8.Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасының тарихының категориялары, номенклатурасын атап көрсетіңіз

6. Жоғ ары сатыдағ ы ө сімдіктерге жататын папоротниктердің даму циклін талдап, спорофиттің гаметофиттен айырмашылығ ын салыстыра отырып, қ арастырың ыз

Папоротниктерге жалпы сипаттама шар-қ маң ызы. Папоротник тә різділердің басқ а жоғ арғ ы сатыдағ ы споралы ө сімдіктерден айырмашылығ ы сол, олар эволюцияның ү лкен жапырақ ты линиясын мегафилия береді. Жапырақ тары ұ зақ уақ ыттар бойы тө бесінен ө седі. Мұ ның ө зі жапырақ тарды талломдардың жалпайуының н-де пайда болғ ан деп айтуғ а негіз болады. Сондық тан да оларды вайялар деп айтады,. Кө п жағ дайда жапырақ тар 2 қ ызмет атқ арады. Фотосинтездік жіне спора тү зу. Кейбір тү рлерінде жоғ арғ ы вайялары спора тү зуге, ал тө мендегілері фотосинтезге маманданғ ан болып келеді. Тү рлерінің кө пшілігі тең споралы, алайда ә р тү рлі споралы тү рлері кездеседі. Гаметофиті кө п жағ дайда ө ос жынысты. Папоротник тә різділер кө птеген ө сімдіктер қ ауымдастығ ының ә сіресе тропикалық, субтропикалық жә не Солтү стік жалпақ жапырақ ты ормандардың негізгі компоненттерінің бірі. Олар ашық жә не жабық грунттарда, сә ндік бақ тар ө сіру ү шін ең қ ажетті ө сімдіктер, сонымен бірге дә рі – дә рмек алуғ а таптырмайтын шикізат. Классификациясы. Бө лім 7кластан тұ рады: 1аневрофитопсидтер 2археоптеридопсидтер 3кладоксилопсидтер 4зигоптеридопсидтер 5офиоглосопсидтер 6мартиопсидтер 7полиподиопсидтер
Плаундардың даму ерекшеліктері, ө кілдері аш маң ызы. Кө біне ормандарда, дымқ ыл жерлерде ө седі. Олардың ертедегі тү рлері ағ аш тә різдес болғ ан, қ азір бұ та жә не шө птесін. Спорофиттік мү шелері-тамыры, сабағ ы жә не спиральша орналасқ ан жасыл жапырақ тары. Сабағ ында буын жә не буын аралық тары болмайды. Сабағ ы жіне тамыра дихотомиялы бұ тақ танғ ан болады. Плаунның даму циклы Антеридий сопақ пішінді болса, ал архегоний қ ұ мыра тә різді болып келеді. Архегонийден аналық жыныс жасушасы, ал антеридийден екі талшығ ы бар кө птеген сперматозоидтар дамып жетіледі, бұ л екеуінің ұ рық тануынан-диплоидты хромосомды зигота дамиды, бұ дан ұ рық дамиды. Алғ ашқ ы кезде ұ рық гаметофиттің ұ лпаларының арасында болғ аң дық тан қ оректік затты осы гаметофиттен алады. Ұ рық тың кө п кешікпей тамырлары ө се бастайды да қ оректік затты топырақ тан алады, бұ дан кейін спорофиттің ұ зақ жә не ө су кезең і басталады. Жерге спора шашылып, ө скіншеден жас плаун дамығ анғ а дейін 10-12 жыл ө теді. Жылдар ө ткен сайын баяу ө сіп жетіле береді. Тек 20-30 жылдан кейін ғ ана ә р нә рсені ә шекейлеуге пайдалануғ а жарайтын ересек спорофит дамиды.

7. Ө сімдіктердің тіршілік формаларының жү йесі. Ағ аштар, бұ талар, бұ ташық тар, жартылай бұ талар, лиандар, жастық ша ө сімдіктер, суккуленттер, шө птесін ө сімдіктерге мысалдар келтіре отырып, бір -бірімен салыстыра отырып, кө рсетің із

Тү рлі экологиялық факторлар ә серінде ө сімдіктердің белгілі – бір морфологиялық кө рінісі жә не тіршілік формалары пайда болады. Тү рмен тіршілік формалары бір нә рсе емес: бір тү р тү рлі экологиялық жағ дайда ә ртү рлі тіршілік форма кө рінісінде болуы мү мкін мыс: ағ аштар тіршілік ету жағ дайына қ арай бұ та, жерге жайылып ө сетін ә ртү рлі формаларда болуы мү мкін.

Тіршілік форма терминін 1884ж Варминг енгізген.

Бұ талар тіршілік формаларының тү рлері ө те кө п. Бұ л ө сімдіктер ұ зындық тары шамалас кө птеген дің гекті болып келеді. Негізгі дің гек кө п ө мір сү рмейді немесе уақ ыт ө те келе басқ а дің гектерден айырмашылығ ы болмай қ алады. Барлық дің гектер (негізгі жә не жанама) 2-3 жылдан 20-30 жылғ а дейін ө мір сү ре береді. Ә детте бұ талардың биіктігі 0, 5-0, 8 метрден 5-6 метрге дейін жетеді. бұ талар барлық жерде дерлік кездесе бергенімен, солтү стік жә не оң тү стік жарты шарлардың қ оң ыржай-жыл жә не тропиканың шө лейтті жерлерінде ө сімдіктер қ ауымдастығ ының негізін қ ұ райды (итмү рын, бө ріқ арақ ат, аюбадам жә не т. б. ).

