«Бабыр-наменің» құрылысы мен мазмұны

«Бабыр-наменің » қ ұ рылысы мен мазмұ ны

Бабырдың есімін ә лемге паш еткен шығ армасы- «Бабыр-наме». Кезіндегі тү ркі халық тарының бә ріне бірдей ортақ болып келген ә деби тілде-шағ атай тілінде жазылғ ан бұ л прозалық шығ арма ү ш бө лімнен тұ рады. Бірінші бө лімінде –XV ғ асырдың соң ы мен XVI ғ асырдың бас кезіндегі Орта Азиядағ ы негізгі саяси оқ иғ алар баяндалады. Ол кезде «Кабул-уә лаяты»» деп аталатын, қ азіргі Ауғ анстан территориясындағ ы маң ызды тарихи оқ иғ аларды екінші бө лімінен оқ уғ а болады. Ү шінші бө лімінде солтү стік Индиядағ ы саяси оқ иғ аларды, елдің оқ иғ асын, географиясын, табиғ атын, халқ ын, ә дет-ғ ұ рпын, салт-санасын т. б. кө ркем тілімен бейнелеп кө рсетуге арналғ ан. Бұ л ең бек жайында автор былай дейді: «Мұ нда жазылғ анның бә рі ақ иқ ат. Мен ө зіме-ө зім мынадай шарт қ ойдым: ә рбір оқ иғ а қ алай болғ анын-дә л осылай етіп жазамын, мен жазғ ан ә рбір сө з шындық болсын. Сондық тан, ө зімнің туысқ андарымның жақ сы жақ тарын да, жаман жақ тарын да жасырмай айттым. Ө зіме жақ ын жандардың да, жат кісілердің де кемшіліктері мен игі қ асиеттерін баян еттім... »

Қ азақ халқ ы мен « Бабыр-наменің » байланысы.

Кезінде қ азақ тың оқ ығ ан зиялылары «Бабыр-намені» қ азақ халқ ының ө з тарихы жазылғ ан шығ арма деп таныды. Бабырдың бұ л ең бегінде қ азақ, ө збек, тү рікмен, тағ ы басқ а тү ркі тектес халық тардың этникалық қ ұ рамына енген ру-тайпалардың тарихы баяндалады. Ежелгі қ азақ жеріндегі кенттер, ө зендер, кө лдер, таулар, сондай-ақ ө сімдіктер мен жануарлар т. б. ә ң гіме болды. Мә селен, « бабыр-намеде» қ азақ тың Тү ркістан, Сайрам, Отырар секілді шаһ арлар туралы, Сырдария, Арыс т. б. ө зендері мен кө лдері жө нінде қ ызық ты деректер жазылғ ан. «Бабыр-намеде» қ азақ тың алғ ашқ ы хандары Жә нібек, ү ш жү з мың ғ а жуық атты ә скері болғ ан қ азақ ханы Қ асым, Ұ лы жү здің Жетісудағ ы дулат тайпасынан шық қ ан тарихшы-ғ алым ә рі ақ ын Мұ хаммед Хайдар Дулати, жалайыр руынан шық қ ан ақ ын Хасен Али жө ніндегі нақ ты тарихи деректер берілген. Қ азақ елінің руларына, қ оғ ам қ айраткерлеріне мінездеме берді.

Біздің елімізде «Бабыр-намені» тұ ң ғ ыш рет Тимур Булат деген кісі 1714 жылы Бухара қ аласынан тауып, оны кейінірек белгілі ғ алым Георг Джекат Кер Петербургте зерттей бастады. Осы қ олжазбаны негіз етіп алғ ан Н. Ильминский « Бабыр-намені» 1857 жылы Қ азан қ аласында бастырып шығ арды. Кең ес дә уірде Бабырдың басты шығ армасы орыс тіліне толық аударылып, ү ш рет басылып шық ты. Оны орысшағ а тә ржіма жасағ ан М. А. Салье болды. Ал, қ азақ тіліне 1990 жылы орыс тілінен аударылғ ан болатын.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 Следующая ⇒