Пәні: Абайтану. Сыныбы: 10-сынып

Кү ні: 24. 11. 2016

Пә ні: Абайтану

Сыныбы: 10-сынып

Сабақ тың тақ ырыбы:     «Қ араша, желтоқ санмен сол бір екі ай» ө лең і
Сабақ тың мақ саты:
    1. Білімділік:     оқ ушыларды ө лең нің шығ у тарихымен таныстыру, ө лең нің мазмұ нымен, тақ ырыбымен, идеясымен таныстыру, Абайдың реалист ақ ын екеніні таныту;
    2. Дамытушылық: оқ ушыларды ө з ойын дә лелді жетізе білуге тө селдіру, ө лең қ ұ рылысына талдай білуге ү йрету, есте сақ тау қ абілеттерін арттыру;
    3. Тә рбиелік: оқ ушыларды адамгершілік қ асиеттерге тә рбиелеу, ұ лттық қ ұ ндылық тарды таныту.
Сабақ тың тү рі:                   аралас сабақ.
Сабақ тың ә дісі:                   пікір алмасу, мә нерлеп оқ у, талдау.
Кө рнекіліктер:               палакат, портреттер, теледидар материалдары.
Пә наралық байланыс:       тарих, қ азақ тілі.

Сабақ тың барысы:

І Ұ йымдастыру кезең і:

1. Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу;

2. Оқ у қ ұ ралдарын, сабақ қ а дайындығ ын тексеру;

3. Сыныптың тазалығ ына кө ң іл бө лу;

4. Оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару;

5. Cабақ тың мақ сатымен таныстыру.

ІІ Ү йге тапсырмасын тексеру:

1. Абайдың табиғ ат лирикасы.

2. «Желсіз тү нде жарық ай» ө лең ін жаттау.

ІІІ Жаң а сабақ:

