Бір тамшы жас 5 страница

⇐ ПредыдущаяСтр 21 из 25Следующая ⇒

— Иван Шухов дегенің мына кісі,

Кө тенінде салпаң дайды флягісі.

Иван ішіп, сен ішпей тұ рғ ан кезде,

Кісінің келеді екен жылағ ысы, -

деп саң қ ете қ алды. Бү рсең деп тұ рғ андар жарқ ырап, қ ыран кү лкіге батты.

Иван Шухов тү кке тү сінбей:

— Чо - чо? — дей береді.

Оғ ан біреу Ғ афудың ө лең ін аударып, тү сіндірген болып жатыр. Бірақ ө лең нің соң ғ ы жолындағ ы «кісінің » дегенді «қ азақ тың » деп ө згертіп жіберді. Жалғ ыз сө зден мә н - мағ ына мү лде басқ а сипат алып, сайқ ал саясатқ а бұ рылып кетті.

Қ айран Ғ афекем, ерен жү йрік еді ғ ой. Ертерек кетіп қ алды.

Бір кем дү ние.

Тасмаң дай балық тар

Тараз шаһ арында жү р едім. Жігіттер:

— Балық аулап қ айтайық, — деді.

— Билікө лден бе?

— Жоқ, Сең гірбайдан, — дейді.

Қ аладан онша алыс емес (шамада, Ә кім Тарази туғ ан ауыл тұ сы).

Балық шы Мамырдың айтуы бойынша, жорық қ а тас қ араң ғ ы, айсыз тү нде шығ уымыз керек екен. Желсіз тү н болса, тегі, жақ сы.

Тә уекел деп қ айық қ а міндік.

Мамырдың маң дайында — фонарь шам. Терең ге жеткенде маң дай шамды жарқ еткізіп жағ ып жіберді.

Сол - сол екен, судың астынан дә у - дә у балық тар шоршып, шапшып, секіргені - ай. Мамыр найза - таяқ пен шаншып - шаншып, қ айық тың ішіне тастап жатыр. Есірген балық тардың кейбіреуі қ айық тың ішіне ө здері қ ұ лап тү сіп жатыр.

— Бұ л қ ай балық? — деймін.

— Тасмаң дай. Твердолобик, яки Толстолобик.

— Сазаны жоқ па?

— Сазан жарық тү сіргенде терең ге кетеді.

— Балық тар да адамдар сияқ ты екен ғ ой. Ақ ылдысы бар, ақ ымағ ы бар.

Ақ ымағ ы кө бірек пе, немене?..

Бір кем дү ние.

Ұ лттық рух

«Жаһ андану! Жаһ андану! » деп жалаулатқ ан ұ ран сияқ ты ү ндер ү дей тү скен заман.

Жалаулатқ ан жаһ анданудың ар жағ ында не бар?

Ү ң іліп қ арайын десем, бойым жетпейді. Ойым да жетпейді.

Мен білсем, бұ л Жаратқ ан Қ ұ діреттің ә міріне кә пірстан - қ арсылық.

Жаратқ ан Қ ұ дірет Табиғ атты сан алуан етіп жаратты. Гү лдерге қ араң ызшы: сан алуан қ ызыл, жасыл сары, кө к... Шұ ғ ыла - кемпірқ осақ қ а қ араң ызшы: бояулардың сан тү рі бар. Жан - жануар, аң қ ұ стар ше... Ә рқ айсысының ө з ү ні, ө з тілі бар.

Бә рін бір келкі, бір бір қ алыптан шығ арамын десе, Қ ұ дайдың Қ ұ діреті жетпей қ алғ ан жоқ шығ ар.

Адамдар да сондай. Ә р ұ лттың ө з тілі бар.

Ал енді Жаһ андану деген «жаң а Қ ұ дайды» қ олдан жасап алып, адамдар бір - ақ тілде сө йлемекші ме?

Кү ні кеше ғ ана болғ ан сондай бір сорақ ы талап шығ ып, Советтер Одағ ы деген елде барлық ұ лттарды бір - ақ тілде, орыс тілінде сө йлетпекші болғ ан.

