ДЫККАГ ХАЙ 9 страница

Иу сен сен кæмæн нæу, ахæм адæмы нымæц цас у, уый нæ зонын, фæлæ йæ кæд исчи зоны æмæ мæн уыдонимæ нæ нымайы, уæд рæдийы, уымæн æмæ уæлгоммæ фæлдæхт халамæрзæныл къорд хатты дæр ныллæууын, кæд йæ иу цæф иннæмæй тыхджындæр йеддæмæ лæмæгъдæр нæ вæййы, уæддæр...

Уæлдæр цы Б-йы-фырты кой уыд, уыимæ нæм иу сæрдыгон бон фæсивæдон газеты редактормæ фæсидтысты, цæмæн, уый нын нæ загътой, афтæмæй. Уæд редакци, ныртæккæ ЗАГС кæм ис, уыцы агъуысты уыдис. Гауызтæ тыд кæм уыд, ахæм тыргъмæ куы бахызтыстæм, уæд цыма кувæндоны къæсæрыл æрлæууыдыстæм, афтæ мæм фæкаст. Чи стæм æмæ нæм чи фæдзырдта, уый куы бамбарын кодтам, уæд нæ иу æрыгон чызг, «Редактор», зæгъгæ, цы дуарыл фыст уыд, уый къæсæрæй фæмидæг кодта. Нæ размæ рацыд фæтæнуæхск бæрзонд лæппулæг æмæ нын рагон зонгæтау худгæбылæй нæ къухтæ райста. Нæ ахуыр, нæ царды хабæрттæй нæ бафарста, стæй нæм цæмæн фæдзырдта, уый дæр бамбарын кодта.

Куыд загътон, афтæмæй сæрд йæ тæккæ тæмæны уыд. Ахæм заман та кусæг адæмæй алчидæр фæтырны отпусчы ацæуынмæ. Редакцийы кусджытæ, æвæццæгæн, æгæр бирæйæ фæхæлоф кодтой сæ фæллад уадзынмæ ацæуынмæ. Редактор гомгæрццæй аззад æмæ сæрды мæйты нæ дыууæйæ иуы кусынмæ райсын йæ зæрды уыд. Уæд ма «Молодой коммунист» иронау дæр цыди, æмæ хицауы, æвæццæгæн, мадæлон æвзагыл чи фыссы, ахæм æххуысгæнæг тынгдæр хъуыд. Уыдон иууылдæр бамбæрстон, фæлæ мæ мæхинымæр иу хъуыддаг дисы бафтыдта. Кæд æй иу кусæг йеддæмæ нæ хъуыди — хъæугæ та йæ, йæ ныхасы райдайæны йæхæдæг куыд загъта, афтæмæй иу кусæг йеддæмæ нæ кодта — уæд нæм дыууæйæ цæмæн фæдзырдта, уый дæр — иумæ? Кæд нæ чи цы у, уый хуыздæр базонынмæ тырныдта, уæд уый размæ искæй бафарстаид, кæд уый йæ къухы нæ бафтыд, уæд та нæм хицæнтæй фæдзырдтаид, немæ аныхас кодтаид æмæ йæм нæ алкæй тыххæй дæр уæлæнгай хъуыды уæддæр сæвзæрдаид. Уый афтæ æнæуи зæгъын, æндæр æз мæхинымæр цы хъуыды кодтон, уый хъуыддагмæ ницы бар дардта.

Редактор йæ ныхæстæ фæудыл банымадта, фæлæ махæн куыд гæнгæ уыд, уый нæ зыдтам æмæ æнхъæлмæ кастыстæм.

— Цы зæгъут? — сабырдзинад фехæлдтой редакторы ныхæстæ. — Чи уæ хуыздæр сарæхсдзæн?

Цы дзуапп раттæн уыд ахæм фарстæн? Иумæ дæр ма куы нæ уыдаиккам, уæддæр ницы кæны. Иугæйттæй нæ алкæй дæр бафæрсæн уыдаид, сарæхсдзæн æви нæ сарæхсдзæн, уымæй, фæлæ дыууæйæ иумæ?

Æз ме ’мбалмæ ацамыдтон, уый, зæгъын, хуыздæр сарæхсдзæн.

