3-тақырып. Ауылшаруашылық өнімін өндіруді ұйымдастыру

⇐ ПредыдущаяСтр 8 из 34Следующая ⇒

Лекцияның мақ саты: Ұ лттық экономика жү йесіндегі ауыл шаруашылығ ымен танысу

Лекция сұ рақ тары

I. Ауыл шаруашылық тың жү йесінің маң ызы жә не рө лі.
II. Ауыл шаруашылық тың ерекшеліктері.

III. Ауыл шаруашылық тың тұ рақ ты даму жолындағ ы міндеттері жә не бағ ыттары.

Лекция мазмұ ны

II. Ауыл шаруашылық тың тө мендегідей ерекшеліктерін атауғ а болады:

1) ауыл шаруашылық жү йесінің қ орытындысы табиғ и-экономикалық жағ дайларғ а байланысты болып келеді

2) ауыл шаруашылығ ында негізгі қ ұ рал-жабдық тардың бірден бір кө зі – жер болып есептеледі, яғ ни жердің сапасы, қ ұ нарлылығ ы ө німнің ө сіп-ө нуіне, оның кө леміне тікелей ә сер етеді

3) ө нім алу ү рдісі мен ең бекті жұ мсау ү рдісі ү немі сә йкес келмейді, яғ ни маусымдылық ерекшеліктері бар

4) маусымдылық тың ә серінен ауыл шаруашылығ ында ө нім ө ндіру ү рдістерінде белгілі бір дең гейде қ ор жасау

5) ауыл шаруашылық жү йелерінде басқ а салағ а қ арағ анда материалдық -техникалық жә не қ аржылық -қ аражаттық қ орлар жасауымыз қ ажет

6) ауыл шаруашылық жү йесіндегі алынғ ан кейбір ө німдер осы жү йедегі негізгі шикізат жә не ө нім ө ндіруне қ ажетті зат ретінде пайдалану.

Мыс: ө сімдік шаруашылығ ынан қ ажетті тұ қ ымдық ө нім алу ү шін шикізат кө зі болып табылады, мал шаруашылығ ында - жем-шө п кө зі болып табылады
7) жоғ арыда аталғ ан ерекшеліктер ө з кезегінде бұ л жү йедегі экономикалық тетіктердің қ ызмет істеуіне жә не пайдаланылуына септігін тигізіп, ерекше кө ріністерге ие болды.

III. 2002 жылы 5 маусымда №889 болатын Қ азақ стан Республикасының Президентінің жарлығ ымен Қ азақ стан Республикасын 2003-2005 жылдарғ а арналғ ан «агро азық -тү лік бағ дарламасы» қ абылданды. Бұ л бағ дарламаның негізгі мақ саты тиімді агроө неркә сіп кешенінің жү йесін жә не бә секеге қ абілетті ө нім ө ндіру негізінде Қ азақ станның азық тү лікпен қ амтамасыз етуі кө рсетілді.

Бағ дарламаның мақ саттары:

1) еліміздің азық -тү лік қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету

2) тиімді агробизнес жү йесін қ алыптастыру

3) сатылатын ауыл шаруашылық ө німдерінің ө ндіру кө лемін кө бейту, оның ө ң делген ө німдерін ішкі жә не сыртқ ы нарық қ а шығ ару

4) ауыл шаруашылық ө ндірісін мемлекеттік қ олдау шараларын оң тайландыру.

Жоғ арыда аталғ ан міндеттерге сә йкес бағ дарламалардың басым бағ ыттары анық талды.

Басым бағ ыттарына, жоғ арыда аталғ ан 4 міндетке қ осымша тағ ы бір басымдық белгіленді. Бұ л басымдық ауыл шаруашылық ө німдерінің импортты азайту тұ рғ ысынан анық тау.