Қ ұ дай сақ тап, ол Одақ тарады да, ә р ұ лт ө з тілінде сө йлеуге еркіндік алды - ау.

Бірақ қ атерлі кесел атпен келіп, жаяу қ айтатын кө рінеді. Орысша болып кеткен тіл ә сіресе кең селерде, ү кіметте, парламентте, министрлікте ә лі сіресіп тұ р.

Арктиканың мұ зы сияқ ты десе де, Мұ зды мұ хит та еритін кө рінеді.

«Ана тілі» атты газет таяудағ ы бір нө мірінде елден сү йінші сұ рап: «Алқ а мә жілісі қ азақ ша ө тті» — деп айқ айлайды. Бірақ артынша «Алайда мемлекеттік тіл биліктің кү нделікті ең маң ызды міндетіне айналмай отыр», — деп сыбырлады. Бұ ғ ан да шү кір.

Сірә, қ атерлі ауру батпандап кіріп, мысқ алдап, грамдап шығ атын шығ ар.

Бір кем дү ние.

Елдібай — Либай — Ли Бо

«Егеменнің » кешегі, 5 ақ панда шық қ ан санында «Қ ытайды қ айран қ алдырғ ан қ андасымыз Елдібай ақ ын туралы не білеміз? » деген тақ ырыппен Мұ хтархан Оразбайдың ү лкен мақ аласы жарияланды.

Материалды оқ ып шық қ аннан кейін, бір кезде кө не қ ытай поэзиясын оқ ығ аным есіме тү сті. Сол жинақ тың ішінде Елдібай — Либай ақ ын ө лең дері бар сияқ ты еді - ау деген мазалай берді. Ақ ыры, 1956 жылы Москвада басылып шық қ ан ә лгі жинақ ты жат та кеп іздейін.

Таптым. Бірақ онда Елдібай — Либай жоқ, Ли Бо бар екен. Туғ ан жылы 701 деп тұ р. Бұ л мақ алада айтылғ ан жылмен дә л келеді. Дү ниеден ө ткен кезі де Мұ хтархан туындысында кө рсетілген датамен бірдей — 762 жыл. Ал Елдібай — Либайдың қ ытай тілінде Ли Бо болып кетуі ә бден мү мкін. Ө лең дерінің сипаты газетте жарияланғ ан мақ алада келтірген мысалдармен сарындас.

Осы арқ ылы айтпағ ым: кө не заманда ө мір сү ріп, қ ытай классиктерінің қ атарында жү рген қ андас бабамыздың ө лең дерін ө з ұ рпақ тары қ азақ ша оқ ыса, Қ ұ дай тілекті бергені емес пе?! Білсін ә лем қ азақ тегінің ұ лылары қ айда жатқ анын.

Ө нер — ұ зақ,

Ө мір — қ ысқ а.

Azt longo,

Vita vrevis.

Искуство долговечно,

Жизнь коротка.

«Тө зім тамаша сипат. Бірақ шексіз ұ зақ тө зуге ө мір тым қ ысқ а ғ ой» (Мұ хтар Ә уезов дә птері).

Тү гел мен тұ тас

Тараздан шығ ып, Шақ пақ тан асып, Тү ркібас орталығ ына кіре бергенде жол бойында қ асиетті жазу тұ р:

«Тү ркі елі, тү гел бол!

Тү ркістан тұ тас бол! »

Авторы Тұ рар Рысқ ұ лов екен. Сірә, ол кісі Тү ркістан Республикасының Тө рағ асы болып тұ рғ ан кезінде айтылғ ан ұ ран шығ ар.

Сол Тү ркістан Республикасының қ ұ рамына Қ азақ станның оң тү стігі, Ө збекстан, Қ ырғ ызстан, Тү рікменстан, Тә жікстан кірген еді.

1924 жылы Сталин біртұ тас Тү ркістанды бө ліп - бө ліп тастады.

Рысқ ұ ловтың арманы ү зілді. «Бө ліп ал да, билей бер! » деген сұ рқ ия саясат белең алды.