Редактор мæ ныхасыл дыууæ нал загъта. Ме ’мбал та, куыд бамбæрстон, афтæмæй ныхас нæ, фæлæ ныхасы ’рдæг зæгъинаг дæр нæ уыд, æмæ ууыл хъуыддаг лыггонд æрцыд. Ме ’мбал сæрдон-сæрддæргъы фæкуыста редакцийы. Куыд куыста, уый, æвæццæгæн, сусæггагæй нæ баззад, æз куыд куыстаин, уый та ацы дунейы ничи базондзæни, уымæн æмæ мæ фæндаг мæхицæн мæхæдæг æрæхгæдтон ме ’мбал æмæ редакторы æххуысæй, стæй ма мæ уæздандзинады æххуысæй дæр, мурмæ дæр кæй ницæмæ æрдардæуыд æмæ ахæм адæмы æхсæн гуырд у æви гуыринаг у, уый æвдисын дæр кæй нæ хъуыд, мæ уыцы уæздандзинады æххуысæй.

Ам дæр та мæхимæ иу аипп хæссын. Цæмæн фæразæй кодтон мæхи, фарст комкоммæ мæнмæ куы нæ хауд, уæд? Дзуапп ын куы нæ раттаин, уæд мыл куы никæй зæрдæ фæхудтаид, чысыл куы фæгæдзæ кодтаин, уæд мын æй мæ цæстмæ куы ничи бадардтаид. Фæлæ ахæм ран дзыллæйы æфсæрм мæн бацæуы, цыма мыл дунейы адæм сæ цæст æрæвæрынц, афтæ мæм цæмæн фæкæсы, уый абон дæр нæ зонын. Афтæмæй ма мын аргъгæнæг дæр куы уаид, искæмæн бæсты куы цæуид, уæздан ныхас дзы искæмæй иу хатт уæддæр куы фехъусин.

Ницы та фехъуыстон уыцы фембæлды фæстæ дæр ме ’мбалæй. Редакторы цур мæн тыххæй иу ныхас дæр нæ загъта, афтæмæй та нæм нæ фысым, кæд дыууæйæ уыдыстæм, уæддæр иу хъуыддаджы тыххæй фæдзырдта, æмæ æз мæхи куыд дардтон, уымæн дæр йæхи афтæ дарын йæ бон уыди. Йæ бон уыди, æз æй мæхицæй куы фæуæлдæр кодтон, уæд мæ ныхмæ иу ныхасы æрдæг сдзурын уæддæр бафæлварын. Чи зоны, æз æй сдзырд дæр нæ бауагътаин, фæлæ мын уыцы фадат дæр нæ ратта, хъуыста, цы дзырдтон, уымæ, фæлæ æз дæр ахæм адæймаг кæй уыдтæн æмæ нæ уавæртæ иухуызон кæй уыдысты, уый йæм кæд хъардта æмæ йæ æмбаргæ дæр кодта, уæддæр æй æддæмæ нæ равдыста. Нæ йæ равдыста æддæмæ, уынгмæ куы рацыдыстæм, уæд дæр æмæ уыцы хабарыл æнусы æмбис куы рацыд, уæд дæр.

Уæвгæ мæнæн мæ хъуыддæгтæ арæх афтæ рауайынц: чысыл хорзы кæмæн бацæуын, уый мын æй хъуамæ стыр æвзæрдзинадæй бафида. Се ’ппæт нæ, фæлæ сæ иуæй-иутæ. Уыдоны тыххæй ма, чи зоны, æндæр ран ныхас рауайа...

Ахæм фысджытæ ис: дзæвгар азты семæ зонгæ уыдтæ, арæх æмбæлдыстут, иумæ цæхх-къæбæр бахордтат, бирæ фæцард, афтæмæй йе ’нусон фæндагыл ацыд, фæлæ дзы цы ’рымысай, уый нæй. Нæ дзы иу хорздзинад дæ зæрдыл бадардтай, нæ, чидæр цы загъта — иу æвзæрдзинад. Хъайтыхъты Геор уыдонмæ нæ хауы. Раздæр куыд загътон, афтæмæй нæ хæдзары фыццагдæр цы чингуытæ фæзынд, уыдонæй иу уыд Георы «Æмдзæвгæтæ æмæ кадджытæ», фæлæ йын йе ’мдзæвгæтæй уымæй размæ дæр кæцыдæртимæ — уæлдайдæр, ахуыргæнæн чингуытæм хаст чи ’рцыдис, уыдонимæ — зонгæ уыдтæн. Æртиссæдз азмæ æввахс рацыд, Георы æмдзæвгæ «Зымæг» скъолайы куы ахуыр кодтам, уæдæй нырмæ, фæлæ мæ нæма ферох. Мæнæ йæ райдайæн рæнхъытæ:

Чи байтыдта кæрты урс-урсид ыссад?

