45.Алаш ардақтылары көтерген ұлттық идеялардың бүгінгі күні жүзеге асқандығын дәлелдеңіз.

43. Ө з ө мірің іздегі ә желерді М. Мақ атаевтың «Ақ кимешек кө рінсе» ө лең індегі ақ ынды табындырғ ан ә же бейнесімен салыстыра талдап жазың ыз

Ә лемдегі ең мейірімді, ақ ниетті абзал жанның бірі - ақ ә же. Немересін ақ бесікке бө леп, «Бесік жырымен» ә лдилеген ізгі жандардың ө мірдегі орны қ ашанда бө лек. Осы ардақ ты ә желер жайлы талай қ аламгер сыр шертті. Сондай бір туынды - М. Мақ атаевтың «Ақ кимешек кө рінсе» ө лең і. Ө лең ді оқ и отырып, кө з алдыма жү зінен жылулық лебі ескен, кө зінен мейірімділік шуағ ын тө ккен, басына ақ кимешек киген қ арт ана елестеді. Сол Мұ қ ағ али ә жесінің бейнесі бү гінгі ә желер бойынан табыла ма деген ой мені толғ андырып та кетті. Осы сауалғ а ө зімше жауап іздеп кө рейін.

Алғ ашқ ы ойымды ә же мен немере арасындағ ы ү зілмес сезімнен бастағ ым келеді. Ол қ андай қ ұ діретті сезім десең ші! Бұ ғ ан дә лел ретінде:

Ә же, сен бірге жү рсің меніменен,

Ө ліге мен ө зің ді телімегем, - деген ақ ын сө зін алғ ым келіп отыр. Бұ л сө зден ә жесінен айырылса да, немеренің сарқ ылмас сағ ынышы мен махаббаты сезіледі. Ә жесінің бұ л дү ниеде жоқ екендігін білсе де, оны ө лді деуге жү регі қ имайды. Иә, ә ркімге де ә же қ ымбат. Мен де ә жемді жанымдай жақ сы кө рем. Кішкентай кезімде ә жемнің ертегісін естімей жастық қ а басым тимеуші еді. Ешкімге айтпағ ан сырымды соғ ан айтам, жұ банышты содан табам. Міне, ә же мен немере арасындағ ы ү зілмес сезім деп осыны айтар едім. Ө з ә жем мен ө зге ә женің ұ қ састық тарын іздей келе, ә лемдегі ә желердің бә рі бір-біріне ұ қ сас па деп те қ алам. Яғ ни, ә же тә рбиесін кө ріп ө скен ұ рпақ ұ лтының берік тірегі болары анық деп нық айта алам.

Осы пікірімді батыр бабамыз Бауыржан Момышұ лының «немерелеріне ертегі айтып бере алмайтын ә желердің кө бейіп бара жатқ анынан қ орқ амын» деген сө зімен ө рбіткім келеді. Ө йткені бесік жырын естіп, ертегі тың дап, дә стү рді бойына сің іріп ө спеген баланың кө кірек кө зі кө р болатыны сө зсіз. «Бес саусақ бірдей емес» дегендей, ұ рпақ тә рбиесіне кө п кө ң іл бө лмейтін ә желеріміз де арамызда бар. Жаһ андану дә уірінде кейбіреулер ата-баба бесігін электронды бесікпен алмастыруды ұ сынып жү р. Ә женің бесік жырын естімей ө скен баладан ертең гі кү ні ұ лтжанды азамат шығ уы неғ айбыл. Менің ше, бұ л - ұ лттық тә рбиеге балта шапқ андық тың белгісі.

