Göktürk Kitabeleri. Göktürk (Orhun) Kitabelerinin Özellikleri. Dinî Eserler. II. İSLÂMÎ DEVİR TÜRK EDEBİYATI (11-19. yy.)

Gö ktü rk Kitabeleri

Tonyukuk Anı tı
720 yı lı nda Gö ktü rk devleti veziri Tonyukuk adı na dikilmiş tir. Kitabede Tonyukuk, anı ları nı ve dö nemin tarihini anlatmı ş tı r. Anlatı mda, atasö zlerine bolca yer verilmiş tir.

Kü ltigin Anı tı
732 yı lı nda dikilen anı t Yolluğ Tigin tarafı ndan yazı lmı ş tı r. Anı tta Kü ltigin’in ö lü mü ve yas tö reni anlatı lmı ş tı r.

Bilge Kağ an Anı tı
735 tarihini taş ı r. Bilge Kağ an’ı n yiğ itlikleri ve Tü rk milletine iletmek istediğ i mesajlar anı tı n iç eriğ ini oluş turur. Bu anı t da Yolluğ Tigin tarafı ndan yazı lmı ş tı r.

Gö ktü rk (Orhun) Kitabelerinin Ö zellikleri

Tü rklerin ilk yazı lı eseridir.

Doğ u Gö ktü rklerin tarihine ı ş ı k tutar.

Sö ylev tü rü nde yazı lmı ş tı r.

Oldukç a geliş miş ve iş lenmiş bir dil kullanı lmı ş tı r.

Tü rk dilinin geliş miş lik dü zeyine iliş kin etraflı bilgiler edinilebilir.

Hem dinî hem de din dı ş ı konular iş lenmiş tir.

Tarih, coğ rafya ve edebiyata kaynak olacak niteliktedir.

Tü rk tarihini, toplumun yaş am biç imini, dü nyaya bakı ş tarzı nı ortaya koyar.

Kitabelerde idarecilerin ve sultanları n halkı aydı nlatması, yaptı kları nı n hesabı nı halka vermesi sö z konusudur.

Kitabeleri Strahlenberg bulmuş, 1893’te Wilhelm Thomsen okumuş tur.

Bir yü zleri Gö ktü rk alfabesiyle, diğ er yü zleri Ç ince yazı lmı ş tı r.

Dinî Eserler

İ slâ m ö ncesi Tü rk edebiyatı yazı lı eserleri arası nda, Uygur alfabesiyle yazı lmı ş olan ç eviri dinî eserler de sayı labilir. Bunlar Mani ve Buda dinlerine ait eserlerdir.

II. İ SLÂ MÎ DEVİ R TÜ RK EDEBİ YATI (11-19. yy. )

8. yy. dan itibaren yerleş ik hayata geç en, Mü slü manlı kla tanı ş an Tü rkler, 10. yy. ı n ilk yarı sı nda (920) Karahanlı Devleti hü kü mdarı Satuk Buğ ra Han’ı n Mü slü manlı ğ ı kabul etmesiyle baş layan sü reç te Mü slü manlı kla Tü rklü ğ ü birleş tirip bir sentez ortaya ç ı karmı ş lar, hayat tarzları nı buna gö re belirlemiş ler, bu sayede birlik sağ lamı ş lar ve İ slâ m dininin, Farsları n ve Arapları n etkisiyle yeni bir edebiyat oluş turmaya baş lamı ş lardı r.

Bu edebiyatta sö zlü eserlerin yanı sı ra yazı lı eserler de ç oğ almı ş tı r.

İ lmî eserler ve Kur’an-ı Kerim aracı lı ğ ı ile Arapç adan; Edebî eserler aracı lı ğ ı yla da Farsç adan etkilenilmiş tir.

Yine bu yolla o zamana kadar dı ş etkilerden uzak olan Tü rk dili Arapç a ve Farsç anı n etkisine girmeye baş lamı ş tı r.

İ slâ m kü ltü rü, ortak İ slâ m edebiyatı nı n ş ekil ve tekniğ i, zevki, hayat gö rü ş ü, temaları, motifleri, Tü rklerden ö nce Mü slü man olarak bir İ slâ mî edebiyat geliş tiren İ ranlı ları n aracı lı ğ ı ile Tü rk Edebiyatı na girmiş tir.

İ slâ mî edebiyat ş iirinde ortak teknik malzeme (ş ekiller, temalar, motifler) ile ortak bir dü nya gö rü ş ü ve estetik kavramı benimsenmiş tir.

XIV. ası rda yazı ya geç irilen " Dede Korkut Kitabı " destan dö neminin hatı raları nı saklayan, gerek muhteva gerekse dil ve ü slup mü kemmeliyeti bakı mı ndan Tü rkç enin ş aheserleri arası nda yerini daima muhafaza eden ç ok değ erli bir eserdir.

İ slâ miyet’ten sonra da destansı edebiyat devam etmiş tir

İ slâ miyet’in Kabulü nden Sonraki Tü rk Destanları

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