Цавæр лæгмæ разынд уыцы стыр бæркад?

Институты ахуыр кæнгæйæ, Георы æрæййæфтон фысджыты Цæдисы сæрдарæй. Йæ кусæн уатмæ бацæугæйæ-иу адæймагыл афтæ бацин кодта, æмæ та-иу æй бафæндыд уырдæм ногæй æмæ ногæй бацæуын. Æмæ мах дæр цыдыстæм, уымæн æмæ Геор æдзухдæр поэзийæ цард. Кæмдæриддæр уыдаид, уым рифмæтæй дзырдта, уыимæ хуымæтæджы рифмæтæй нæ, фæлæ-иу адæймаг йæ зæрдыл кæй бадардта, хъæлдзæгдзинады хос ын-иу чи фæци, иу æй иннæмæн радзурын йæхицæн хæсыл кæм нымадта, ахæм рифмæтæй. Æнæмастдæр адæймагæн скæнæн нæ уыд, йæхицæн æй знаг никуы ничи схуыдта. Уарзтой йæ канд йе ’мсис адæм нæ, фæлæ, кæимæ ’мбæлди, уыдон иууылдæр. Кæдæмфæнды куы ацыдаид, уæддæр ын-иу фæзынди ног хæлæрттæ. Æнæ адæмæй йын цард ад нæ кодта, фæндыди йæ æдзухдæр уыдоны æхсæн уæвын, уымæн æмæ йын дзы алчидæр дзуапп лæвæрдта уарзондзинадæй. Геор тынг ахуыргонд адæймаг уыд, фыццаджыдæр, кæсгæ бирæ кодта, сæйрагдæр та, цы-иу бакаст, уый-иу æй никуыуал ферох. Куыд дзурынц, афтæмæй Пушкины æмдзæвгæтæй фыст роман «Евгений Онегин» кæрæй-кæронмæ æнæ чиныгмæ кæсгæйæ дзурын зыдта. Æмæ ууыл баууæндæн ис.

Зындгонд куыд у, афтæмæй ацы уацмыс поэт ратæлмац кодта ирон æвзагмæ. Мæхицæй йæ зонын, стæй тæлмац чи кодта, уыдон дæр зæгъдзысты, цæмæй иу кæнæ иннæ уацмыс ратæлмац кæнай, уый тыххæй йæ дæсгай хæттыты бакæсын кæй хъæуы. Георы та, цæмæй йæ зæрдыл исты бадардтаид, уый тыххæй йæ дæсгай хæттыты кæсыны сæр ницавæр уацмыс хъуыд, дыууæ-æртæ хатты дæр ын фаг уыд. Бирæ дæр уымæн зыдта. Дæсгай азты дæргъы Ирыстоны уæлдæр ахуыргæнæндæтты фæкуыста философийы ахуыргæнæгæй, философи æмæ поэзи та кæрæдзиимæ баст сты. Поэзийы хъуамæ философи уа, хъуыдыты философи, лæджы зонды арфмæ чи ныххизын кæна, царды нысаныл сагъæсы йæ чи бафтауа, æрдзы цауты бастдзинад раиртасынмæ йæм чи сида, ахæм философи.

Уырыссагау ахæм ныхас ис: «ходячая энциклопедия». Алцыдæр чи зоны, цæугæ-цæуын æм цыфæнды зын фарст куы раттай, уæддæр æххæст дзуапп кæмæй райсдзынæ, ахæм адæймагмæ-иу дзырдтой уыцы номæй. Хъыгагæн, мах адæймагæн, цалынмæ нæ разы вæййы, уæдмæ фаг аргъ нæ фæкæнæм. Лæгæй лæг зæгъыны ныфс нæм, суанг куы амæлы, уæд дæр æдзух нæ разыны. Иоганн Вольфганг Гетейы фарсмæ цы Иоганн Петер Эккерман уыд, Георы цур иу ахæм лæг куы фæуыдаид, уæд йæ фæстæ диссаджы чиныг ныууагътаид, чи зоны, Геор йæ даргъ царды дæргъы цы бирæ бынтæ ныууагъта, уыдоны хуыздæры фарсмæ æрæвæрынмæ бæззыдаид. Фæлæ мах æндæр зондыл хæст стæм, нæ хорзæй хорз зæгъыны бæсты фæлтау хъусæй лæудзыстæм, нæхицæй къуыттытæ æмæ къуырматæ сараздзыстæм...