Бұ ташық тар - ағ ашты ө сімдіктер тіршілік формаларының бір типі. Сабақ тарының биіктігі 5-7 см-ден 50-60 см-ге дейін жетеді. Негізгі ө ркен қ ысқ а уақ ыт қ ана тіршілік етеді (3-7 жыл). Оның орнын сү ректенген жанама жер асты ө ркендері басады. Жаң адан ө сіп келе жатқ ан тү п алғ ашында жер астында столон сияқ ты топырақ бетімен паралель ө сіп (плагиотропты), сосын тік жоғ ары, яғ ни ортотропты ө се бастайды. Бұ л формалар негізінен қ оң ыржай салқ ын, салқ ын жә не биік таулы жерлерде ө седі (итбү лдірген, қ арамық, қ азанақ, кө кжидек).

Жартылай бұ талар мен жартылай бұ ташық тар тіршілік формаларының бір тү рі. Бұ ларғ а жусанның кө птеген тү рлері, теріскен жә не т. б. ө сімдіктер жатады.

Лиандар - сабақ тары арқ ылы ө рмелеп, жармасып жә не шырмалып ө сетін ө сімдіктер (жү зім, қ ұ лмақ, барқ ытшө п, шырмауық ).

Жастық ша ө сімдіктер - қ оректік заттарғ а кедей тасты, қ ұ мды, шымтезекті жә не суық жерлерде ө суге бейімделген. Негізгі морфологиялық жә не физиологиялық ерекшелігі — тығ ыз бұ тақ талғ ан, ұ зарып ө суі шектелген, аласа, ө ркендері бір-біріне тығ ыздалып, жақ ындағ ан, ө ркеннің жоғ арғ ы жағ ы дө ң геленіп шырпылғ ан тә різді. Сондық тан жастық пішіндес болады. Жастық ша ө сімдіктер іш жағ ында ылғ ал, жылу сақ тайды. Бұ лар биік тау шың дарының, мұ хиттағ ы тасты аралдардың, тең із жағ алауларының, арктикалық тундраның ө сімдіктері.

Суккуленттер - су қ орын сақ тайтын шырынды ө ркенді кө п жылдық ө сімдіктер (тү біртек, кактустар, агавалар).

Шө птесін ө сімдіктер кө п жылдық жә не бір жылдық, бұ лар тіршілік формаларының мынадай топтарына бө лінеді: кіндік тамырлар, шашақ тамырлар, ұ зын жә не қ ысқ а тамырсабақ тылар, жуашыктылар, шымдылар, тү йнек тү зушілер, Жер бетінде тө селмелі жә не Жер бетінде столондылар.

8. Жоғ ары сатыдағ ы ө сімдіктер систематикасының тарихының категориялары, номенклатурасын атап кө рсетің із

Жоғ арғ ы сатыдағ ы ө сімдіктер (лат. Embryophyta) - кү рделі дифференциалданғ ан кө пжасушалы ағ за - жер кө лемінде ө суге бейімделген. Патшалық асты патшасына жататын ө сімдіктер - 300 мың нан астам кө бінесе қ ұ рғ ақ жерлерде ө седі. Жоғ арғ ы сатыдағ ы ө сімдіктер сабақ жә не жапырақ тан тұ рады. Осығ ан байланысты оларды жапырақ сабакты ө сімдіктер деп атайды- (Cormophyta). Жоғ арғ ы сатыдағ ы ө сімдіктердің кө бінде тамыр болады. Бұ лар 2 жолмен кө бейеді - жынысты - (гаметофит) жә не жыныссыз - (спорофит). Жыныс мү шелерінің: аталығ ы - антеридий- аналығ ы - архегоний -ә рқ ашан кө пжасушалы. Қ азіргі жоғ арғ ы сатыдағ ы ө сімдіктерге:

· ринифиттер

· сарыбауырлылар

· плаун тә різділер

· псилотә різділер

· қ ырық буындар

· папоротниктер

· жалаң аш

· жабық тұ қ ымдылар жатады. Жоғ ары сатылы ө сімдіктердің тө мен сатылы ө сімдіктерден айырмашылығ ы бұ лар жақ сы жетілген ү ш бө ліктен тұ рады, олар -

ө сімдіктің тамыры,

сабағ ы

жапырағ ы.

Жоғ ары сатылы ө сімдіктер бірнеше типтерге жіктеледі, олар — мү кке ұ қ сайтындар, псилофиттер, плаун тә різділер, желісабақ тылар, папаротник тә різділер.

Папаротник тә різділер, ө з кезегінде, ү ш класқ а жікгеледі, олар —

папоротниктер (тұ қ ымсыздар),

ашық тұ қ ымдылар,

жабық тұ қ ымдылар.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