Ал бө лінгенді бө рі жейді деуші еді.

Кім біледі.

Бір кем дү ние.

Жалғ ыз ұ л...

Жалғ ыз ұ лы бар кісінің

Шығ ар - шық пас жаны бар.

Екі ұ лы бар кісінің

Ө кпе, бауыр, жалы бар.

Ү ш ұ лы бар кісінің

Бұ харада малы бар.

Тө рт ұ лы бар кісінің

Аспанғ а салғ ан жолы бар.

Кешегі жоқ - жітіктеу, қ иын - қ ыстау кездің ө зінде «Алтын алқ а», «Кү міс алқ а» тақ қ ан аналар тізімі газеттерде жиі - жиі жарияланып тұ рушы еді. Соң ғ ы он - он бес жылдың кө лемінде кө рінбей кетті.

Бала туудың алтын бесігі ауылдың ө зінде қ азір нә ресте саны қ асқ алдақ тың қ анындай азайды. Бала табу жалғ ыз - жарымнан аспайтын болды.

Не себеп? Тұ рмыс - жағ дай бұ рынғ ыдан гө рі біршама тә уірленген сияқ ты еді. Не кө рінді? Ә лде ө ркениеттің «ө кірігі» ме, ә лде гендерлік саясаттың сипаты ма?

Біз тым - тым азбыз ғ ой. Аздың маң дайында бақ тұ рмайды деуші еді ғ ой.

Кейбір елдер сияқ ты бізге жер жетпей жатқ ан жоқ.

Шыннан болашақ ты болжай алмайтын, бір кү ндік қ арынды ғ ана ойлайтын бейқ ам елміз бе?

Ү кімет, Парламент қ ұ р кекірік атып отыра бере ме?

Кә рі қ ыздар мен Сү рбойдақ жігіттер кө бейді.

Ойлан, Ү кімет!

Шаң ырақ болмай, шарана да болмайды.

Бір кем дү ние.

Жеті кү лше қ ұ дайы

Алматыда Масанчи деген кө шеде тұ рушы едік. Кө рші ү йдегі Ұ лжан есімді қ арт апай бү кшиің кіреген белін қ ос қ олымен тірегендей арқ асына салып алады.

Сол кісі бір кү ні аулағ а шығ ып, айқ айлап жү р:

— Қ ұ дайы нан! Қ ұ дайы нан!

Аулада ойнап жү рген балалар жиналып, қ ызық кө ргендей болады. Қ арт кісі оларғ а жалынғ андай болып:

— Айналайындар, келің дер, қ ұ дайы нан жең дер, – деп ә рқ айсысына кү лше ұ сынады.

Бар болғ ыр балалар мұ рындарын шү йіріп, нанды алмай, шегіншектеп кетеді.

Қ айран тоқ шылық - ай десең ші.

— Айналайындар, алың дар! Ә укен ағ амыз жазылып кетсін деп жең дер!

Сө йтсе, кейуананың жалғ ыз ұ лы қ атты ауырып жатыр екен. Оны тү сінетін балалар қ айда? Тоқ шылық қ ой.

Сө йткен қ айран Ана байғ ұ сты қ ар еріп жатқ ан кезде, кө ктемнің кө к ө зегінде, бес қ абат ү йдің тө бесінен қ ұ лағ ан мұ з сү ң гі дә л басына тү сіп, мерт қ ылды.

Далада жаназасын шығ арып жатқ анда, ә лгі балалар состиысып қ арап тұ рды.

Енді оларғ а:

— Айналайындар, алың дар, қ ұ дайы кү лше, алың дар! – деп кім соң дарынан жалынып жү рер екен?

Дү ниеден ескінің соң ғ ы кө зі ө тті - кетті.

Бір кемдү ние.

Кә рі қ ұ лжа жалғ ыз жайылады

Мың да тоғ ыз жү з отыз екінші жылы туғ андар...

Сол жылы тумай жатып қ ырылғ андар...