Хорз сæрдар уыди Геор фысджытæн. Йæ цæст алкæмæн дæр уарзта, фыдаудæн никæуыл кодта. Раст зæгъын хъæуы, кæйдæрты коммæ дæр-иу бакаст, чидæртæ та-иу æй рæдийын дæр фæкодтой. Уыцы рæдыдтæ дæр-иу ыл йæ фырхæларзæрдæйæ æрцыдысты. Йæ цуры-иу чи уыд, уый хъуыдытæ-иу æм кæд растдæр нæ кастысты, уæддæр-иу йæ разы уæвæджы зæрдæхудты бацæуынæй тæрсгæйæ, куыд не ’мбæлд æмæ-иу йæхи куыд нæ фæндыд, афтæ бакодта. Уыцы миниуæг аипп кæй у, уый тыххæй ныхас дæр нæй, фæлæ аипп кæмæ нæй, ахæм адæймаг та ацы зæххыл кæцы дуджы цард?

... Цыдысты Геормæ бирæ хъуыддæгты фæдыл фысджытæ æххуысмæ, уымæн æмæ уый канд сæ сæрдар нæ уыди, фæлæ ма уыди сæ депутат дæр. Депутат уæд адæмæн лæггадгæнæгыл нымад уыди, стæй канд нымад нæ уыди, фæлæ сын æцæгæй лæггад кодта. Абоны депутаттæ æмæ уæды депутатты æхсæн хæхтæ æмæ быдыртæ ис, арв æмæ зæххау кæрæдзимæ дард сты. Ныртæккæ иуæй-иу хатт нæ парламентæй цы хабæрттæ райхъуысы, ахæмтæ Цæгат Ирыстоны кæддæры Сæйраг Советы сессийы фæскъуым куы рачындæуыдаид, уæддæр, кæмæй рацыдысты, ууыл кæнæ уыдоныл зарджытæ скодтаиккой, цæмæй сæм адæм се ’ргом аздæхтаиккой, цæсты сæ бафтыдтаиккой æмæ сæ дыккаг хатт æвзаргæ нæ, фæлæ сæ, кæм уыдысты, уырдыгæй дæр фæтардтаиккой. Фæлæ, куы зæгъын, мах рæстæджы диссаг диссаг нал у, афтæмæй та диссæгтыл бонæй-бонмæ æфтгæ цæуы, дисгæнджыты нымæц та къаддæр кæны, æндæр ма искуы ахæм диссаг фехъуыстæуыдзæн: адæмæн сæ туг сæ цæстытæй куы калди — уæвгæ абон уыцы туг къаддæр нæ фæци — сæ мæгуыры хъиутæ хæрынмæ куы ’рцыдысты, уæд нæ парламенты иу хай бавдæлд, æмæ ныхасмæ рахаста — уый уыди 1999 азы сæрды — ахсджиагдæрæн скæнæн нæй, ахæм фарста: депутатты риуылдаргæ нысантæ сызгъæринæй кæнæм æви нæ. Иутæ загътой: «О!», иннæтæ — «Нæ!» Хуыцау хорз, æмæ раст зондыл хæст адæмы хъуыды фæуæлахиз æмæ Уæрæсейы сызгъæрин æвæрæнтыл былар æфтауын нæ бауагътой.

Ацы хабар мæ хъустыл куы ’рцыд, уæд ыл нæ баууæндыдтæн, фæлæ йæ радио, телеуынынад æмæ газеттæ кæрæдзийы дзыхæй исын куы райдыдтой, уæд ма йыл цы ’нæбаууæндгæ уыдис! Мæ дис равдисынæн хуыздæр мадзал не ссардтон æмæ газет «Рæстдзинад»-мæ ныффыстон цыбыр уацхъуыд. Радтон ын ахæм сæргонд: «Сызгъæрин курдиат». Редакцимæ мын æнæрвыстæй баззад, фæлæ йæ абон уæ размæ хæссын:

«Нæ сызгъæрин депутаттæй йæ сызгъæрин зæрдæйы ракомкоммæ сызгъæрин нысан æрцауындзын кæй сызгъæрин зонд æрцахста, уый цæрæнбон бирæ уæд, фæлæ уыцы хъуыдыйы фарс чи схъæлæс кодта, уыдоны сызгъæрин мыггæгтæ нæ сызгъæрин газет „Рæстдзинад“ сызгъæрин дамгъæтæй куы ныммыхуыр кæнид, уæд цыма, ныронг йæхи хуымæтæг æвзарæгыл чи нымадта, уыдон сызгъæрин фестиккой, афтæ мæм кæсы æмæ, уæ хорзæхæй, уыцы сызгъæрин курдиат сæххæст кæнынмæ ма фæзивæг кæнут. Сызгъæрин нысанхæссæг депутат равзарын йæ зæрды кæрон дæр кæмæн никуы уыд, уыцы хуымæтæг æвзарæг Дзасохты Музафер. 1999 азы 9 июль»...

Мыртазты Барис æмæ Геор бынтон лымæн нæ уыдысты, се ’хсæн-иу изгарддзинад куы сæвзæрд, ахæм рæстæджытæ сыл иу æмæ дыууæ хатты нæ акодта. Кæрæдзиуыл эпиграммæтæ фыстой æргомæй дæр æмæ фæсномыгæй дæр. Сæ быцæутæ-иу суанг фельетонты онг дæр ахæццæ сты. Геор диссаджы юморист уыди, тынг арæхст сатирæйы хæцæнгарзæй архайынмæ. Иу хатт мæм мæ куыстмæ æрбацыд æмæ мын афтæ зæгъы, мæ ног æмдзæвгæйы сæрмæ, дам, «Мыртазты Барис», зæгъгæ, бафыстон.

— Цæмæн? — бафарстон æй æз.

— Уæддæр та йæ давгæ кæндзæн.

Æлхысчъытæхъуаг æй Барис дæр нæ уагъта, фæлæ йын уæддæр аргъ кодта. Георæн йæ цуры куы лæууай, уæд, дам дын цыфæнды хъуыддаг дæр сараздзæн. Георæн йæ цуры куы нæ лæууыдаис, уæддæр дын сарæзтаид хъуыддаг, уымæн æмæ бирæ адæмы зыдта, стæй йын йæхи дæр бирæтæ зыдтой. Кусгæ канд институттæ — философи алы рæстæджыты цалдæр институты лæвæрдта — æмæ фысджыты Цæдисы нæ кодта, фæлæ партийы обкомы дæр æмæ, кæимæ куыд дзургæ у, уый йын амонын нæ хъуыд.

Хæсты хæдфæстæ уыдаид уый, æвæццæгæн. Партийы обкомы пропагандæ æмæ агитацийы хайады уæд куыста. Æмæ иу фæззыгон бон обкомы кусджытæн картоф æрбаластой æмæ йæ кæрты акалдтой. Хуымæтæгдæр кусджытæй алчи йæ мæгуыры бон зыдта æмæ йæхи голджытимæ æрбацыд, хицауадмæ хæстæгдæр чи уыд, уыдоны сагъæстæ та иумæйаг хайады хицау Алексей Пешков йæхимæ райста æмæ дзы рагацау алкæмæн дæр голджытæ æрцæттæ кодта. Уый Георы хъустыл æрцыд æмæ Пешковы кусæн уаты смидæг. Кæй зæгъын æй хъæуы, афтидкъухæй йæ рарвыста: зындгонд партократмæ хуымæтæджы инструктортæ номхыгъды мелæй фыст дæр нæ уыдысты.

Георæн хъыг куыннæ уыдаид, йæ курдиатæн ын аргъ кæй не счындæуыд, уый, æваст йæ поэтикон хæцæнгарзмæ февнæлдта æмæ, картофæвгæнджыты цурмæ куы рацыд, уæд хъæрæй загъта:

Заведующий наш Пешков

Не стоит двух пустых мешков.

Ома дыууæ афтид голладжы мын чи нæ ратта, уый йæхæдæг дыууæ афтид голладжы йаргъ нæу.

