Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

XVI-XVII ғасырлардағы Қазақ хандығының әлеуметтік- экономикалық және мәдени дамуы

XVI-XVII ғ асырлардағ ы Қ азақ хандығ ының ә леуметтік- экономикалық жә не мә дени дамуы

Қ азақ қ оғ амын ә луметтік-таптық топтарғ а бө лу негізіне ә л-ауқ аттылық жағ дайынан гө рі, ә леуметтік шығ у тегі алынды. Жоғ ары аристократтық топ — ақ сү йектерге Шың ғ ыс ә улеттері: хандар, сұ лтандар, оғ ландар немесе тө релер, билер, бектер сондай-ақ, қ ожалар жатты. Шың ғ ыс ә улеттері қ азақ рулары мен тайпаларының ешқ айсысына жатпайтын, олар қ оғ амның басқ арушы тобын қ ұ рады. Ал бү кіл ө зге халық ә л-ауқ аттылық жағ дайына қ арамастан тө менгі топқ а — қ ара сү йекке жатқ ызылды. Қ арапайым халық қ атарына – шаруалар, малшылар, егіншілер мен қ олө нершілер, жатақ тар мен қ ала халық тары, ұ сақ саудагерлер мен ауыл адамдары кірді.

Хан ө зінің қ асынан ұ лыс сұ лтандары мен кө шпелі тайпалар кө семдерінің кең есін қ ұ рды. Олар хандық ә мірінің соғ ыс, дипломатиялық мә селелерін, территориялық дау-жанжалдарды жә не т. б. шешу ү шін жыл бойы қ ұ рылтайғ а жиналып отырды. Мемлекеттік басқ ару жү йесі ә деттегі қ ұ қ ық қ а (адат) негізделді. Адатпен бірге мұ сылмандық қ ұ қ ық нормалары XVII ғ асырдың соң ында, Тә уке ханның тұ сында «Жеті жарғ ы» деген атпен бірың ғ ай жинақ тү рінде жү йеленіп, толық тырылғ ан болатын.

Саяси-ә кімшілік қ ұ рылысы

XVII ғ асырдың аяғ ында Қ азақ стан аймағ ында бірнеше феодалдық мемлекеттер, яғ ни хандық тар қ ұ рылды. Бұ л кезде қ азақ қ ауымы ү ш жү зге бө лінді. Ү ш жү здің халқ ы Қ азақ хандығ ына бағ ынды. Ү ш жү зді билеген қ азақ ханы «Ұ лы хан» болды. Жү здерді кіші хандар, ұ лыстарды сұ лтандар, ру-тайпаларды билер, ру басылары, ал ауылдарды ауыл ағ алары басқ арды.

Қ азақ хандары мұ рагерлік жолмен сайланды. Хан ө лсе орнына ү лкен ұ лы отырды. Ер жеткен баласы болмағ ан жағ дайда ағ а-інілері, немесе олардың балалары сайланды. Бірақ хан мұ рагерлерінің тақ қ а отыруы сұ лтандар мен ру-тайпа басшыларының қ ұ рылтайында, яғ ни «хан кө теру» деп аталатын сайлаудан ө туге тиісті болды. Жиында хан болуғ а лайық ты адамды ақ киізге отырғ ызып, ү ш рет хан кө теріп, «хан атасы» болғ ан беделді адамның батасын алғ аннан кейін, ресми заң ды хан тағ ына отырғ ан.