III. BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI (19. yy- )

III. BATI ETKİ Sİ NDE GELİ Ş EN TÜ RK EDEBİ YATI (19. yy- )

Ç ağ daş Tü rk Edebiyatı, Osmanlı Devleti’nin gerilemesinin hı zlandı ğ ı, yapı lan yeniliklerin baş arı ya ulaş amadı ğ ı, batı ya yö nelme gereğ inin duyulduğ u bir zamanda, yani 1839’da Tanzimat Fermanı ’nı n ilâ n edilmesiyle baş layan medeniyet ve kü ltü r değ iş ikliğ i ve bu değ iş ikliğ in dayandı ğ ı Batı lı laş ma olgusunun belirlediğ i bir geliş im sü recinde değ erlendirilebilir.

19. yü zyı lda Tü rk edebiyatı, batı lı laş ma hareketine bağ lı olarak roman, hikâ ye, tiyatro gibi yeni tü rlerin denenmesiyle ç ağ daş bir ç izgiye girdi.

Tü rk edebiyatı nı n yö nü batı dü ş ü ncesinin temel alı nması sonucu değ iş ti. Batı yla iliş kiler, aydı nları n bir batı dilini ö ğ renmeleri, batı edebiyatı ndan yapı lan ç eviriler, batı daki fikir akı mları ile tanı ş ma bir kü ltü r ve medeniyet değ iş imini gü ndeme getirdi. Sosyal, ekonomik ve siyasî hayatta meydana gelen değ iş iklikler edebiyata da yansı dı, Cumhuriyetin kuruluş una kadar arayı ş lar devam etti.

1. Tanzimat Devri Tü rk Edebiyatı

Tanzimat Fermanı ile beraber edebiyatta da batı ya yö nelme baş lar.

Tanzimat dö nemi edebiyatı nı n kesin olmamakla birlikte baş langı ç tarihi olarak 1860 gö sterilebilir. Bu tarih, Tercü man-ı Ahval’in yayı mlanmaya baş layı ş tarihidir.

Bu dö nemde batı edebiyatları ndan birç ok yeni tü r ve ş ekiller alı nmı ş; ö nceleri ç evirme, sonraları taklit ve telif etmek suretinde bu tü rlerde eserler verilmiş tir.

Tanzimat Edebiyatı nı n temsilcilerinin amacı batı ö rneğ ine gö re bir edebiyat yaratmak ve batı hayatı nı tanı tmak olduğ u iç in, sanatç ı ları n hepsi edebiyat tü rlerinin romandan ş iire kadar en az bir kaç ı ile ö rnekler yazmı ş lardı r. Bu dö nemde telif eserler yanı nda ç ok sayı da tercü me ve adapte eser de Tü rk Edebiyatı na dahil edilmiş tir.

Bu dö nemde yapı lan yenilikler ve alı nan tü rler ş unlardı r.

Gazete
Bir yayı n organı olarak 1831’de ç ı kmaya baş layan Takvim-i Vakayi, resmî bir gazete idi.

Daha sonra yarı resmî olarak 1840’ta İ ngiliz Churchill tarafı ndan Ceride-i Havadis ç ı karı ldı.

İ lk edebî ve ö zel gazete ise 1860 yı lı nda Ş inasî ve Â gâ h Efendiler tarafı ndan ç ı karı lan Tercü man-ı Ahvaldir.

Daha sonra Ş inasî, 1862’de Tasvir-i Efkâ r’ı ç ı karmaya baş lar.

Bunları n dı ş ı nda Muhbir (1866), Hü rriyet (1867), Basiret (1869), İ bret (1871), Devir (1872), Bedir (1872) gazeteleri ç ı kar.

Hikâ ye ve Roman
Tü rk edebiyatı romanla ilk defa 1859’da karş ı laş ı r. Yusuf Kâ mil Paş a Fenolen’in Telemak (Telemaque) adlı romanı nı tercü me eder.

İ lk yerli roman Ş emsettin Sami’nin Taş ş uk-ı Talâ t ve Fı tnat (1872)’ı dı r.

İ lk hikâ ye Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayet’idir.

Tiyatro
İ lk tiyatro Ş inasi’nin Ş air Evlenmesi adlı, iki perdelik, komedi tü rü ndeki eseridir. Eserde gö rü cü usulü ile yapı lan evliliklere gö nderme yapı lı r.

Ş iir
Tanzimat dö neminde en ö nemli yenilik ş iirde gö rü lü r.

Ş ekil olarak divan ş iirine bağ lı kalı nmı ş, fakat konu bakı mı ndan hem eski terk edilmiş hem de oldukç a yeni ve ç eş itli konular iş lenmiş tir.

Aruz ö lç ü sü nü n yanı nda az da olsa hece kullanı lmı ş tı r.

Gazel, kaside, terkib-i bent gibi ş ekiller kullanı larak hak. Adaler, kanun, medeniyet, eş itlik hü rriyet kavramları iş lenmiş tir.

Tanzimat yazar ve ş airleri hem yaş adı kları dö nem hem de -daha ö nemlisi- edebiyata bakı ş aç ı ları ve iş ledikleri konular bakı mı ndan iki gruba ayrı lı r:

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 16 171819 20 21 Следующая ⇒