Ивгъуыд æнусы фæндзайæм азты Цæгирпединституты историон-филологон факультеты чи ахуыр кодта, уыдонæй бирæтæ сæ хъус дардтой сфæлдыстадмæ, сæхимæ та сын фаг хъусдард уыд фысджыты Цæдисы ’рдыгæй, комкоммæ та Хъайтыхъты Георы ’рдыгæй. Уымæй, зоныгдзавд кæмæй фæуыдаис, де уæнг дын чи амардтаид, ахæм ныхас никуы фехъуыстаис. Уæдæ йе стипенди ссæдз туманы (зæронд, ома æхсайæм азты размæйы æхцатæй) йеддæмæ кæмæн нæ уыд, уымæн ма-иу искуы иу хатт дæс æмæ ссæдз — дæс æмæ дыууиссæдз туманы куы раттой, уæд уый æххуыс нæ уыди? Уыди, æмæ-иу райдайгæ литератортæ Георы фæрцы иуæй-иу мæйты сæхимæ æхцамæ цæуын нал бахъуыд.

Георæй ноджы стырдæр хорздзинæдтæ дæр зонын. Фæстæдæр, мæхицæн æмдзæвгæты чингуытæ цæуын куы райдыдта, уæд æй бафæндыд, цæмæй сæ хуыздæртæ уырыссаг æвзагмæ тæлмацгонд æрцæуой. Дæлрæнхъонтæ, дам, сцæттæ кæн æмæ дын сæ æз мæ зонгæ тæлмацгæнджытæй искæмæ Мæскуымæ арвитдзынæн. Дæлрæнхъон тæлмац никуы скодтон æмæ мæхинымæр тыхстæн. Хабар Дзугаты Савели (уый дæр мæн хуызæн уыцы рæстæг «Рæстдзинад»-ы куыста) куы бамбæрста, уæд мын зæрдæтæ æвæрынмæ фæци:

— Ууыл ма æппындæр ма тыхс, æз дын сæ стæлмац кæндзынæн.

Баххуыс кæнынмæ мын йæ цæттæдзинад кæй равдыста, уый мын æхсызгон куыннæ уыди, фæлæ, сарæхсдзæн, ууыл мæ зæрдæ нæ дардтон, йæхæдæг æмдзæвгæтæ чи фыссы, ахæм сæ цыма хуыздæр раивтаид, афтæ мæм каст, фæлæ куыд рабæрæг, афтæмæй фæрæдыдтæн. Æцæгæй мæм Савели уыцы бон цалдæр æмдзæвгæйы тæлмацгондæй æрбахаста. Фысджыты Цæдисмæ бацыдтæн, æмæ мын Геор афтæ:

— Арвитдзыстæм сæ Вероникæ Тушновамæ. Хорз поэт у, стæй тæлмац дæр хорз кæны. Ме ’мдзæвгæтæ мын раивта, æмæ мæ зæрдæмæ фæцыдысты. Куыд зæгъыс?

Цы хъуамæ загътаин? Сылгоймаджы æмдзæвгæтæй кæсгæ никуы ницы бакодтон, фæлæ мын йæ ном хорз зындгонд уыд. Георæн разыйы дзуапп раттон, фæлæ тарстæн, куы нæ мын сæ ратæлмац кæна, уымæй. Вероникæ Тушнова æмæ æз кæрæдзимæ дард уыдыстæм. Уымæн йæ ном æппæт Советон Цæдисы дæр зындгонд уыд, мæнæн та...

— Æмæ сæ стæлмац кæндзæн? — мæ дызæрдыгдзинад æргомæй равдыстон Георы цур.

— Куыннæ сæ стæлмац кæндзæн! Æз йемæ ныхас кодтон. Арвит сæ. Дæ писмойы мæ кой дæр скæндзынæ. Демæ, зæгъ, мæнæй уый ныхас кодта.

Геор куыд загъта, афтæ бакодтон. Писмойы йæм цытæ ныффыстон, уый нал хъуыды кæнын, фæлæ мæм йæхи писмо абон дæр æфснайдæй лæууы. Вероникæ фыста: «Дорогой тов. Дзасохов! Простите, что не обращаюсь по имени-отчеству, т. к. потеряла листок с Вашим адресом и еще раз простите — забыла Ваше имя. С удовольствием перевела Ваши хорошие стихи — моя вина, что так задержала. Болела, и серьезно. После Вашего звонка выяснила, что письмо еще не отправила и взялась за переделку „К морю“. Получилось теперь удачнее и точнее, но, к сожалению, с большим опозданием.

Теперь еще раз простите меня за все, вместе взятое!

