Ботаника және Зоология. 1. Өсімдік клеткасының құрылысы. Протопласт және оның құрамдас бөліктерін талдап, көрсетіңіз

Ботаника жә не Зоология

1. Ө сімдік клеткасының қ ұ рылысы. Протопласт жә не оның қ ұ рамдас бө ліктерін талдап, кө рсетің із

Ө сімдік клеткаларының қ ұ рылысы оның негізгі бө лімі — протопластқ а жә не клеткада болатын басқ а заттарғ а бө лініп қ арастырылады.
Протопласт. Протопласт дегеніміз — ө сімдік клеткаларында тіршілік процестерінің (зат алмасу, қ имыл, тітіркену, кө бею, тұ қ ым қ уалауы т. б. ) туғ ызатын негізгі бө лімі. Протопластқ а жататындар: протоплазма, ядро, пластидтер, хондриосома — митохондрий, рибосом, лизосом, Гольджи аппараты т. б. Клетканың бұ л бө ліктері органелла немесе органоидтар делінеді.
Протоплазма – клетканың белгілі химиялық қ ұ рамы бар, ә р қ илы консистенцияда (қ оймалжың, қ атың қ ы) болатын, меншікті салмағ ы 1, 025-1, 050 келетін тірі заты.
Протоплазманы зерттеу ісі кө пке дейін қ иындық қ а соғ ып келді, себебі клетканың ішкі қ ұ рылысын зерттеуге керекті ғ ылми техникалық мү мкіндіктер болмады. Тек техниканың кейінгі жетістіктерінің арқ асында ғ ана клетканың ішкі қ ұ рылысын жете зерттеуге мү мкіндік туды.
Протоплазма қ абаттары. Микроскопты қ олданудың арқ асында, кө птеген ғ алымдар клеткадағ ы протоплазманың физикалық қ асиетін, жатқ ан жерін, ө з ара қ ұ рылысын зерттей келіп, оның ү ш қ абаттан (плазмолемма, тонопласт жә не мезопласт) тұ ратынын ашты.
Клетка қ абық шасының ішкі бетін астарлап, оғ ан ө ң езденіп жұ ғ ып жатқ ан протоплазманың қ оймалжың жә не мө лдір келген кабаты плазмолемма делінеді. Бұ л қ абат протоплазманың басқ а қ абаттарына қ арағ анда тығ ыз келеді; сонымен қ атар оның серпінділік, жартылай ө ткізгіштік жә не басқ а сұ йық заттармен араласпайтын ерекше қ асиеттері болады. Плазмолемма серпінділігінің арқ асында, ортаның ә серіне байланысты кейде созылып, кейде жиырылып тұ рады. Сондық тан плазмолемма қ абатында болатын кө птеген протоплазмалық жіпшелердің – плазмодесмалардың диаметрі де кейде кең, кейде тар болып ө згеріп тұ рады. Осының нә тижесінде протоплазманың бұ л қ абатының сырт жағ ындағ ы ерітінді молекулалары ішкі жағ ына ө тіп, сол арада бө ртеді де кері ө те алмайды. Сө йтіп, мұ ның жартылай ө ткізгіш қ асиеті пайда болады. Плазмолеммада ешбір органелла болмайды.
Клеткадағ ы вакуоляның айналасын қ оршап жатқ ан протоплазманың қ абаты т о н о п л a c т делінеді. Мұ ның қ асиеттері де плазмолемманікі тә різді болады.

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