә селен, Мә жілісте енді 107 депутат болады. Екіншіден, оны сайлаудың тү рі ө згерді. Бұ рынғ ыдай мажоритарлық жү йемен жеке округтар бойынша емес, пропорционалды негізде партиялық тізім бойынша сайланады. Депутаттар сайлаудың пропорционалдық жү йесіне кө шу саяси партиялардың қ оғ амдағ ы рө лін арттыруғ а, ә рі депутаттардың сапалық қ ұ рамын жақ сартуғ а кө мектеседі. Парламент бюджетті бекітуге ғ ана емес, оның орындалуына да бақ ылау жасай алады. Палаталардың бірлескен отырысында Парламент Ү кімет пен Республикалық бюджеттің атқ арылуын бақ ылау жө ніндегі есеп комитетінің бекітілген бюджеттің орындалуы туралы есебін қ арап бекітеді. Егер оны бекітпесе, бұ л Ү кіметке білдірілген сенімсіздік деп танылады. Мә жілістің Ү кіметке сенімсіздік білдіруі ү шін бұ рынғ ыдай депутаттар дауысының ү штен екісінің емес, депутаттардың жай кө пшілік дауысы жеткілікті болады. Сө йтіп, Конституцияғ а енгізілген тү зетулерге сә йкес Ү кіметтің Мемлекет басшысының алдында ғ ана емес, Парламент алдында да жауапкершілігі белгіленеді.

Сонымен бірге қ азір, Конституцияғ а енгізілген ө згерістерге сә йкес Мә жілістің 9 депутаты Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясынан сайланады. Сенат депутаттарының бір бө лігі Ассамблеямен кең ескеннен кейін тағ айындалады. Сенат та кө п ө кілеттілікке ие болады. Ол Ұ лттық банктің тө рағ асын, Бас прокурорды, Ұ лттық қ ауіпсіздік комитетінің тө рағ асын тағ айындау жә не оларды қ ызметтен босату жө нінде Президентке келісім береді. Сенат қ ұ рамы республика Президенті тағ айындайтын 15 депутаттың есебінен кө бейтілді. Парламенттегі 154 депутаттың 47-сі сенаторлардан қ ұ ралады. Сенат пен Мә жілістің бірлескен отырысы ең қ ажетті жағ дайда ө теді. Кө бінесе ө здері жеке жұ мыс істейді. Мә жіліс ө з қ ызметін тоқ татқ ан жағ дайда Сенат бү кіл Парламент ү шін жұ мыс істей береді.

Конституциялық реформа бойынша жергілікті ө зін-ө зі басқ ару жаң а дең гейге кө теріледі. Мә слихаттардың бұ л бағ ыттағ ы мә ртебесі кү шейтіледі. Жергілікті мә слихаттар мен олардың депутаттарының ө кілеттілігі кең ейтілді. Олардың ө кілеттік мерзімі 4 жылдан 5 жылғ а ұ зартылады. Мә слихаттар жергілікті ә кімдерді тағ айындауғ а келісім береді. Ендігі жерде облыстардың, қ алалар мен аудандардың ә кімдері сол дең гейлердегі мә слихаттардың келісімімен ғ ана тағ айындалатын болады. Сондай-ақ мә слихаттарғ а басым кө пшілік дауыспен ә кімдерге сенімсіздік білдіру, оларды қ ызметінен босату жө нінде мә селе кө теру қ ұ қ ығ ы берілді. Осылайша, мә слихаттар мен олардың депутаттарының саяси рө лі арта тү седі. Жергілікті ө зін-ө зі басқ арудың негізі мә слихаттар болатыны Конституцияда баянды етілген.

