Батыс-Сібір хандығы (XIII-XV ғғ.)

Батыс-Сібір хандығ ы (XIII-XV ғ ғ. )

XIII-XV ғ асырлардағ ы Батыс Сібір. Сібірдің жерінде біршама тү рік тайпалары мекен етті. Батыс Сібір алдымен Жошы ұ лысына, кейіннен Шайбани хандығ ына қ арайды. Батыс Сібірдің орталығ ы – Тұ ра қ аласы. 1428 жылы Батыс Сібірді Ә білқ айыр басып алды.

Кө шім тұ сындағ ы Сібір хандығ ы. Территориясы: Батыс Сібір, Орал ө ң ірі, Ертіс, Тобыл ө зендерінің алабы

Қ ұ рамындағ ы тайпалар: керей, қ ыпшақ, найман, арғ ын, жалайыр, ханты, мансы т. б.

Астанасы: Искер қ аласы.

1563 жылы хан тағ ына Кө шім отырды. Алты ұ л тайпасынан шық қ ан Кө шім 1510 жылы Ноғ ай ордасында дү ниеге келген. Ол 1555 жылы Сібірде билік жү ргізген Тайбұ ғ анмен соғ ысып, оны жең еді.

Экономикасы мен мә дениеті. Кө шімнің кезінде Сібір хандығ ында кө птеген қ амалдар мен бекіністер, ғ имараттар салынады. Кө шімнің тұ сында Сібір халқ ы ислам дінін қ абылдайды. Сібір хандығ ында, негізінен, сауда мен аң шылық дамыды.

Саяси қ ұ рылысы. Жоғ арғ ы билеуші – хан, хан кең есі – диван, кең есшілер – аталық тар, уә зірлер – қ араша Сібір-Ресей қ атынасы. Сібір ханы Кө шім Ресейдің шығ ысқ а қ арай ұ мтылуына кедергі жасауғ а тырысты.

1574–1575 жылдары сібірге барлауғ а жіберілген Иван Грозныйдың отрядын Кө шім хан қ ырып тастайды.

1582 жылы Кө шім ә скерлері атаман Ермактың отрядынан жең іледі.

1582 жылдың кү зінде атаман Ермак 600-ге жуық казагымен Искер қ аласына шабуыл жасайды. Кө шім ә скері жақ сы қ аруланғ ан Ермак отрядынан жең іледі.

1584 жылы Кө шімнің адамдары Ермакты ө лтіреді.

1598 жылы орыс ә скерлеріне қ арсы ұ йымдастырылғ ан шайқ аста Кө шім жең іліп, Шығ ыс Қ азақ стан жеріне қ ашады. Сібір хандығ ы осылай Ресей империясының қ ұ рамына кіреді.

Қ азақ халқ ы қ алыптасуының аяқ талуы

Этносаяси қ ауымдастық – белгілі бір тарихи аймақ та қ ұ рылғ ан хандық тың тұ рғ ындары. Қ азақ халқ ының этникалық жағ ынан қ алыптасуында Ақ Орда тайпалары басты рө л атқ арғ ан.

«Ө збек» атауының шығ уы Ө збек ханның (1312–1342 жж. ) есімімен байланысты. «Ө збектер» қ ұ рамы:

шайбанилер – тү ркіленген моң ғ ол тұ қ ымдары.

Қ азақ тар – қ ыпшақ тар т. б.

Маң ғ ыттар – қ арақ алпақ тар, ноғ айлар

Қ азақ халқ ының қ алыптасу процесі XIV-XV ғ ғ. аяқ талды.

Саяси жағ ынан шашыраң қ ы этникалық туыстас топтардың басы қ осылып, қ азақ рулары мен тайпаларының бірігуіне Қ азақ хандығ ының қ ұ рылуы ә сер етті.

XV ғ асырдың екінші жартысы – XVI ғ асырда негізгі этникалық топтардың қ азақ халқ ына жә не олар орналасқ ан аумақ тың Қ азақ хандығ ына бірігуі, тұ тас халық болып қ алыптасудың аяқ талуын тездетті.

XV-XVII ғ асырлар – Қ азақ станның аумағ ындағ ы тұ рғ ындарғ а іс жү зінде ортақ негізгі белгілер мен қ азақ этносының ө зіне тә н материалдық жә не рухани мә дениеті бекіп жетілді.

⇐ Предыдущая 22 23 24 25 262728 29 30 31 Следующая ⇒