Şekiller: koşma, semai, varsağı, destan.

Ş ekiller: koş ma, semai, varsağ ı, destan.

Tü rler: gü zelleme, koç aklama, taş lama, ağ ı t.

SEMÂ İ : Hece ö lç ü sü nü n sekizli kalı bı yla yazı lı r (4+4 duraklı ya da duraksı z). Dö rtlü k sayı sı ü ç ile beş arası nda değ iş ir. Semâ ilerin kendine ö zgü bir ezgisi vardı r ve bu ezgiyle okunur. Uyak dü zeni koş ma gibidir: baba - ccca - ddda

Semâ ilerde daja ç ok sevgi, doğ a, gü zellik gibi konular iş lenir.

İ ncecikten bir kar yağ ar Karac 'oğ lan eğ melerin

Tozar Elif Elif diye Gö nü l sevmez değ melerin

Dedil gö nü l abdal olmuş İ liklemiş dü ğ melerin

Gezer Elif Elif diye Ç ö zer Elif Elif diye.

VARSAĞ I: Gü ney Anadolu bö lgesinde yaş ayan Varsak Tü rklerinin ö zel bir ezgiyle sö yledikleri tü rkü lerden geliş miş bir biç imdir. Dö rtlü k sayı sı ve uyak dü zeni " Semâ i" gibidir. Varsağ ı lar yiğ itç e, mertç e bir ü slupla sö ylenir. Bu da dö rtlü klerin iç indeki " bre" " hey" " behey" gibi ü nlemlerle sağ lanı r. Halk edebiyatı nda en ç ok varsağ ı sö ylemiş ş air Karacaoğ lan'dı r.

Bre ağ alar bre beyler Behey elâ gö zlü dilber

Ö lmeden bir dem sü relim Vaktin geç er demedim mi

Gö zü mü ze kara toprak Harami olmuş gö zlerin

Dolmadan bir dem sü relim Beller keser demedim mi

Karacoğ lan

GÜ ZELLEME: Doğ a gü zelliklerini anlatmak ya da kadı n, at gibi sevilen varlı kları ö vmek iç in yazı lan ş iirlerdir.

Dinleyin ağ alar medhin eyleyim Yokuş a yukarı kekli sekiş li

Elma yanaklı mı n kara kaş lı mı n İ niş e aş ağ ı tavş an bü kü ş lü

O gü l yü zlerine kurban olayı m Dü ş manı n gö rü nce ş ahin bakı ş lı

Dal gerdanlı mı n da sı rma saç lı mı n Kuğ uya benziyor boynu kı ratı n

Noksani Kö roğ lu

TAŞ LAMA: Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yö nlerini eleş tirmek amacı yla yazı lan ş iirlerdir.

Ormanda bü yü yen adam azgı nı Ç arş ı da pazarda insan beğ enmez Medres kaç kı nı softa bozgunu Selam vermek iç in kesan beğ enmez Kazak Abdal

KOÇ AKLAMA: Coş kun ve yiğ itç e bir ü slupla savaş ve dö vü ş leri anlatan ş iirlerdir.

Kö roğ luyum medhim merde yeğ ine Koç yiğ it değ iş mez cengi dü ğ ü ne

Sere serpe gider dü ş man ö nü ne Ö lü mü karş ı lar meydan iç inde

AĞ IT: Bir kimsenin ö lü mü ü zerine duyulan acı ları anlatmak amacı yla sö ylenen ş iirlerdir (Anonim halk ş iiri ü rü nü olan ağ ı tlar da vardı r).

Civan da canı na bö yle kı yar mı Hasta baş ı n taş yastı ğ a koyar mı Ergen kı za beyaz bezler uyar mı Al giy allı balam ş alları n hani

Hı fzi

Â ş ı k edebiyatı nı n ö nemli temsilcileri:

13. yy: Yunus Emre

16. yy: Karacaoğ lan, Pir Sultan Abdal,

17. yy: Kö roğ lu, Â ş ı k Ö mer, Gevherî, Kayı kç ı Kul Mustafa, Erciş li Emrah

19. yy: Dadaloğ lu, Dertli, Erzurumlu Emrah, Batburtlu Zihni, Seyrani, Ruhsati...

20. yy: Â ş ı k Veysel, Murat Ç obanoğ lu, Ş eref Taş lı ova, Sefil Selimi...

Gü nü mü z Halk Edebiyatı
Genel Ö zellikler
Tü rk halk edebiyatı Anadolu’da 13. yy. da Yunus Emre’yle ve 14. yy. da yazı ya geç irilen Dede Korkut Hikâ yeleri’yle ilk olgun ü rü nlerine vermeye baş lamı ş tı r.

Anadolu’da “ozan”ı n ve “kopuz”un yerini “â ş ı k” ve “bağ lama” almı ş tı r.

Baş tan beri anonim olarak sü regelen halk edebiyatı ö zellikle 15. yy. dan itibaren hem anonim hem de kiş isel ü rü nlerle geliş mesini sü rdü rmü ş tü r. Son dö nem Tü rk halk edebiyatı sadece kiş isel ü rü nlerle kendini gö stermektedir.

Ş ehirde yaş ayan eski halk ş airleri divan ş iirinden de etkilenmiş, gü nü mü z halk ş airleri ise konu ve tema bakı mı ndan ş iiri daha da geniş letmiş leridir.

Ş ekil bakı mı ndan halk ş iirinde değ iş iklik gö rü lmez; muhteva ise değ iş en zamanı n ve diğ er edebiyat dalları nı n tesiriyle ç ağ daş laş mı ş tı r. Buna rağ men mazmunlar, sı fatlar, dertler, sevinç ler aynı dı r.

Â ş ı k Veysel, Ali İ zzet Ö zkan, Talibî Coş kun, Erzurumlu yaş ar Reyhanî, Ş eref Taş lı ova, Karslı Murat Ç obanoğ lu gü nü mü z halk ş iirinin baş lı ca temsilcileridir.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