6-тақырып. «Материалдық-техникалық ресурстар және оларды пайдалану»

Дә рістің мақ саты: Материалдық -техникалық ресурстар жә не оларды пайдалануды қ арастыру

Дә ріс сұ рақ тары

I. Материалдық -техникалық ресурстардың тү сініктемесі жә не жіктелуі.

II. Ауыл шаруашылық тың механизациялау қ ұ ралдары жә не энергетикалық ресурстары.

III. Агроө неркә сіп кешеніндегі ресурстарды сақ тандырудың негізгі жолдары.

Дә ріс мазмұ ны

I. Ресурстар – бұ л табиғ и байлық, материалдық, заттық қ ұ ндылық тар жә не тұ тыну, ө ндіріс процесстеріне қ атысатын адамдардың жиынтығ ы.

Ауыл шаруашылығ ында ресурстар тө мендегі белгілер бойынша жіктеледі:

1) шығ у тегі бойынша ресурстар:

- табиғ и

- экономикалық болып бө лінеді.

Экономикалық ресурстары ө зара:

- материалдық

- қ аржылық

- ең бек реурстары болып бө лінеді.

2) ө ндіріске қ атысы бойынша ресурстар:

- қ алыптасқ ан

- потенциалды

Қ алыптасқ ан ресурстар – шаруашылық айналымдағ ы жалпы ресурстардың белсенді бө лігі (ө ндіріске тікелей қ атысады).

Потенциалды ресурстар - ө ндірістік процесстерге қ атыспайтын, бірақ болашақ та қ атысатын ресурстар.

3) Пайдалану белгісі бойынша ресурстар:

- ө ндірістік

- ө ндірістік емес

ө ндірістік ресурстар қ ұ рамына жер, материалдар жә не ең бек ресурстарын жатқ ызамыз

4) ұ дайы ө ндіріс тә сілі бойынша ресурстар:

- ұ дайы ө ндірістік

- ұ дайы ө ндірістік емес

Қ дайы ө ндірістік емес ресурстарғ а су ресурстарын, орман шаруашылығ ын, байлық ө азбаларын жатқ ызамыз.

Ауыл шаруашылығ ында материалдық ресурстардың ерекшелігі:

1) материалдық -техникалық ресурстардың қ ұ рамдас бө лігі болып жер табылады

2) материалдық -техникалық ресурстар табиғ ат жағ дайларына тә уелді

3) материалдық -техникалық ресурстарды тиімді пайдалануы ө ндіріс маусымдылығ ына тә уелді

4) материалдық -техникалық ресурстардың кө лемі жә не қ ұ рылымы мемлекеттің аймақ тары бойынша ө згереді
5) материалдық -техникалық ресурстардың қ ұ рамына тірі организмдерді жатқ ызамыз
6) материалдық -техникалық ресурстар ө неркә сіптік ө ндіріс қ ұ ралдарына жә не ауыл шаруашылығ ында пайда болғ ан қ ұ ралдардан тұ рады
7) материалдық -техникалық ресурстарды тиімді пайдалану агроө неркә сіп кешенінің барлық ө рістер қ ызметтерімен тікелей байланысты.

Энергетикалық ресурстар ауыл шаруашылығ ындағ ы материалдық -техникалық ресурстардың ең белсенді ресурстары болып табылады. Олар: электроқ ұ ралдардың жә не механикалық жә не электродвигательдердің қ уаты, сонымен қ атар механикалық кү шке шақ қ андағ ы жұ мыс малдарының санымен анық талады.

Ауыл шаруашылығ ының энергетикалық ресурстармен қ амтылуын тө мендегі кө рсеткіштермен анық тайды:

1) энергиямен қ амтылуы – бұ л барлық энергетикалық қ уаттары мен ауыл шаруашылық жерлері арасындағ ы қ атынас

2) энергиямен қ арулануы – бұ л энергетикалық ресурстардың қ уаттары мен ауыл шаруашылығ ындағ ы орташа жылдық жұ мысшылар арасындағ ы қ атынастар

3) ауыл шаруашылығ ындағ ы машина-трактор паркінің тиімді пайдалануын затты жә не қ ұ нды кө рсеткіштер жү йесімен анық талады.

Заттық кө рсеткіштер:

- бір трактордың маусымдылық жә не жылдық ө німділігі

- сағ аттық, бір кү ндік жә не маусымдық ө німділігі

- бір жылдағ ы істелінген машина, кү н саны.

Қ ұ ндық кө рсеткіштер:

- ө нім бірлігіне кеткен эксплуатациялық шығ ындар

- эталонды жә не физикалық гектардың ө зіндік қ ұ ны

- машина сатып алуғ а кеткен кү рделі шығ ындардың ө тімділік мерзімі

III. Ресурстарды сақ тандыру – бұ л барлық ресурстарды рационалды жә не тиімді пайдалануғ а бағ ытталғ ан ғ ылыми-техникалық, ұ йымдастырушылық, экономикалық жә не тә рбие шараларының жү йесі. Бұ л қ оғ ам дамуының ә леуметтік жә не ө ндірістік проблемаларды шешудің негізгі шарты болып табылады.

Ресурстарды сақ тандырудың экономикалық реттеу жү йесі тө мендегі элементтерден тұ рады:

1) ө німдердің тазалығ ы, ресурстарды пайдалану нормативі жә не қ оршағ ан ортаның ластануы

2) жең ілдіктер, санкциялар жә не тө леу жү йесі

3) ресурстарды сақ тандырудың экономикалық жағ дайларын қ адағ алау жү йесі.

Ө зін-ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Материалдық – техникалық ресурстардың экономикалық мазмұ ны қ андай?

2. Материалды– техникалық ресурстардың жіктелу мен тү сінігі?

3. Ауыл шаруашылығ ының механизациялау қ ұ ралдары мен энергетикалық ресурстары қ андай?

4. АӨ К-гі ресурстарды сақ таудың негізгі жолдары қ андай?

5. Ресурстардың қ алыптасуындағ ы лизингтің ролі қ андай?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Оспанов М. Т., Аутов Р. Р., Ертазин Х. Агробизнес теориясы жә не тә жірибесі, Алматы, “Франклин”, 1997*

2. Попов Н. А. Экономика сельского хозяйства. С основами сельского предпринимательства: учебное пособие: Тандем, 2004 – 352 с.

3. Сейдахметов А. С., Куква И. Н., Нургалиева К. К. Экономическая оценка сельскохозяйственного потенциала агробизнеса. Учебник. Алматы, Экономика, 2006г.

4. Сейдахметов А. С. Агробизнестің экономикалық негіздері. Оқ у қ ұ ралы, Алматы, Экономика 2001ж.

⇐ Предыдущая 6 7 8 9 101112 13 14 15 Следующая ⇒