42.Қадыр Мырза Әлидің «Домбыра» өлеңіндегі домбыра мен қазақ егіз ұғым екенін дәлелдеп жазыңыз.

Сонау алпысыншы жылдары туғ ан ә дебиетке жаң а бір қ уатты толқ ын басталып, ө нер мұ хитының кө кжиегі кең ейіп сала берген еді. Сол дарын иелерінің бірі – Қ адыр Мырза Ә ли. Оның ө лең дерінің поэтикалық қ уатын кү шейтіп тұ ратын ерекшелігі – ондағ ы ұ лттық сипатты танытатын ұ лттық мазмұ н мен пішіннің бірлігінде, ұ лттық дә стү р мен образды ойлаудың жаң ашылдығ ында. Қ азақ поэзиясының кө ркемдік дә стү рінен мол сусындағ ан ақ ын ө лең дерінде тың ой, жаң а ізденіс, рухани кең дік, кө ркем суреттер мен шынайы образдар кө птеп кездеседі. Ақ ын поэзиясындағ ы дала, домбыра, бесік, тау, тұ лпар, киіз ү й сияқ ты ұ ғ ымдар символдық мә нге айналғ ан ұ лттық кө ркем дә стү ріміз.

Қ адыр ақ ынның «Домбыра» ө лең інің алғ ашқ ы шумағ ы қ анатты сө зге айналып кеткені де белгілі.

Екі ішектің бірін қ атты, бірін сә л-пә л кем бұ ра.

Нағ ыз қ азақ – қ азақ емес,

Нағ ыз қ азақ – Домбыра!

Домбыра аспабының қ аншалық ты қ адірлі екенін Қ адыр Мырза Ә лі екі-ақ ауыз сө збен осылайша тү йіндейді. Расында да қ азақ поэзиясындағ ы домбыра бейнесі – ежелгі жыр-дастандардан бү гінгі жас толқ ынғ а дейін жырланып келе жатқ ан мә ң гілік тақ ырып. Қ ашағ ан жыраудың «Қ олымдағ ы ағ ашым – Алып жү рген домбыра. «Домбыра – кү нә » деген сө з – Тек бір айтқ ан дабыра. Пайғ амбарым туғ анда, Бесік болғ ан бұ л ағ аш. Ыбырайым Кә ғ бә салғ анда, Мешіт болғ ан бұ л ағ аш. Ық ырам ү йдің алдында, Есік болғ ан бұ л ағ аш» деп тө гілте жырлағ аны – домбыра. Ілияс Жансү гіровтің «Кү й», «Кү йші» поэмалары – қ азақ тың асыл ө нері кү й мен ұ лттық мұ расы домбырағ а жырдан қ аланғ ан ескерткіш. Одан берідегі Жұ мекен: «Ү йден алыс шық қ анда мен екі аманат қ алдырам. Бірі – ұ лым, ө зің сің, екіншісі – домбырам», – деп, ұ лы мен ұ лтының мұ расының қ аншалық ты ардақ ты, қ аншалық ты қ ұ нды екенін ө лең і арқ ылы кө рсетеді. Бұ л қ аламгерлерден ө зге де қ азақ ө лең інің тарихында домбыраны жырғ а қ осқ ан ақ ын кө п. Ә рқ айсысы ә ртү рлі стильде жырласа да, ортақ тақ ырып, ортақ мұ ң ның бір ұ қ сас тұ сы бар, ол – ұ лтының ұ лы аспабына деген иісі қ азақ тың қ ұ рметі, сезімі мен ойы.

Домбыра шертілгенде қ азақ тың кең –байтақ сахарасы, сұ лу табиғ аты, самал желі мен ү рлеген бораны, кө лдегі ақ қ уы кө з алдымызғ а келеді. Бұ л – қ азақ кү йінің ерекшелігі. Орыс зерттеушісі Г. Н. Потаниннің «мағ ан бү кіл қ азақ даласы ә н салып тұ рғ андай кө рінеді» деген сө зі соның бір дә лелі. Қ ос дауыс сарынынан бү кіл қ азақ жұ ртының қ уанышы мен қ айғ ысы, арман–мү ддесі, философиялық сарын, азаматтық ү н, жалпы айтқ анда, тарихы кү й болып тө гіледі. Қ адір Мырзалиев ө лең інің: Бір ішегінде биіктік бар, бір ішегінде терең дік. Ол мылқ ауды сө йлетеді, жылатады керең ді ─ деген жолдары осыны айғ ақ тайды.

⇐ Предыдущая 17 18 19 20 212223 24 25 26 Следующая ⇒