Осы бағ дарламаны жү зеге асыру ү шін тө мендегідей қ аражат кө здері анық талды:

· Мемлекетттік бюджеттен 150 миллиард тенге ақ ша бө лу кө зделді

· Жергілікті бюджеттен жә не де шаруашылық жү ргізу нысандарының есебінен қ аржы-қ аражат кө здерін дамыту кө зделді

· Бюджеттен тыс қ аражат кө здері, яғ ни шет елдік инвесторлардың қ аражат кө здерінен ә р тү рлі гранттар ұ тып алу.

Бағ дарламаның тү пкі мақ саты болып – сала экономикасының дамуын қ амтамасыз ету жә не халық тың тұ рмыс дең гейін жақ сарту. Бағ дарламаны жү зеге асыру барысында, оның тиімділігін №бағ алау мақ сатында негізгі ү ш критерийден тұ ратын 16 кө рсеткіш анық талды:

1. халық ты азық -тү лікпен қ амтамасыз ету жә не оның тұ рақ тылық дең гейіне қ ол жеткізу:

· азық -тү ліктің физикалық жә не экономикалық қ ол жеткізу ең гейіне қ амтамасыз ету. Азық -тү ліктің физикалық қ ол жеткізу дең гейі тө мендегі кө рсеткіш арқ ылы анық талады:

Фқ ж =	Нақ ты тұ тыну дең гейі
	Стандартты тұ тыну дең гейі

Экономикалық қ ол жеткізу дең гейі тө мендегі кө рсеткішпен анық талады:

Эқ ж=

Ең тө менгі жалақ ы

* 100%

Мин. расчетный показатель

· импорттық азық -тү ліктің ішкі тұ тыну мө лшерін азайту

· азық -тү ліктің мемлекеттік материалдық қ орлардағ ы мө лшерін қ амтамасыз ету

· азық -тү ліктің ғ ылыми негіздеоген тұ тыну мө лшеріне ө ол жеткізу

· азық -тү ліктің сап астандарты мен қ ауіпсіздік дең гейіне ө ол жеткізу.

2. ауыл шаруашылық ө ндірісі мен ө німді ө ң деу тиімділігін сипаттайтын кө рсеткіштер:

· агробизнес жә не ө нім ө ң деуші кә сіпорынның табысын ү йлестіру

· ғ ылымғ а негізделген агротехнология жә не ө нім ө ң деу технологияларын жетілдіру

· негізгі азық -тү ліктің ішкі бә секелестік қ абілеттілігін арттыру

· сыртқ ы сауда айналымы мен ішкі сауда айналымдарының арасында тепе-тең дікті қ алыптастыру

· халық ты жұ мыспен қ амтамасыз ету.

3. агроө неркә сіпті мемлекет тарапынан реттеудің кө рсеткіштері:

· агроө неркә сіп кешенін одан ә рі дамыту ү шін мемлекеттік қ олдауды жақ сарту

· кедендік-тарифтік салық жұ йесін одан ә рі оң тайландыру

· азық -тү лікті ө ндіру жү йелерінде бағ а жү йесін жетідіру

· мемлекет тарапынан ауыл шаруашылық ө німін ө ндіруді қ адағ алау

· ауыл шаруашылық жү йесінің экономикалық тиімділігін жақ сартуғ а қ олдау кө рсету.

Осы бағ дарламаны жү ргізу барысында ауыл шаруашылық ө німінің кө лемі 20%-ғ а жоғ арылады, кейбір азық -тү лікті шетелден сатып алу тө мендейді. 2002 жылғ а қ арағ анда 2005жылы біздің республика 200-ге тарта ө німді шет елге шығ арғ ан. (Туран Рахмановтың мә ліметі бойынша 10. 10. 2006 жылы «Казахстанская Правда» гаэетінде жарияланғ ан. «Казахстан на мировом рынке»)

33 тү рлі ө німді экспортқ а шығ арудан Қ азақ стан 1-35 орында тұ р. Олар қ ымыз бен шұ бат ө ндіруден 1-ші орын, жылқ ы етінен 3-ші орын, ет ө ндіруден 29-шы орында, қ ант ө ндіруден 35-ші орында. Алдағ ы жылда бұ л кө рсеткіштерді жоғ арылату кө зделген.