Конституциялық реформада саяси партиялардың қ оғ амдағ ы рө лін кү шейтуге кө п негіз жасалғ ан. Сайлауда жең іске жеткен партия ү кімет жасақ тауғ а мү мкіндік алады. Конституциядағ ы қ оғ амдық бірлестіктерді мемлекеттік қ аржыландыруғ а салынғ ан тыйым алынып тасталды. Енді саяси партиялар бұ л қ аржығ а иек арта алады. Республика Президентінің ө з ө кілеттілігін атқ ару кезінде саяси партиялардағ ы ө з қ ызметін тоқ тата тұ ратындығ ы туралы 43-баптағ ы 2-тармақ алынып тасталды. Енді Президенттің саяси партияны басқ аруғ а қ ұ қ ығ ы бар. Бұ л да саяси партияның рө лін арттыра тү спек.

Сот жү йесінің тә уелсіздігін қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан шаралар ескерілді. Судьяны іріктеу-таң дау бір жү йеге келтіріліп, Жоғ ары Сот Кең есінің қ арауына берілді. Бұ дан былай барлық дең гейдегі соттардың судьяларын тағ айындауғ а ұ сынымды Жоғ ары Сот Кең есі жасайтын болады. Адамдардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау біршама жақ сартылғ ан. Елімізде 2004 жылдан бері ө лім жазасына мораторий жарияланғ ан болатын. Енді ө лім жазасы іс жү зінде қ олданыстан шығ арылды. Ө лім жазасын жою заң ды тү рде енгізілді. Жаң а ө згерістерге байланысты біздің елімізде адамдарды апатқ а ұ шыратуғ а соқ тырғ ан террорлық қ ылмыстар жасағ аны ү шін, сондай-ақ соғ ыс кезінде ерекше ауыр қ ылмыстар жасағ аны ү шін ғ ана адамдарғ а ө лім жазасы қ олданылады, ә рі олардың кешірім жасау туралы ө тініш ету қ ұ қ ы да қ арастырылғ ан.

Сондай-ақ азаматтардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын сақ тауғ а бағ ытталғ ан Конституцияның 16-бабының 2-тармағ ы жаң а редакциямен қ абылданды: Заң да кө зделген реттерде ғ ана жә не тек қ ана соттың санкциясымен тұ тқ ындауғ а жә не қ амауда ұ стауғ а болады, тұ тқ ындалғ ан адамғ а шағ ымдану қ ұ қ ығ ы беріледі. Прокуратура органдары бұ л қ ұ қ ық тан айырылады. Соттың санкциясынсыз адамды 72 сағ аттан аспайтын мерзімге ұ стауғ а болады. Мұ ның ө зі адам қ ұ қ ығ ын сақ тауғ а бағ ытталғ ан оң ө згеріс болып табылады.

Жаң арғ ан Конституция бойынша жасы қ ырық қ а толғ ан, мемлекеттік тілді толық мең герген, соң ғ ы 15 жыл бойы Қ азақ станда тұ ратын, туа республиканың азаматы болып табылатын кез келген адамның Президент болып сайлануғ а қ ұ қ ығ ы бар.

Конституцияғ а енгізілген жаң алық тардың ішінде парламентарийлердің ұ сынысымен енгізілген 42-баптың 5-тармағ ындағ ы «Ел Президенті болып бір адам қ атарынан екі реттен артық сайлана алмайды» деген тұ жырым одан ә рі кү шінде қ алып, ол «бұ л шектеу Қ азақ стан Республикасының Тұ ң ғ ыш Президентіне қ олданылмайды» деген сө здермен толық тырылды. Мұ ны палаталардың бірлескен отырысында депутаттардың ө здері кө терді. Тұ ң ғ ыш Президенттің тә уелсіз Қ азақ стан мемлекетінің іргесін қ алаудағ ы ерен ең бегін бағ алай отырып, елдің экономикалық қ уатын арттыру, қ орғ аныс қ абілетін кү шейту, республиканы бү кіл ә лемге таныту жолындағ ы қ ыруар істеріне кө рсетілген қ ұ рмет ретінде осындай қ адамғ а барғ анын депутаттар ашық айтты. Екі депутаттан басқ асы мұ ны бірауыздан қ олдады. Соғ ан сә йкес Н. Назарбаев тұ ң ғ ыш Президент ә рі жалпығ а танылғ ан ұ лттық кө шбасшы ретінде ерекше қ ұ қ ық қ а ие болып, Конституцияда белгіленген екі мерзімнен тыс, ә рине, баламалы негізде мемлекет басшысының лауазымына дауысқ а тү су мү мкіндігін алды.