Обалдарың Голощекин — Қ у Шеке деген имансызғ а. Сталиннің Қ азақ станғ а жіберген жендеті.

Голощекиннің шын аты - жө ні Шая Ицкович. Голощекин — псевдоним, революционер болғ андағ ы аты. Онысы да оң ып тұ рғ ан жоқ. Шынында да, Қ у Шеке болды. Ашаршылық ты қ олдан жасай келді.

Ұ раны: «Лучше пересолить, чем недосолить! ».

Нә тижесінде халық қ ынадай қ ырылды.

1932 жылы туғ андар ө те аз. Соның бірі — мен. Менен басқ а, мен білетіндерден ә йгілі Ә зірбайжан Мә мбетов бар. Ақ ын Кә кімбек Салық ов бар. Жазушы Нұ рғ ожа Оразов бар. Менімен орта мектепті 1950 жылы бірге бітірген Ә бдуә лі Данаев бар.

Ірі тұ лғ а Камал Смайылов бар еді. Ол қ азір жоқ. Қ ұ дай о дү ниесін берсін.

Айтпақ шы, Шың ғ ыс хан тұ қ ымынан қ алғ ан тұ яқ — Шота Уә лиханов бар. Ө мір - жасы ұ зақ болғ ай!

Жиын - тойғ а, кө пшілік бас қ осқ ан жерге барғ анда бата қ ылып, дұ ғ а оқ итын кә рісі мен болып қ алыппын.

Бірақ кө бінесе жалғ ыз қ аласың. Жұ рттың бә рі жұ мыла жұ мыста. Менің жұ мысым — жалғ ыздың жұ мысы. Қ аруым — қ алам. Ө рісім — қ ағ аз.

Енді қ анша жарық сә уле бұ йырады — бір Жаратушы Қ ұ дірет біледі.

Жалғ ыздың жары — Қ ұ дай деген.

Бір кем дү ние.

Мектеп қ артаймайды

Баяғ ы Мә мбет батырдың, оның ұ лы Байзақ датқ аның ұ рпағ ы Нә би мырза ана бір жылы мен депутаттық қ а тү сіп, сайлаушылармен кездесіп жү ргенде, менің сенімді ө кілім болды.

Сайлаушылармен келесі бір кездесу кезінде мен оқ ығ ан мектеп туралы айта келіп:

— Мектеп қ артаймайды! — деді. Ө те бір тауып айтылғ ан сө з — қ анатты сө з

десе де болады. Мектеп мұ хит толқ ындары сияқ ты. Жылда жаң а толқ ын бітіріп шығ ады. Мектеп бітіргендер қ артаяды. Ал жаң а толқ ындар келе береді.

Мектеп қ артаймайды.

Мектеп бітіргендер қ артаяды.

Бір кем дү ние.

Багира — қ ара қ абылан

Астанағ а кө шетін болып, Алматының вокзалында пойыз кү тіп тұ рмыз.

Кө п кү ттірмей, кө гілдір вагондар тізіліп келіп тұ ра қ алды. №7 вагон. Купесі екі кісілік.

Асығ ып - ү сігіп, Жең іс бажа мен қ айынбикем Ақ тамақ жетті. Бажаның қ олында қ атырма қ ағ аз қ орап бар. Торт екен деп қ алдым.

Сө йтсем, мысық тың мә улені — жұ дырық тай ғ ана балақ ай. Қ ап - қ ара. Кө зі моншақ тай жасыл - сары.

— Атын не деп қ ойдың дар, — деймін бажама.

— Аты жоқ, — деп кү лді Жең іс бажа. Жақ сы ырымғ а баладым да:

— Мұ ның аты Багира болады, — дедім

— Сол Багира сегіз жыл жасады. Ү ш рет балалады.

Багира — ағ ылшын жазушысы Редьярд Киплингтің «Маугли» деген романындағ ы қ ара қ абыланның аты.

Кө не Египеттегі перғ ауындар пирамидасындағ ы суреті салынғ ан мысық.

Хазреті Мұ хаммед пайғ амбар алдына алып, арқ асынан сипағ ан мысық.