«Қ араша, желтоқ санмен сол бір екі ай» ө лең і

    Біздің бү гінгі ө ткелі отырғ ан ө лең іміз де табиғ ат лирикасына жатады. Ө лең 1888 жылы жазылғ ан. Ә рқ айсысы 4 тармақ тан, 9 шумақ тан тұ рады. Бұ л – Абайдың табиғ ат лирикасының ішіндегі таң даулы шығ армаларының бірі. Кө шпелі қ азақ аулының ә леуметтік жіктелісін, тұ рмыс айырмашылығ ын анық кө рсеткен мазмұ ны терең, кө ркемдігі жоғ ары, идеясы биік ө лең.
    Енді алдымен осы ө лең нің шығ у тарихына ү ң іліп кө рейік.
    Қ азақ халқ ының маң дайына біткен екі ұ лы есім бар. Олар – дана Абай, дара Мұ хтар. Ұ лтымыздың қ адірлі де қ асиетті тұ марына арналғ ан «Абай жолы» роман эпопеясы арқ ылы қ азақ халқ ының тұ рмыс-тіршілігі, ә дет-ғ ұ рпы, салт-санасы, мінез ерекшелігі бү кіл дү ние жү зіне ә йгілі болды. Абай есімі ә лемнің ә р тү пкіріне тарады. Дара Абай арқ ылы Мұ хтардың есімі аң ызғ а айналғ аны баршамызғ а аян. Енді сол «Абай жолының » беттеріне назар аударылық.
    Кү зектің суық сұ рқ ыл жү деу бір кү ні Абай Тә кежан аулының ү стінен тү седі. Ол екі жұ мыспен келген еді. Бірі – Семейтаудағ ы Бура жоқ шыларының жұ мысы. Бірі – Тә кежан мен Жігітек арасындағ ы қ ыстаудағ ы шабындық жө нінде туындап жатқ ан жаң а даудың жайы. Ү й иесімен қ абағ ы келіспеген Абай ас піскенше сыртқ а шығ ып кетеді. Абай жү деу кедей ө мірінің тұ рмысын кө рді.
    Енді осы кө рініс ө лең жолдарымен қ алай ө рілген екен?
    1. Кедейдің жү деу ө мірі;
    2. Қ ара қ и;
    3. Жалшы ұ лының кү йі;
    Кө шпелі елдің шаруашылық ә рекеті, тіршілік тә сілі, табиғ ат қ абағ ын бақ қ ан мінезі салғ ан жерден аң ғ арылады. Кө п нә рсенің тү п қ азығ ы ө ріске, жер жағ дайына байланғ ан, ө мір сү ру, тіршілік кешу, жан бағ ы – бә рі де осығ ан келіп тіреледі. Ақ ын кү н суып, ауа райы бұ зылып, қ ысқ а аяқ басқ ан шаруашылық қ а қ олайсыз бір шақ тағ ы қ алт-қ ұ лт еткен ауыл ө мірінің суретін реалистік дә лдікпен, нақ ты адамдар тұ лғ асы арқ ылы алдың а тартады. Табиғ ат суреті мен адамдар қ имылы жымдаса бейнеленген.
    Біздің халық тың жаз жайлауғ а, кү з кү зеуге, қ ыс қ ыстауғ а кө шіп отырғ аны белгілі. Мал шаруашылығ ы, ә рине, осындай ө мірді талап етеді. Ә сіресе, мал ү шін қ аһ арлы қ ыс ө те ауыр ә рі жайсыз. Мына бір бейнетаспадан осығ ан кө з жеткізейік.
Кө зінің ағ ы мен қ арасы сияқ ты ә рбіріміздің жеке ө з пікіріміз бар. Мына шумақ қ а назар аударайық.
Қ араша, желтоқ санмен сол бір екі ай,
Қ ыстың басы бірі ерте, біреуі жай.
Ерте барсам жерімді жеп қ оям деп
Ық тырмамен кү зеуде отрар бай, — деген жолдардағ ы Тә кежанның бұ л ісіне бағ а беріп кө рейік. Егеменді ел ертең і еркін ойлы азаматтар екенін естен шығ армайық.
Бү гінгі заман да осына талап етеді. Ө зінің ү немшілдігімен, ұ қ ыптылығ ымен, жинақ ылығ ымен ертең гі кү ннің қ амын жеп, белгілі бір кә сіп иесі болса, қ оғ ам да байиды. Елбасымыз ү ш жылды «Ауыл жылы» деп жариялап отырғ ан белгілі. Еліміз 2030 жылғ а қ арай шын мә нінде ө ркениетті елге айналары хақ. Ә рине, адамгершіліктен де асып кетпеуіміз керек. Қ айырымдылық жасап, ә лсізге кө мек кө рсету — ә р адамның борышы.
Ертең гі кү ннің қ амын жеп, ү нем жасап, қ ыстауғ а қ онбай, кү зеуде, ық тырмада отырғ ан бай, мал бағ ып, далада жү рген кедей жылынуғ а отын таба алмай бү рсең қ ағ ып, тоң ғ ан иін жылытып, шекпен тігіп отрғ ан байғ ұ с ә йел – осының бә рі кө шпелі қ азақ аулының тұ тас бейнесіне айналғ ан. Ұ лы ақ ын, ұ лы суретші Абай назарында бә рі бар. Бір-біріне қ арама-қ арсы суреттер.
Ай аттары. Қ араша – бұ л айда мал семіреді. Ертеде салық малы осы айда жиналатын болғ ан. Оны халық «қ аражшы» деп атағ ан, яғ ни, қ аражат жинаушы. Қ арашада жер оты азайып, тақ ырланып, суыйды. Қ ара жердегі суық ты «қ ара суық » деп атағ ан. Жұ рт қ ыс қ амын аяқ тап болады. Желтоқ сан – «жел» мен «тоқ сан» деген сө здің қ осындысынан шық қ ан. Яғ ни ү ш ай желді, боран деген ұ ғ ымды білдіреді. Ежелгі тү ріктер бұ л айды «жел айы» деп атағ ан. Қ ыс кү шіне еніп, боран болады.

ІV Сабақ ты бекіту:    сұ рақ қ ою арқ ылы сабақ ты бекітемін.
    1. «Қ араша, желтоқ санмен сол бір екі ай» ө лең і қ андай лирикағ а жатады?
    2. Ө лең қ андай оқ иғ ағ а байланысты жазылғ ан?
    3. Ө лең де бір-біріне қ арама-қ арсы тип ө кілдерінің тұ рмысы қ алай суреттелген?

V Ү йге тапсырма беру:

1. «Қ араша, желтоқ санмен сол бір екі ай» ө лең ін жатқ а айту.

2. Ө лең ді қ ұ рылысына қ арай талдау.

VI Бағ алау: оқ ушылардың берген жауаптарына қ арай білімдерін бағ алаймын.

Тексерілді:

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