5. Өсімдіктердің вегетативті, жыныссыз, жынысты көбеюі туралы бір-бірімен салыстыра отырып, қарастырыңыз

Вегетативтік кө бею (лат. vegeto – тірілту, қ оздыру, ө сіру) – ө сімдіктердің вегетативтік мү шелері арқ ылы кө беюі. Вегетативтік кө бею - кө п жасушалы ағ залардың жыныссыз кө беюдің бір тү рі: жаң а дарақ тың ата-анасының бір бө лігінен пайда болу. Вегетативтік кө бею тө м. сатыдағ ы ө сімдіктерге жә не барлық ө сімдіктерге тә н.

Вегетативтік кө бею жануарларда бү ршіктену (губкалар, ішек қ уыстылар, мшанкалар) немесе бө ліну (қ арапайымдар) арқ ылы жү реді. Бір клеткалы ө сімдіктер (балдырлар, саң ырауқ ұ лақ тар) бө ліну, кейде бү ршіктену жолымен, ал тө м. сатыдағ ы кө п клеткалы ө сімдіктер – денесінің бө лшектенуі арқ ылы кө бейеді. Жоғ ары сатыдағ ы ө сімдіктер тамыр атпалары (қ ара ө рік, алма, шие, тал, жеке, қ андағ аш, т. б. ), тамыр сабақ тары (жыланқ ияқ, қ ырық қ ұ лақ, селеу, қ амыс, жатағ ан бидайық, адыраспан, т. б. ), жуашық тары (жуа, қ ызғ алдақ, картоп, т. б. ), мұ ртшалары (бү лдірген, жатағ ан сарғ алдақ, т. б. ) арқ ылы кө бейеді. Ө сімдік ш-нда, негізінен, қ алемшелеу ә дісі қ олданылады. Вегетативтік кө бею кезінде жыныстық кө беюге қ арағ анда ұ рпақ та сорттың қ асиеттері, белгілері жақ сы сақ талады. Вегетативтік кө бею ө сімдік ө сіруде, бақ жә не орман ш-нда кең інен қ олданылады.

Жыныссыз кө бею — ө сімдіктер мен жан-жануарлар ағ заларының бір бө лімінен ө зі тә різді жаң а ағ заның ө сіп шығ уы; ағ залардың жыныстық қ арым-қ атынассыз жә не жыныстық жасушалардың қ атысуынсыз кө беюі. Ұ рпақ таратудың ө те ертеде қ алыптасқ ан жолы болғ андық тан жыныссыз кө бею кө бінесе біржасушалы ағ заларда кең інен таралғ ан бірақ кейбір кө п жасушалы ағ заларғ а да тә н: саң ырауқ ұ лақ тарда, ө сімдіктерде, жануарларда жатады. [1]

Жыныссыз кө беюдің екі жолы бар: 1) вегетативтік ө ніп-ө су, 2) споралану. [2]

Жыныссыз кө беюдің нә тижесінде тү рлердің биологиялық қ асиеттері ұ рпақ тан ұ рпақ қ а беріліп, сақ талып отырады. Жыныссыз кө беюде бір ата-аналық дарабас тұ қ ым қ уалау белгілері бойынша ө зіне ұ қ сас екі немесе одан да кө п жаң а дарабасқ а бастама береді. Жыныссыз кө бею гаметалардың тү зілуінсіз, бір клеткалы жә не тө менгі сатыдағ ы ағ залардың бө лінуі немесе бү ршіктенуі нә тижесінде, сондай-ақ ә рі қ арай жеке ө мір сү руге қ абілетті спора тү зу арқ ылы жү зеге асады. Жаң а ағ заның дамуына бастама беретін арнайы жасушалар (споралар) тү зілуін – жыныссыз кө бею жә не вегетативтік кө бею деп бө ліп қ арайды. Олар негізінен ө сімдіктерде кең інен таралғ ан. Олардың айырмашылығ ы: біріншісінде кө бею тек бір жасушадан (цитогония), ал екіншісінде кө п жасушадан немесе жасушалар топтарынан тү зіледі Жыныссыз кө бею жынысты кө беюден ерте пайда болғ ан. Жыныссыз кө беюдегі генетикалық ө згергіштіктің бірден-бір кө зі кездейсоқ мутациялар болып есептеледі.

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 161718 19 20 21 Следующая ⇒