Кіші жүздің Ресей империясының құрамына енуі

Қ азақ елінің ауыр сыртқ ы жағ дайын Кіші жү з ханы Ә білқ айыр Ресей империясының қ олдауы арқ ылы шешпекші болды. Ә білқ айыр ханның мақ саттыры:

1. Қ алмақ тар мен башқ ұ рттардың Қ азақ жерін шабуылдауын тоқ тату.

2. Петербург билеушілеріне арқ а сү йеп, ағ а хандық қ а таласта қ арсыластарын жең у.

3. Жайық тың тө менгі ағ ысы, Есіл, Ертіс, Ор ө зендері бойындағ ы қ азақ тардың мал жайылымдары ү шін бейбіт ө мірді сақ тау.

4. Қ азақ жері арқ ылы ө тетін керуен жолдарының қ ауіпсіздігін қ алпына келтіру.

5. Ең басты мақ саты – жоң ғ арларғ а қ арсы кү ресте Ресеймен байланыс орнату.

Ә білқ айыр хан 1726 жылы Ресей империясының қ ұ рамына кіруге ө тініш білдіріп, елшілерін жіберген болатын. Бірақ елшілікке кү мә нданғ ан патша ү кіметі хан ұ сынысын жауапсыз қ алдырғ ан. Кіші жү з ақ сү йектерінің талабы: Ресеймен ә скери одақ қ ұ ру.

Ә білқ айыр хан талабы: Ресейдің қ ұ рамына кіру.

1730 жылғ ы қ ыркү йек – Петербургке аттанғ ан елшілері Сейітқ ұ л Қ ойдағ ұ лұ лы, Қ ұ тлымбет Қ оштайұ лына Ресейдің қ ұ рамына кіру туралы қ ұ жат тапсырды.

1731 жылғ ы 19 ақ пан – Кіші жү зді империя қ ұ рамына қ абылдау туралы хан ұ сынысын императрица Анна Иоанновна қ абылдады.

Кіші жү з ақ сү йектері мен Ә білқ айырдан ант қ абылдау ү шін Ресейден сыртқ ы істер коллегиясының тілмә ші, дипломат А. И. Тевкелев бастағ ан елшілік жіберілді.

1731 жылы қ азанда орыс елшілері Ырғ ыз ө зені бойындағ ы Ә білқ айыр ордасына келгенде, қ азақ ақ сү йектері арасында алауыздық бар екені анық талды. Барақ сұ лтан, Бө генбай батыр топтары Кіші жү зді Ресейге қ осу жө ніндегі шараларды аяқ сыз қ алдыруғ а тырысқ анмен, бұ л қ арсылық сә тсіз аяқ талды.

1731 жылғ ы 10 қ азан – Кіші жү здің 29 старшыны Ресейдің қ ол астына кіруге ант берді.

Кіші жү здің Хиуа хандығ ымен, қ арақ алпақ тармен шектесіп жатқ ан аудандары Ресей империясына қ осылмады. Орыс ү кіметі Қ азақ ө лкесі жө нінде отаршылдық саясат ұ станып, 1714–1720 жылдары бекіністер тұ рғ ызғ ан болатын: Жә міш, Омбы, Колбасинск, Железинск, Семей, Коряков (Кереку), Ө скемен.

Патша ү кіметінің мақ саты – қ азақ -жоң ғ ар соғ ысын пайдаланып, бекіністер салу арқ ылы Қ азақ ө лкесін біртіндеп жаулап алу.

Патша ү кіметі Жайық бойына бекіністер тұ рғ ызып, егін шаруашылығ ына қ олайлы ө ң ірлерді басып алып, орыс помещиктеріне, казак-орыс қ оныстанушыларына таратып беру саясатын ашық жү ргізе бастады.

Жаң адан қ осылғ ан қ азақ жерлеріндегі шептерін нығ айту мақ сатында Ресей ү кіметі 1734 жылы мамырда Сенаттың хатшысы И. К. Кириллов басқ арғ ан экспедиция жабдық тады:

· Ор ө зені бойында бекініс тұ рғ ызу;

· Орта Азия хандық тарымен керуен саудасын кең ейту;

· Қ азақ ө лкесіндегі табиғ ат байлық тарын игеру;

· Сырдария бойында қ ала тұ рғ ызып, Ө зен флотилиясын қ ұ ру.

Саяси жағ дайдың шиеленісіп кетуіне байланысты экспедиция мақ саттары тү гел іске аспады.

1735 жыл – Ор ө зені бойында Ор бекінісінің негізі қ аланды.

Орынбор шекаралық комиссиясының келесі тө рағ асы И. И. Неплюев (1742 ж. ) Орск қ алашығ ын 1743 жылы жаң а жерге кө шірді. 1743 жыл – Орынбор қ аласының негізі қ аланды.

1735–1737 жылдары болғ ан башқ ұ рттардың кө терілістері кезінде Ә білқ айырдың башқ ұ рт билеушілерімен бірігіп кетуінен сескенген патша ү кіметі екінші рет ант алуды кө здеді.

1738 жылғ ы тамыз – Орынбор комиссиясының басшысы, тарихшы В. Н. Татищев Орынборда қ азақ сұ лтандарының съезін ө ткізді.

Кіші жү з бен Орта жү зден барлығ ы 60-қ а жуық старшын Ресейге берілгендігін қ уаттап екінші рет ант берді.

1740 жыл – Ә білмә мбет хан мен Абылай сұ лтанның ант беруі саяси жағ дайдан туғ ан айла болды. Ресеймен жақ ындасып, Орта жү зге жасалатын жоң ғ ар шабуылын ә лсіретуді кө здеді.

1734 жылғ ы 10 маусым – императрица Анна Иоанновна Ұ лы жү зді Ресей қ ұ рамына қ абылдауғ а келісімі жө нінде жарлық шығ арды.

⇐ Предыдущая 30 31 32 33 34 353637 38 39 Следующая ⇒