«Бабыр-наменің» көркемдік ерекшелігі

«Бабыр –наме» тарихы, ғ ылыми ең бек қ ана емес, сонымен бірге, тү ркі тілінің мол мү мкіншіліктерін зор шеберлікпен пайдалана отырып жазылғ ан кө ркем туынды. Бұ л прозалық шығ арманың негізгі объектісі тарихи оқ иғ алар болып келеді. Ә йтсе де, сол тарихи оқ иғ аларды баяндап шығ умен шектеліп қ ана қ оймайды. Ол кө ркем шығ армағ а тә н метафора, тең еу, метатеза, эпитет, гипербола т. б. кө ріктеу қ ұ ралдарын зор білгірлікпен қ олданды. « Бабыр-намеде» тү ркі тілдес халық тардың ертегі-аң ыздары, мақ ал-мә телдері, фразеологиялық сө з тіркестері, айшық ты тең еу сө здері жиі ұ шырайды. Бабыр ө з дә уірінің ә деби тілі –шағ атай тілін осы шығ армасында мейлінше ажарлап, қ ұ былтып, айшық тап қ олданады.

Жазушы ерлікті, батылдық ты кө кке кө тере мадақ тайды. Ал, қ оян жү рек қ орқ ақ тық ты, опасыздық ты жер-жебіне жеткізе ә шкерелейді. Ең бастысы- патша тағ ына таласып, ө зара қ ырық пышақ болып қ ырқ ысып жатқ ан феодалдық соғ ыстардың адам табиғ атына жат, жиіркенішті жақ тарын оқ ушысына егжей-тегжейлі суреттеп береді. « Бабыр-намеде» тарихта болғ ан кө птеген кө рнекті адамдардың -қ ол бастағ ан батырлардың, ғ алымдардың, сә улетші-шеберлердің, ақ ындардың, тағ ы басқ а ө нер адамдарының психологиялық портреті, ә деби бейнесі жасалғ ан. Лауазымы, атақ –дә режесі, ұ лты, жасы, мінез-қ ұ лқ ы, діні т. б. ә ртү рлі болып келетін сол тарихи адамдардың бә рі бір-бірімен шығ арманың ең басты қ аһ арманы Бабырдың ө зі арқ ылы байланысып тұ рады. Бұ л кө ркем туындының ө зіне тә н оө иғ а желісі, сюжеті, композициялық қ ұ рылысы бар. «Бабыр-наме» оқ уғ а жең іл, оқ ырманын бірден баурап кетеді. Автор қ ара сө збен айтып жеткізе алмағ ан кейбір ғ ажайып кө ріністерін лирикалық ө лең жолдарымен суреттеп ө теді. Ә лемге есімі мә шһ ү р шығ ыстанушы ғ алым, академик В. В. Бартольд «Бабыр-наменің » кө ркемдік дә режесін жоғ ары бағ алай келіп, оны «тү ркі тіліндегі прозалық шығ армалардың ең жақ сы ү лгілерінің бірі» деген еді.

Алайда, шығ арманың қ ұ нды жақ тарымен қ атар, оның кемшіліктері де бү кпесіз. Ө йткені, марксизм-ленинизм ілімі тарихи, ә деби мұ раларғ а қ ашанда объективті тү рде, диалектикалық тұ рғ ыдан қ арауды талап етті. Осы тұ рғ ыдан қ арасақ, оның авторы ө з заманының перзенті, феодалдық дә уірдің патшасы екенін кө реміз. Ол кө п жағ дайда феодалдық кө зқ араспен қ арайды. Пікір таласы туғ анда, бектердің, сұ лтандардың пайдасына шешуге тырысады. Дегенмен мұ ның бә рі шығ арманың тарихи, ғ ылыми қ ұ ндылығ ын кеміте алмайды. Бү гінгі ө рісі биік, ой-пікірі терең талғ ампаз оқ ырман бұ дан бас тартқ ан емес.

Қ орыта келгенде, «Бабыр-наме» шын мағ ынасындағ ы энциклопедиялық шығ арма. Мұ нда ғ ылымның сан тү рлі салалары жө нінде аса қ ұ нды мә ліметтер берілген. Қ азақ халқ ының азаматтық тарихына, ә сіресе, ә дебиеті мен тіліне, этнографиясына қ атысты материалдар бабырдың осы ең бегінде мейлінше кө п жинақ талғ ан.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 Следующая ⇒