Мұ хаммед пайғ амбардың шекпенінің етегіне мысығ ы жатып ұ йық тап қ алыпты. Хазреті пайғ амбар намазғ а тұ райын десе, мысық ты оятуғ а қ имай, шекпенінің етегін қ айшымен қ иып тастап, тү регеліпті. Аса қ адірлегені ғ ой.

***

Тү сімде вокзал басы екен деймін. Жү к пойызы кетіп барады. Соң ғ ы ашық вагонда — Багира! Шақ ырсам, қ арамайды. Жү гірсем, жете алмаймын. Багира неге қ арамайды? Ө кпелі ме деп ойлаймын.

Бұ л тү сім еді.

Біраз кү н ө ткенде Багира қ атты ауырып ө лді.

Ақ ылды мысық еді. Менің ауру жү регімді жазбақ шы болып кеудеме жатып алушы еді. Алдың ғ ы екі аяғ ымен ішіме массаж жасауды оғ ан кім ү йретті?! Ө зіне туасы біткен қ асиет.

Қ айдағ ы бір мысық ты жазғ аны несі деп қ алмаң дар.

Ол — Пайғ амбардың сү йіктісі.

Қ абылан ә улетінің жұ рнағ ы.

Бар еді — жоқ болды.

Бір кем дү ние.

Ауылды аң сау

Бір жол бар — жақ ын,

Жақ ын да болса — алыс.

Бір жол бар — алыс,

Алыс та болса — жақ ын.

(Халық айтқ ан)

Тараздан шық қ ан жолаушы пойызы Борандығ а бір сағ атта жетіп қ алады. Оғ ан жеткенше жолда Тескентаудан ө теді. Тескентаудың тү нелінен шығ а бере сол жағ ың нан Тә ң іртау жарқ ете қ алады. Тү тін сасығ ан қ араң ғ ы тү нектен шығ ып, жаннаттың жарық ә леміне шығ а келгендей боласың.

Пойыз да осы пейіш келбетін кие тұ тқ андай кісінеп - кісінеп алып, жү йтки тү седі. Ә не - міне дегенше Кү ркіреусудан ө тіп, Сұ рым станциясына жетіп, 111 - бекетке бет алады.

Енді мен тамборғ а шығ ып, тә уекелге бел байлаймын. 111 - бекеттің бұ рынғ ы аты — Қ азбастау. Ар жағ ы — тауғ а қ арай біздің ауыл жап - жақ ын.

Егер Борандыдан тү сіп қ алсам, ауыл алыс. 111 — жап - жақ ын. Жексенбі – бір - ақ кү н демалыс, ертең кері қ айтуым керек.

Пойыз 111 - ге тоқ тамас. Сондық тан тамбордан секіруге тура келеді. Есіктен тура секірсең, екпін пойыздың астына тартып кетуі мү мкін. Сондық тан пойызбен жарыса алғ а қ арай секіру керек.

Жол жағ асы шағ ыл тас. Ө ткір пышақ сияқ ты.

Жү рексінемін. Пойыз 111 - ге таяп қ алды. Тә уекел деймін. Жү рек сорлы атқ ақ тайды. Тіпті пойыздың дү рсілінен де қ атты. Бірақ 111 - ден ө тіп кететін болды ғ ой! Секір!

Шекем тыз етіп ауырғ андай болды. Сипап едім, алақ аным қ ан - қ ан. Ү сті - басымды қ ақ қ ылап қ арасам, сау сияқ ты. Тек сол жақ шекем қ анапты.

Бастан қ ұ лақ садақ а!

Ауылғ а қ арай тіке тарттым. Жолсыз. Былай шығ а бере аяқ қ а оралып, шө п қ алың дай берді. Изен, жусан, алабота, шошқ а, тікен, кә ріқ ыз, ә сіресе шырмауық жаман. Сиырқ ұ йрық гү лдеген екен, соғ ан сары торғ ай қ онып алып, қ ұ йқ ылжыта сайрап отыр. Мағ ан сә лемдескендей, бірақ мен жақ ындасам ұ шып кетеді.

