Қазақ халқының қалыптасуы

Қ азақ халқ ының қ алыптасуы

Қ азақ халқ ының этникалық қ алыптасуы алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыстың ыдырағ ан кезінен басталады. Этнос – тарихи жағ дайда қ алыптасқ ан тілі, салт-дә стү рі, тұ рмысы ортақ, басқ алардан бө лектенген адамдар тобы. Кейбір жазба деректерде «қ азақ » сө зі ескі тү рік тіліндегі «еркін адамдар» ұ ғ ымын білдіретінін айтады. Тағ ы бір деректерде сақ, хазар тайпаларының атынан шық қ аны айтылады.

XV ғ асырдағ ы Шайбани Ә білқ айыр хандығ ындағ ы, яғ ни Дешті-Қ ыпшақ тағ ы кө шпелі халық тардың этникалық бірігу процесі тез жү рді. XV ғ асырдың ортасына қ арай Ә білқ айыр ық палы ә лсіреді. Оғ ан қ арсы шық қ ан Керей мен Жә нібек сұ лтандар артына кө п халық ты ертіп, Жетісуғ а кө шті. Міне, осы Керей мен Жә нібектің артынан ерген жә не осы хандардың билігіне қ арағ ан бұ рынғ ы Шайбани хандығ ындағ ы халық тар қ азақ тар деп аталды. Қ азақ халқ ының қ ұ рамына арғ ын, найман, дулат, керей, ү йсін, қ аң лы, қ ыпшақ, алшын, қ оң ырат, жалайыр, уақ тайпалары кірді. Бұ л тайпалардың тілі қ азақ тілі болды. Нә сілдік белгілері – моң ғ олоидтік.

Қ азақ жү здері

Жаң адан қ алыптасқ ан қ азақ халқ ы Қ азақ стан жеріне тү гелдей қ оныстанды. Қ азақ халқ ы мекендеген бұ л жерлерде 3 тү рлі шаруашылық аймақ қ алыптасты. Осығ ан байланысты сол ө ң ірлерде мекендеген халық тар ү ш жү зге бө лінді:

1. Ұ лы жү з
Мекендеген ө ң ірлері: Оң тү стік Қ азақ стан, Жетісу (Іле, Шу, Талас ө зендерінің бойы).
Тайпалар: дулат, албан, ү йсін, қ аң лы, суан, жалайыр, шапырашты, сіргелі. Ұ лы жү зді Ақ арыс деп те атайды.

2. Орта жү з
Мекендеген ө ң ірлері: Орталық жә не Шығ ыс Қ азақ стан (Ертіс, Есіл, Нұ ра, Тобыл, Сарысу ө зендерінің бойы).
Тайпалар: арғ ын, найман, керей, уақ, қ ыпшақ, қ оң ырат.
Орта жү зді Бекарыс деп те атайды.

3. Кіші жү з
Мекендеген ө ң ірлері: Батыс Қ азақ стан, Сырдарияның тө менгі ағ ысы (Орал, Ырғ ыз, Торғ ай, Еділ ө зендерінің бойы)
Тайпалар: табын, адай, шө мекей, жағ албайлы, алшын, шекті, тө ртқ ара, тама, серкеш т. б.
Кіші жү зді кейде Жанарыс деп атайды.

⇐ Предыдущая 27 28 29 30 313233 34 35 36 Следующая ⇒