Парламент қ абылдағ ан ө згерістер мен толық тырулар сипаты Конституциямыздың жаң а мазмұ нғ а ие болғ анын кө рсетеді. Бұ л Конституциялық реформа заман талабынан, тарихи қ ажеттіліктерден туғ ан еліміздің алғ а басуының, ілгерілеуінің маң ызды алғ ышарты болып табылады. Біздің еліміз саяси жаң арудың, демократиялық дамудың жаң а кезең іне аяқ басты.

2007 жылғ ы 18 тамызда ө ткен Қ азақ стан Республикасы Парламентінің тө менгі палатасы - Мә жілісті, сондай-ақ жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдары – облыстық жә не аудандық мә слихаттарын мерзімінен бұ рын сайлау 2007 жылғ ы 21 мамырда Конституцияғ а ө згерістер мен толық тырулар енгізілуімен байланысты болып, ол елдің президенттік басқ арудан президенттік-парламенттік басқ ару тү ріне ө туін заң жү зінде баянды етті. Мұ ндай қ адам демократияны дамыту мен азаматтық қ оғ ам қ ұ руғ а бағ ытталғ ан Қ азақ стан Республикасында жү зеге асырылып отырғ ан саясаттың қ исынды нә тижесі болды.

Тә уелсіз Қ азақ станның тарихында тұ ң ғ ыш рет бұ л сайлау пропорционалды жү йе негізінде партиялық тізіммен ө тті. Мажоритарлық жү йеден кетіп, саяси партиялар бә секеге тү сетін сайлау жү йесін қ алыптастырдық. Сайлауғ а жеті саяси партия қ атысты. Ел азаматтарының ө з еріктерін еркін білдіруі нә тижесінде «Нұ р Отан» партиясы жең імпаз атанды, бұ л партияны Қ азақ стан Республикасының Президенті Нұ рсұ лтан Назарбаев басқ арады. Сө йтіп, елдің қ алауымен кө п дауыс жинағ ан «Нұ р-Отан» халық тық -демократиялық партиясы қ атарластарынан озып шық ты. Ә рине, нұ ротандық тар басқ а партиялар сияқ ты науқ ан кезінде ғ ана емес, қ ай кезде де ү здіксіз жұ мыс жү ргізіп, еліміздің ө сіп-ө ркендеуіне тұ рақ ты атсалысты. Сайлауғ а электораттың 65 пайызғ а жуығ ы қ атысуы жағ дайында бұ л партия дауыстардың 88-ден астам пайызын жинады, сө йтіп, заң мен белгіленген жеті пайыздық сайлау кедергісінен ө ткен бірден-бір саяси кү шке айналды.

Мониторингтің нә тижелері бойынша, тұ тастай алғ анда, Қ азақ стан Республикасындағ ы кезектен тыс сайлау елдің қ олданыстағ ы заң ына сә йкес ө ткізілді. Дауыс беру барысында анық талғ ан жекелеген ұ сақ -тү йек заң бұ зушылық тар сайлаушылардың еркін білдіруіне ық пал еткен жоқ. Барлық саяси партиялармен қ атар, ү міткерлерге тең жағ дай жасалды. Бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарында белгіленген кү нге дейін сө йлеуіне, халық қ а ө з бағ дарламасын таныстыруына мү мкіндік берілді.

Сө йтіп, біз тарихымызда тұ ң ғ ыш рет Шығ ыс Азия мемлекеттерінің тә жірибесін жә не ө зіміздің кө пұ лтты ә рі кө п дінді қ оғ амымыздың ерекшелігін ескеріп, Батыс демократиясының қ ағ идаттарына сай келетін тә уелсіз мемлекетімізді орнаттық.

⇐ Предыдущая 39 40 41 42 434445 46 47 48 Следующая ⇒