Енді бірде соқ амен айғ ыздап тастағ ан кү здікке тап болдым. Айдауғ а аяғ ым тобығ ыма дейін батып кетеді.

Сө йте - сө йте Жайсаң ғ а да жеттім - ау. Айналасын жалбыз кө мкерген қ айнар кө з бұ рқ - бұ рқ етіп, қ ұ м атқ ылап жатыр екен, жарық тық. Етпетімнен жата кетіп, тастай бұ лақ тан сімірдім - ай, дә урен!

Содан, не керек, қ алың шырмауық, сү дігірлік айдау, шошқ а тікен ә бден дің келетті ме, жоқ ә лде мына нә рлі су буын - буыныма тү сіп кетті ме, ә йтеуір, сол бұ лақ тың басында, жұ пар иісі аң қ ығ ан жалбыздың арасында балбырап ұ йық тап кетіппін...

— Тұ р! Тұ р! — деп ә лде бір самал ұ йытқ ып ө ткендей болды ма, кө зімді

ашып, жан - жағ ыма қ арасам, кү н сә скеге кө теріліп қ алыпты. Атып тұ рсам, Тә ң іртау аспандап тұ р екен. Жап - жақ ын жерден иттер шә уілдейді. Ә ң гі есектер ақ ырады.

Ауылдың іргесінде екенмін.

Сонда «тұ р - тұ рлағ ан» кім? Ә лі кү нге дейін білмеймін.

Ә лде Домалақ - Ана?

Ә лде Кү нікей - Бә йбіше?

Ә йтеуір, Ана дауысы қ ұ лағ ымнан кетпейді.

Кім екенін айта алмаймын. Енді бір сә т ү сті - басыма зер салсам, интернат жаң а берген шалбардың балағ ы батпақ, кә ріқ ыз тікен тұ тасып қ алыпты. Аяқ тағ ы туфли... ө кшесі қ исайып кетіпті...

Бір кем дү ние.

Оспанханның жауабы

Қ аң тардың қ ақ ағ ан аязды таң ы. Оспанхан ерте тұ рып, малақ айын баса киіп, кө шенің келесі бетіндегі гастроном алдында ары - бері тең селіп жү реді.

Қ арсы алдынан қ алың қ ара тон киген, аяғ ында пимасы бар кезекші милиционер шығ а келеді. Миллиционер Осекең е одырая қ арап, ары ө тіп кетеді. Осекем кері қ арай жү ргенде милиционер тағ ы алдынан шығ ады.

Осылайша ү шінші рет бетпе - бет кездескенде, милиционер:

— Неғ ып жү рсің? – деп арс ете қ алады. Осекең лезде:

— Е, адам болғ аннан кейін жү реді, ит болғ аннан кейін ү реді, — депті дейді.

***

Сө йтсе, гастроном ә лі ашылмағ ан екен. Осекем ө ткен тү нде ішің кіреп қ ойғ ан ба, таң дайы кеуіп, бір шө л ә кетіп бара жатқ ан соң, кө шенің қ арсы бетіндегі «алқ аштардың ақ ү йі» атанып кеткен жазушылар ү йінен ертерек шығ ып, магазиннің ашылуын асығ а кү тіп жү рген сә ті екен де.

Сө йтіп тұ рғ анда, бірте - бірте таныс (бө телкелес) жолдастары жинала бастайды. Бә рінің бастығ ы Хизмет Абдуллин деген жазушы. Магазин ашылғ ан соң, Хизмет - ака жиналғ ан топқ а:

— Қ ане, ақ ша салың дар, кімде не бар? Міне, менде атаң ның басы бар, — деп алақ анын ашса, Лениннің суреті салынғ ан ап - ауыр бір сомдық шақ а екен.

Хизмет - аканың алақ анына біреу бір сом, біреу ү ш сом, ә ркім барын салып жатады.

Хизмет - ака Оспанханғ а қ арап:

— Сен не саласың? — дейді.