Ө кінішке орай, қ оғ амда кейде олар жайлы кереғ ар пікірлер де ара-тұ ра кездесіп қ алады. Бұ рынғ ы заман мен қ азіргі заманның ә желерінің арасында алшақ тық бар дейді. Сонда қ андай алшақ тық ты сө з етіп отыр? Заман қ алай қ ұ былса да, ә же мен немере арасындағ ы ұ лы сезім ө з мә нін ешқ ашан жоғ алтпайды деп ашына айтқ ым келеді. Ол уә ж жауапкершіліктен қ ашқ ан, ө з қ ұ лқ ынын ғ ана ойлағ андардікі. Бір сә т ойланып кө рейікші. Бұ рын қ арттар ү йі деген болушы ма еді? Айтуғ а ауыр тіркестердің бірі. Сол қ арттар ү йінде кө здері жаутаң дап, ұ л-қ ызын сағ ынышпен кү ткен қ арияларды кө ргенде, ө зің ді қ оярғ а жер таппайсың. Безбү йрек, қ атыгез адамдар қ айдан шығ ады екен деген ой туындайды. Олардың орны бұ л жер емес қ ой. Кешегі кү ні баласы ү шін шыр-пыр болып, жар қ ұ лағ ы жастық қ а тимей жанталасқ ан қ ариялардың орны тө р емес пе? Кө пке топырақ шашпайын, дегенмен ата-ана қ адіріне жете алмағ ан қ атыгездерге ө кімет тарапынан бір шара қ олдану керек те шығ ар, бә лкім.

Заман ө згеріп, қ арыштап дамысақ та ұ лттық бейнемізді жоғ алтып алмайық, қ ұ ндылығ ымызғ а адал болайық. Тү йгені кө п қ арияларымыз асыл қ азына екеніне кү мә н келтірмейік. Ә женің ә лдиіне қ анық қ ан ұ рпағ ымыздың ө рісі кең ейе берсін.

44. М. Шахановтың «Ғ ашық тық ғ аламаты» ө лең індегі ғ ашық тық сезімге қ атысты кө зқ арастарғ а ө з пікірің ізді білдіріп, талдап жазың ыз.

Ө мірдің мә ні мен сә ні болғ ан махаббат тақ ырыбын сө з етпеген ақ ын кемде кем шығ ар. Соның бірі қ ара ө лең нің хас шебері – Мұ хтар Шаханов. Оның қ аламынан туғ ан «Ғ ашық тық ғ аламаты» ө лең і кез келген жастағ ы адамғ а ой саларлық ү лгіде жазылғ ан деп ойлаймын. Сондық тан да, бұ л шығ арманың ө зектілігі ғ асырлар ө тсе де, жойылмақ емес.

Автордың: Ғ ашық жү рек сү йгені ү шін бола алмайды жазалы

Адам азса ғ ашық тық тың жоқ тығ ынан азады, - деген ойы – ғ ашық тық сезіміне берген бағ асы деп білемін.

Ақ ын сезімнің шырғ алаң ына тү сіп қ алғ ан жас қ ыздың оқ иғ асын ө лең іне арқ ау ете отырып, ғ ашық тық сезімнің қ ұ діретін жеткізіп кө рсетеді. Ө лең де ақ ын ғ ашық тық сезімнің қ ұ діретін неге ашып кө рсетті? Кейінгіге ү лгі боларлық қ ұ нды ой тү йінін бергісі келгендіктен деп ойлаймын.

Ақ ынның: Ғ ашық жү рек ө з тағ дырын ө зі ғ ана шешеді. «Жығ а алмайды оны жұ рттың ө сегі. Бұ ғ ан дә лел - қ ұ діретті " Қ орлан" ә ні кешегі- деуі ақ ынның адамзат атаулының ө мірінде болатын қ асиетті сезімге ара тү суі сияқ ты кө рінеді.

Ақ ынның айтар ақ ылымен нақ ылы да осы Қ орлан ә німен бір арнағ а тоғ ысады. Автор елу бір жыл ғ ашық тық тың азабын тартқ ан Естай ақ ынды негізге ала отырып, оның махаббатқ а адалдығ ымен достық ты қ адірлеген ізгі жан екенін айтады. «... Ғ ашық болып ө лу қ андай мә ртебе» деген жолынан Тірі кү нінде қ олы жетпеген арманын мә ң гілік ұ йқ ығ а кетер алдында да бір сә т есінен шығ армай кө з жұ мудың ө зі жұ мыр басты пендеге мә ртебе екендігін мен де мойындаймын.

Ғ ашық тық сезім дегенде, ө з басым аманатқ а қ иянат жасамау деп ұ ғ амін. Себебі, нағ ыз ғ ашық тар бір-біріне уә де береді, серттеседі. Міне, осы жағ дай ақ ынның ө лең інде де белең береді. Естайдың елу бір жыл қ олында шабыт берген жү зігін ө зімен бірге жерлеуін досына тапсырады. Міне, осы тұ сы нағ ыз ғ ашық жү ректің сертке беріктігін кө рсетпей ме?

