Lâedri. Fuzuli. Dede Korkut. Sinan Paşa. Yunus Emre

Lâ edri

20) ALLİ TERASYON: Aynı ses ya da hecelerin bir ahenk yaratmak amacı yla tekrarlanması dı r.

Dest-busi arzusı yle ö lü rsem dostlar (" S" ) Kû ze eylen toprağ ı m sunun anı nla yâ re su

Fuzuli

Kara pulat uz kı lı cı m tartmayı nca
Kara bö rklü koca baş ı n kesmeyince
Alca kanı n yer yü zü ne tö kmeyince
Karı ndaş ı m Kayan kanı n almayı nca
Komazı m..

Dede Korkut

21) SEC İ : Nesirde yap ı lan kafiyeye " seci" denir.

" İ lahi her neyi gü lzâ r ettinse anı ittim. İ lahi elime her ne sundunsa anı tattı m. İ lahi gö nlü m oduna ne yaktı nsa o tü ter. İ lahi vü cudum bahç esine ne diktinse o biter. "

Sinan Paş a

EK:

SEHL -İ MÜ MTEN İ: Sö ylenmesi kolay gö rü ndü ğ ü halde, benzerinin yaz ı lmas ı veya sö ylenmesi ç ok gü ç olan sö zlere ya da yaz ı lara denir.

Ete kemiğ e bü rü ndü m Yunus diye gö rü ndü m

Yunus Emre

(Ş air bü tü n tasavvuf felsefesini, az sö zle ç ok gü ç lü bir ş ekilde ifade etmi ş tir).

C. Klâ sik Tü rk Edebiyatı

Divan Edebiyatı baş langı ç ta iki yabancı gelenek olan Arap-Fars (ö zellikle Fars) edebiyatları geleneğ ine dayanarak kurulmuş, zaman iç inde taklidi aş an Osmanlı terkibi ve ü slû buna ulaş arak millî edebiyat hü viyetini kazanmı ş tı r.

Klâ sik Tü rk edebiyatı gibi Batı tesirinde geliş en Tü rk edebiyatı da zamanla kendi benliğ ini kazanmı ş tı r. Doğ uş ve geliş me serü venleri birbirine benzer.

İ slâ mî yet’in yerleş mesi sü recinde oluş maya baş layan bir edebiyattı r. Bundan dolayı konuları arası nda din, Allah, peygamber, tasavvuf vb. ö nemli bir yer tutar.

13-19. yü zyı llar arası nda ü rü n veren bu edebiyata ş airlerinin ş iirlerini “divan” adı verilen yazmalarda toplamaları dolayı sı yla Divan edebiyatı denir.

Bu edebiyat, medrese kü ltü rü yle yetiş en aydı n ş airlerin Arap ve İ ran edebiyatı nı ö rnek alarak oluş turdukları klâ sik bir edebiyattı r. Zamanla bu taklit sona ererek ö zgü nlü k yakalanmı ş tı r.

Klâ sik Tü rk edebiyatı, eski Tü rk edebiyatı, yü ksek zü mre edebiyatı diye de adlandı rı lı r.

Aydı n tabaka, yü ksek zü mre edebiyatı denmesinin sebebi bu edebiyatı yapanları n ve ona ilgi gö sterenlerin seç kin ç evrelerden oluş u olarak gö sterilir. Bu bir iddiadan ö teye gitmiş değ ildir.

Klâ sik edebiyatta nesirden ç ok nazı m ö nemlidir. Nesirde de nazı m unsurları (seci, ahenk vb) kullanı lmı ş tı r. Nesirdeki dil nazma gö re daha anlaş ı lmazdı r.

Bu edebiyatta ş ekil ve muhteva bakı mı ndan belirli kalı plar vardı r: gü zellik anlayı ş ı, mecazlar...

Tezkireler, ş airlerin hayatları nı anlatan ve ş iirlerinden ö rnekler veren eserler olarak bu edebiyatı n tarihinin ve baş arı sı nı n vesikaları dı r.

