Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығы (1512–1521 жж.)

Қ азақ хандығ ы ең жоғ арғ ы қ уаттылығ ына XVI ғ. бірінші ширегінде, Қ асым хан тұ сында жетті. Қ асым Ә з Жә нібектің ұ лы, анасы Жағ анбегім – Мұ хаммед Шайбани ханның інісі Махмуд сұ лтанның анасының сің лісі.

Қ асым хандығ ына Ақ Орда иеліктері, кө шпелі ноғ айлық тар, шығ ыстағ ы тү рік тайпалары, дулат, ү йсін, қ аң лы жә не Моғ олстанның батысындағ ы тайпалар енді. Қ асым хан ел бірлігі жә не қ азақ хандығ ының тә уелсіздігі ү шін белсене кү ресті.

Аумағ ы: Жайық ө зені, Сырдария, Ұ лытау, Балқ аш кө лі, Жетісудың бір бө лігі, Шу, Талас, Қ аратал, Іле ө зендері. Астанасы – Тү ркістан.

Қ асым хан тұ сындағ ы хандық тың алғ ашқ ы ә кімшілік, сауда-экономикалық орталығ ы – Сығ анақ.

Қ асым ханның басты мақ саты: Сыр бойындағ ы қ алаларды қ айтадан ө з иелігіне қ осып алу.

Ол бү кіл Дешті Қ ыпшақ тың ханына айналды. Қ ырғ ыздарғ а билігі жү рген жоқ.

Соғ ыс жорық тары:

1503, 1505, 1506 жылдары – Шайбани хан қ азақ жеріне тонаушылық жорық тар жасады.

1509 жыл – Қ араталғ а шабуылдап, тонады.

1510 жыл – Мұ хаммед Шайбани Сығ анақ қ а шабуыл жасап, жең іліп Самарқ анғ а қ ашты.

1510 ж. аяғ ы – Мұ хаммед Шайбани Мерв тү біндегі Хорасанда Иран шахымен болғ ан шайқ аста қ аза тапты.

Сырдарияда берік орнығ у ү шін Қ асым хан Орта Азиядағ ы саяси жағ дайды тиімді пайдаланды.

1513 жыл – Қ асым хан Сайрамды алды.

1513 жыл – Бабырдың ізбасары Қ аттабекпен одақ жасасып, Ташкент билеушісі Сү йініш қ ожағ а соғ ыс ашты.

Ташкент тү бінде қ асым хан жараланып, Сайрамғ а шегінді.

1513 жыл – Моғ олстан ханы Сұ лтан Сайдпен одақ тас болып, Ташкентке бірігіп жорық жасауғ а келісті. Алайда қ ыстың таяп қ алғ андығ ына байланысты, бұ л жорық кейінге қ алдырылды.

1514 жыл Сұ лтан Саид Шығ ыс Тү ркістанғ а кеткен соң қ азақ ханының Жетісудағ ы билігі нығ айды.

Ноғ ай Ордасындағ ы саяси дағ дарысқ а байланысты кө птеген ру мен тайпа Қ асым хандығ ына кө шіп келді.

Моң ғ ол шапқ ыншылығ ынан кейін тұ ң ғ ыш рет барлық дерлік қ азақ рулары мен тайпалары бір мемлекетке бірікті.

Қ азақ хандығ ындағ ы халық саны 1 млн. жетті. Алғ аш рет орыс мемлекетімен (Василий III, 1505–1533 жж. ) дипломатиялық қ атынас орнатылды.

Қ асым хан ә дет-ғ ұ рыптарды бір жү йеге келтіріп, алғ аш рет заң дар жинағ ы «Қ асым ханның қ асқ а жолын» шығ арды. Заң 5 бө лімнен тұ рады:

· Мал-мү лік жә не жерге байланысты қ атынастар;

· Қ ылмыс пен оларғ а қ олданылатын жазалар;

· Ә скери қ ызметті, ә скери міндетті атқ ару ережелері жә не ә скер тә ртібін бұ зушыларғ а берілетін жазалар;

· Елшілік қ атынастарды реттеу;

· Халық тық дә стү рлерді ө ткізу тә ртібі (ас беру, той-думандарды ө ткізу т. б. ).

Қ асым билігінің соң ғ ы кезең дері тыныштық заман болды. Ол халық қ а хан билігін мойындата отырып, ел бірлігін сақ тай білді. Сауран қ аласы сауда орталығ ына айналды. Орта Азиямен, Еділ бойындағ ы елдермен, Батыс Сібір хандығ ымен, Ресеймен сауда, дипломатиялық байланыс жасады.

Қ асым хан тұ сында қ азақ тар Орта азия мен Шығ ыс Еуропағ а белгілі болғ ан.

⇐ Предыдущая 24 25 26 27 282930 31 32 33 Следующая ⇒