Осы тұ рғ ыдан алғ анда аграрлық салалар мен агробизнестің алдағ ы жетістіктерінен зор ү міт кү туге болады. Қ азіргі кезде Қ азақ стан 56

мемлекетпен қ оса ауыл шаруашылық ө німдерін экспортқ а шығ арады. Осы мә ліметтерге қ арасақ, 2002 жылы ауыл шаруашылық экспорты 659, 99 миллион долларды қ ұ рағ ан. Ол республика бюджетінің 12% қ ұ рады.

2004-2010 жылдарғ а арналғ ан Қ азақ стан Республикасының «Ауылдық аумақ тарды дамыту бағ дарламасы» жә не 2006-2010 жылдарғ а арналғ ан Қ азақ стан Респубоикасының «Агроө неркә сіп кешенінің тұ рақ ты даму бағ дарламасына» сә йкес тө мендегі іс-шараларды жү ргізу кө зделген:

1) агроө неркә сіп кешенін индустрияландыру

2) агроө неркә сіп кешеніне ғ ылыми негізделген озық технологияларды енгізу

3) ғ ылымды дамыту жә не инновациялық жү йелерді пайдалануды жақ сарту

4) инфраструктура жү йесін жақ сарту (қ аржы жә не сақ тандыру институттарын дамыту)

5) кластерлер жү йесін дамытуғ а басымдық беру

6) ауыл шаруашылық ө німдерінің рыногын қ алыптастыру жә не азық -тү лік қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету. Осы бағ ытқ а 2006-2010жылы 4, 4 миллиард доллар мемлекетік жү йеден берілу кө зделіп отыр. 2002жылы ауыл шаруашылық жү йесін дамытуғ а 21, 5 миллиард тенге бө лінген, 2003жылы -40, 4 миллиард тенге, 2004жылы - 48, 7миллиард тенге, 2005жылы - 57, 5 миллиард тенге бө лінген.

Қ азақ стан 1га егістік жерге 14, 6 доллар

Канада 1га егістік жерге 83, 0 6 доллар (6 есе кө п)

АҚ Ш 1га егістік жерге 412, 0 доллар (30 есе кө п)

ЕЭС 1га егістік жерге 1112, 0 доллар (77есе кө п)

Корея 1га егістік жерге (260есе кө п)

Исландия 1га егістік жерге 46303, 2 доллар

Япония 1га егістік жерге 6144, 2 доллар

Израиль 1га егістік жерге 3175, 4 доллар

Ө зін-ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Нарық жағ дайында АӨ К кә сіпорындарындағ ы кә сіпкерлік нысандары қ андай?

2. Жеке кә сіпкерлік жә не оның нарық қ а кө шу кезең індегі даму ерекшеліктері қ андай?

3. Кә сіпкерлік қ ұ рылымдардың сапалық кө рсеткіштерін атаң ыз

4. Кә сіпкерлік қ ұ рылымдардың схемасы қ андай?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Оспанов М. Т., Аутов Р. Р., Ертазин Х. Агробизнес теориясы жә не тә жірибесі, Алматы, “Франклин”, 1997*

2. Попов Н. А. Экономика сельского хозяйства. С основами сельского предпринимательства: учебное пособие: Тандем, 2004 – 352 с.

3. Сейдахметов А. С., Куква И. Н., Нургалиева К. К. Экономическая оценка сельскохозяйственного потенциала агробизнеса. Учебник. Алматы, Экономика, 2006г.

4. Сейдахметов А. С. Агробизнестің экономикалық негіздері. Оқ у қ ұ ралы, Алматы, Экономика 2001ж.

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