Осекең қ ынжылғ ан кейіп танытып:

— Мағ ан бір жолғ а қ арызғ а бере тұ рың дар. Ү йде ү ш сом ақ ша бар еді, қ атыны тү скір, мебель сатып алып қ ойыпты, — деді.

Хизмет:

— Кет, сандалма, ү ш сомғ а кім мебель береді? — деп ажыраяды.

— Оқ тауды айтам, оқ тау, — депті Осекем аянышты ү нмен.

Жиналғ андар мә з болып кү леді, сонда Хизмет - ака мырзалық жасап:

— Мен қ азір бір нә рсені кө рсетемін. Шын ақ ын болсаң, соғ ан табан астында, экспротом, бір ауыз ө лең шығ арасың. Келісесің бе? Келіссең, сені топқ а қ осамыз.

— Қ ұ дай аузыма не салады, кө рейін енді, — дейді Осекем ыршып тұ рып.

— Міне, — дейді Хизмет витринаның сатпақ - сатпақ шынысының аржағ ында жатқ ан, екі кө зі ағ ып кеткен, кеуің кіреп қ алғ ан балық ты нұ сқ ап.

Осекем ү ң іліп қ араса, астында ө шің кіреп қ алғ ан «ставрида» деген жазу бар екен. Сонда ақ ын арқ аланып, бойын тіктеп, сұ станып тұ рып:

— Ассалаумағ алейкум, ставрида! Ә лі ө тпей жатырмысың, мыстан рыба?! депті ғ ой.

— Ә й, ерім - ай, ә й, бө рім - ай! — деп жұ рт риза болып, уралап тұ рып, портвейн деген шарапты бө ліп ішкен екен дейді.

Бір кем дү ние.

Тесіктен алақ андай...

Жаның жаннатта болғ ыр Мә ди ақ ын:

Ішінде абақ тының біз жатамыз,

Кө ң ілді қ ұ малақ пен жұ батамыз.

Алыстан іздеп келген ағ айынғ а

Тесіктен алақ андай жұ батамыз, —

деген екен. Қ ұ дайдың қ ұ діреті, дә л осы хә л бес жасымда менің басымнан ө тті.

Ә кем Мұ ртазаны, ауылдағ ы тағ ы бес - алты кісіні 1937 жылдың желтоқ санында бір тү нде тұ тқ ындап, Борандының тү рмесіне апарып қ амап тастады.

Қ амалғ андардың жұ байлары жиналып, Борандының абақ тысына барсын. Анам Айша мені де ілестіріп алғ ан.

Барсақ, тү рме есігінің алдында мылтығ ын шошайта ұ стап, шошақ бас бө рік киген, кө зі ірің деген, ұ зын бойлы қ арауыл тұ р.

Ешкімді есік жақ қ а жолатпайды.

Айша мағ ан сыбырлап:

— Анау есіктің алақ андай тесігін кө рдің бе? — деді.

— Кө рдім.

— Ана қ арауыл теріс айналып кеткенде, сол тесікке жү гіріп бар да, «Жә ке, Жә ке» деп айқ айла.

Қ арауыл тү рменің темір торлы терезелеріне кете бергенде, мен есікке қ ұ лдыраң дап жү гіріп жетіп:

— Жә ке! Жә ке! — деп айқ айлайын.

Іш жақ тан ә лдекімдер:

— Ей, Мұ ртаза, балаң келді, балаң келді, — деп жатты.

Жә кем тесікке келіп, тесіктен шиыршық талғ ан бір қ ағ азды мағ ан ұ сына берді.

Сол сол екен, бір алып кү ш шапанымның желке тұ сынан бү ріп ұ стап алып, шиіріп тұ рып лақ тырып кеп жіберді.

Басым ү йінді қ арғ а кіріп кетіпті. Айша мені қ ардан суырып алып, ү сті - басымды қ ақ қ ылады.

Жұ дырығ ым қ атты жұ мылып қ алғ ан екен, алақ анымды ә рең ашып, ә лгі шиыршық талғ ан қ ағ азды анама бердім.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