Крепко жму руку.

Вероника Тушнова. 23.03.64 г.».

Ацы писмо куы райстон, ууыл афæдзæй чысыл фылдæр йеддæмæ нæма рацыд, афтæ мæм Хъаныхъуаты Валодя, «Рæстдзинад»-ы уæды редактор, фæсидти æмæ мын афтæ:

— Чингуыты рауагъдады директор Зæнджиаты Дæгкайæн Ялтæйы фысджыты сфæлдыстадон хæдзармæ путевкæ сæрвыстой æмæ дæ кæд фæнды, уæд йæ бæсты дæ бон ацæуын у. Йæхицæн ныртæккæ фадат нæй.

Цыбыр дзырдæй, дыккаг бон Минводы хæдтæхæджы сбадтæн æмæ сахат æмæ ’рдæджы фæстæ Симферополы балæууыдтæн. Уырдыгæй мæ фæндаг уыди Ялтæмæ. Æнæнхъæлæджы дзæнæты бæстæйы балæууыдтæн. Федтон æмæ базонгæ дæн Мариэттæ Шагинян, Анастасия Цветаева (Маринæйы хо), Аркадий Первенцев, Виктор Некрасов æмæ бирæ æндæртимæ.

Æппæты тынгдæр дзы мæ зæрдæмæ фæцыд Виктор Некрасов. Йæхиуыл дæр азтæ дзæвгар цыд, фæлæ йæ мад бынтон зæронд уыд. Æмæ мæ зæрдæмæ цæмæй фæцыд — йæ мады иу минут дæр цух нæ уагъта. Æдзухдæр цыдысты дæларм-уæларм хæцгæ. Сихор цы фынгтыл хордтам, уыдон фæрсæй-фæрстæм уыдысты, бон цалдæр хатты æмбæлдыстæм æмæ зонгæ нæ баистæм, афтæмæй кæрæдзийæн салам дæттын райдыдтам. Уыдон йæ мадимæ бадтысты иу сылгоймаг æмæ нæлгоймагимæ. Кæрæдзийæн цы бавæййыдысты, уый нæ базыдтон, фæлæ цыфæндыйæ дæр иу бинонтæ уыдаиккой. Некрасовтимæ цыма тынг хæлар уыдысты, стæй рагæй, афтæ мæм фæкаст, фæлæ иу заман цæуылдæр нæ бафидыдтой æмæ се ’хсæн дæрзæг ныхæстæ рауад. Уый фæстæ дæр ма иу фынджы уæлхъус бадтысты, фæлæ сæ иумæ тезгъогæнгæ нал федтон.

Виктор йæ мадæн ахæм диссаджы кад кæй кодта, ууыл бирæтæ сæ цæст æрæвæрдтой æмæ-иу æй йæ къухыл хæцгæ куы ’рбацæйхуыдта, уæд-иу æм кæсынтыл фесты.

Аркадий Первенцев йæ рæстæджы хъуыстгонд фыссæг уыд. Сфæлдыста иуæндæс романы, раттой йын ССР Цæдисы паддзахадон преми. Сценари ныффыста киноныв «Третий удар»-æн. Сфæлдыстадон хæдзары уыдис йæ бинойнагимæ. Чи нæ базонгæ кодта, уый нал хъуыды кæнын, фæлæ базонгæ стæм. Уыдон мæ базонгæ кодтой зындгонд уырыссаг поэт Владимир Луговскойы бинойнагимæ. Хъыгагæн мæ йæ ном ферох.

Иу изæр кæрты бандоныл цыппарæй бадтыстæм æмæ ныхæстæ кодтам. Цæмæдæр гæсгæ чидæр Михаил Шолоховы кой ракодта — Первенцевимæ æмбæстæгтæ кæй уыдысты, кæд уый тыххæй. Сабыргай-сабыргай «Тихий Дон»-ы хабæрттæм дæр рахызтыстæм. Дзырдтам канд чиныджы тыххæй нæ, фæлæ, романы бындурыл цы киноныв арæзт æрцыд, уый тыххæй дæр. Киноныв мæ зæрдæмæ куыд тынг фæцыд, уый Луговскойы ус куы фехъуыста, уæд Первенцевы бинойнагмæ ацамонгæйæ, афтæ куы фæкæнид:

⇐ Предыдущая 60 61 62 63 646566 67 68 69 Следующая ⇒