Divan Ş iirinin Baş lı ca Ö zellikleri

Divan ş iirinin kö kleri İ slâ m ö ncesi Arap ş iirine dayanı r.

Bu ş iir tarzı İ slâ miyet’ten sonra, bu dine giren ç eş itli milletlerin katkı sı ile ö nce Arapç ada, daha sonra Farsç a ile Doğ u ve Batı Tü rkç elerinde, en sonra da Hint Mü slü manları nı n yazı dili olan Urducada geliş miş tir.

Nazı m birimi genel olarak “beyit”tir. Dö rt ve daha fazla dizeden oluş an bentler de kullanı lmı ş tı r.

Ö lç ü aruz ö lç ü sü dü r. Son zamanları nda az da olsa hece kullanı lmı ş tı r.

Tuyuğ ve ş arkı hariç bü tü n nazı m ş ekil ve tü rleri Fars edebiyatı aracı lı ğ ı yla Arap edebiyatı ndan alı nmı ş tı r.

Kelime ve kelime grupları yö nü nden Arapç a ve Farsç adan oldukç a ç ok etkilenmiş tir. Sü slü, sanatlı ve ağ ı r bir dil kullanmı ş lardı r.

Redif ve kafiyeye ö nem verilmiş tir. Gö z iç in kafiye esastı r, tam ve zengin kafiye kullanı lmı ş tı r.

Ş iirlerin (kasideler ve mesneviler hariç ) belli bir adı yoktur. Ş iirin sonunda ş airin mahlası (takma adı ) geç er.

Nazı m ş ekil ve tü rleri kesin sı nı rlarla birbirinden ayrı lmı ş tı r.

Ş iirlerde genellikle konu bü tü nlü ğ ü olmadı ğ ı gibi bü tü n gü zelliğ ine değ il parç a gü zelliğ ine ö nem verilir. Kı smen kasidede ama ö zellikle mesnevilerde konu bü tü nlü ğ ü vardı r.

Sanat iç in sanat ö n plâ ndadı r.

Anlam da sö yleyiş de son derece ö nemlidir. Bu yü zden sö z sanatları bolca kullanı lmı ş tı r.

Konular genellikle gerç ek hayattan uzaktı r. Aş k, sevgili, ö lü m, ı stı rap, ş arap, ö vgü ve din gibi konular en ç ok iş lenen konulardı r. Soyut konular iş lenir.

Duygu ve dü ş ü nceler, kalı plaş mı ş “mazmun”larla anlatı lı r. Fikirler ve duygular neredeyse ortaktı r. Boyun servi; kaş ı keman; ç enenin elma; ağ zı n nokta oluş u her ş airde aynı dı r.

Divan ş airlerinin mü stakil dü nya gö rü ş leri ve felsefeleri yoktur. Hepsi aynı fikirleri değ iş ik bir biç imde sö ylemiş lerdir.

Divan ş airleri Fars edebiyatı nı n ü statları na yetiş meyi hedefleyip zamanla onları geç tikleri gibi birbirlerine de benzemeye ç alı ş mı ş lardı r. Bundan dolayı nazirecilik geleneğ i oluş muş tur.

Ş airin kiş iliğ ini ve bü yü klü ğ ü nü, sö yleyiş orijinalliğ i ve gü zelliğ i sağ lar.

Divan ş airi daima aş ı ktı r. Bu aş k onulmaz dert olmakla beraber ş air bu dertten memnundur, onlara gö re bu derdin dermanı gene bu derdin kendisidir. Hatta zamanla beş erî aş k yerini Allah aş kı na bı rakı r. Bu sebeple â ş ı k mecazî sevgilisine kavuş mak istemez.

En baş arı lı ve tanı nmı ş divan ş airleri Baki, Fuzuli, Nedim ve Nefi'dir.

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 151617 18 19 20 Следующая ⇒