Қ орытындылай келе, ақ ын жү регінің ғ ашық тық сезімін осынша шабытпен жырлауының себебі, сү ю бақ ытының кез келгенге бұ йыра бермейтін бақ ыт екендігін тү сіндіруінде деп ойлаймын. Сондық тан да, ғ ашық тық сезімнің қ адіріне тіріде жете берейік дегеім келеді.

45. Алаш ардақ тылары кө терген ұ лттық идеялардың бү гінгі кү ні жү зеге асқ андығ ын дә лелдең із.

«Алаш идеясы» – қ азақ тың мемлекеттік, елдің ұ лттық идеясы. Алаш ардақ тыларының кө терген ұ лттық идеяларының қ азіргі таң да жү зеге асқ андығ ы қ аншалық ты кө рініс тапқ ан? Бұ л ө зекті мә селе болғ андық тан, жан-жақ ты талдауды қ ажет етеді.
Алаштық тардың «Алаш» атауын таң дауы да жайдан-жай емес. Алаш жаң а елдігіміздің, байырғ ы аймағ ымыздың рә мізі еді. ХХ ғ асырда қ азақ тың азаматтық тарихында ең ұ лы идея қ айсы десек, ол – Алаш идеясы деп жауап беруге болады. Бү гінгі тә уелсіздігіміздің негізі де осы идеямен байланысты. Міне, осы тұ ста алаштың серкелері – Ә лихан Бө кейханов, Мұ стафа Шоқ ай, Ахмет Байтұ рсынұ лы, Халел Досмұ хамедұ лы, Міржақ ып Дулатұ лы, Халел Ғ аббасұ лы, Мұ хамеджан Тынышбайұ лын тілге тиек ете аламыз.

Алаш ардақ тыларының армандағ ан ө зекті мақ саттары: бірінші – ұ лттық болмысымызды сақ тау, тә уелсіз ел болу; екіншісі – ұ лттық тарихымызды ұ лық тау; ү шіншісі – туғ ан тіліміздің мә ртебесін кө теру. Оғ ан дә лел ретінде қ озғ алыс кө шбасшысы Ә. Бө кейхановтың жобасы бойынша, мемлекет толық тай экономикалық тә уелсіздікке қ ол жеткізілуі тиіс болғ ан. М. Дулатов «Оян, қ азақ! » деп жар салса, Алаштың тағ ы бір қ айраткері Х. Досмұ хамедов «Ө з тілін ө зі білмеген ел – ел бола алмайды. Тілінен айрылғ ан жұ рт – жойылғ ан жұ рт» депті. Қ азақ тың елдігі мен тұ тастығ ын аң сағ ан Алаш қ айраткерлерінің идеясының бір дә лелі – бү гінгі таң да мемлекетіміз тә уелсіз ел болып, 20 жыл ішінде ә лем танығ ан, мойындағ ан ел болдық. Н. Назарбаевтің «Тарих толқ ынында» кітабының «Алаш мұ расы жә не осы заман» атты тарауында алаш ардақ тыларының идеясының жалғ асқ андығ ын айтады. Менің пайымдауымша, Елбасы Алаш зиялылары арманын іске асырды. ХХ ғ асырдың 90-ыншы жылдарының басында тә уелсіз мемлекетіміздің іргетасының қ алануы. Кө к байрағ ымыз желбіреуі, бү кіл ә лемді мойындатуы. Ө з тіліміз, дініміз бар. Алаш арманы – бү гінгі Тә уелсіз Қ азақ стан! Ендеше, біз, ә рбір азамат осы жү з жыл бұ рынғ ы ұ лттық ұ лы идеялардың бү гінгі Тә уелсіз Қ азақ станның да негізі ретінде берік орнығ уына ү лес қ осуғ а тиіспіз.
Қ орыта айтқ анда, Алаш ардақ тылары кө терген ұ лттық идеялардың бү гінгі кү ні жү зеге асқ андығ ының дә лелі - Мә ң гілік Ел. Демек, «Керегеміз – ағ аш, ұ ранымыз – Алаш» дейтін біз ү шін ол ә рқ ашан қ азақ идеологиясының темірқ азығ ы болып келді, бола береді де.

⇐ Предыдущая 18 19 20 21 222324 25 26 27 Следующая ⇒