ЕРВӰД ТӰРЫШТӦ

II глава

ЕРВӰ Д ТӰ РЫШТӦ

Ояр кече. Кас юалге. Ошкылаш моткоч каньыле. Йырым-йыр яндар юж. Пеледышет, ужар шудет пасугӧ ргым тамлын ӱ пшалтарат. Йоча кумыл нӧ лталтын. Икте-весым поктен куржталыт. Пеледыш лоҥ гаш пурен возыт. Кычкырлат. Воштылыт.

Йолгорно чодыраш намиен пурта. Йырваш кожер ден пӱ нчер. Тӱ рлӧ -тӱ рлӧ кайык йӱ к. Шиште чӱ ҥ га. Керге кычкыра. Васлий ден Сапан, куржталшыштла, кӱ дырым тарватеныт. Метрий музым ужын. Эчук ден изи Йыву кож вуйышто урым муынытат, тоям кышкылтыт.

Ервӱ д тӱ рыш шушаш ончыч изишак чарнат. Чыланат эҥ ырвоштырым пӱ чкеден ямдылат.

Пич чодыра пытыш. Ервӱ д куп. Кок могырышто тыгыде лапка пӱ нчер. Йолйымалне мамык тӧ шак гай регенче. Вӱ д тӱ рыш, Петрушкан кӱ вар дек, тыҥ ге-тоҥ ге миен лектыт. Вӱ д кок могырышто лопка олык. Посто гай шудо кушкын кӱ за. Олык кумдыкеш пеледыш ӱ пш. Тӱ рлӧ -тӱ рлӧ лыве. Мучаш уке — копшаҥ ге ден карме чоҥ ештылыт. Пормо ден шыҥ а шӱ лалташат эрыкым огыт пу, аштарат гына — кочкыт. Купышто турня йӱ к шокта. Арама коклаште карш-влак чаргыжыт. Йырым-йыр ужава йӱ к.

Йоча-влак ноеныт гынат, огыт шиж. Содор гына эҥ ыркылым пижыктат. Онисим верым ончыкта. Моштыдымыштым туныкта. Изиракышт тудын почеш шӱ дырнат. Кугурак йоча-влак посна верым налын шинчыт. Эҥ ыр ямде, йылат пижыкталтын. Эҥ ырым кышкаш тӱ ҥ алыт.

Ондрият эҥ ыржым колтен. Шинчам кумыде, эҥ ыр пробкым онча. Пробкыжо тарванышат, вӱ дйымак волен кайыш. Ондрий эҥ ырым шупшыл колта — эҥ ыр яра! Кол чоярак улмаш-: йылым кочкын каен. Ик гана кудалта — саде йомакак. Йылым пижыктыл-пижыктыл, шыдыжат лекташ тӱ ҥ алын. Шыҥ а тӱ шка поньыжеш гына... нигузе чыташ ок лий!

Онисим кок кугу олаҥ гым да вич шереҥ гым кучен. Йоча-влак икте почеш весе толын-толын ончалыт. Пытен огыт керт, адак шке эҥ ырышт дек куржыт.

Южыжо кок-кум шереҥ гым кучен. Южыжлан иктат верештын огыл.

Тӱ рлыжат лийман. Метрий эҥ ыржым вӱ дйымалан пижыктен. Васлийын эҥ ырже йолашешыже керылтын, кылжат куктешталтын. Семон парням шуралтен. Мо гына ок лий! Онисим дек толын. Тудо чылажланат ончыкта, тӧ рлатен пуа.

Кече шинчын. Вашке рӱ мбалга. Олык юж юалга. Шыҥ а-влакат утларак талышнат. Кол кучышо-влак пум погат. Под сакаш шагым ямдылат.

Тул олтымо, пеш виян шыратара. Кукшо пу чыде-чодо пудештылеш. Олык мучко шикш шарла. Йоча-влакын мӱ шкыр чыпчен. Кол шӱ рлан кугунак ӱ шан уке. Ик коллан кум еҥ, шӱ рет нугыдак ок лий дыр. Тул йыр погынат. Каҥ ашат. Онисим — вуйлатыше шот.

— Вара кузе ыштена? Кол шӱ рым кочкына да чайым йӱ ына, я первой чай гыч тӱ ҥ алына?

— Мӱ шкыр шӱ тен. Кол шӱ р гыч тӱ ҥ алаш гынат, йӧ ра ыле...

— Уке, чайым йӱ шаш. Чай ден кинде, вара иже шӱ р.

— Мый гын шӱ рымак кочнем ыле.

— Мый манам: чай йӱ аш.

— Мыят чайымак манам. Иктыжлан кол вуй, весыжлан поч — лачетым кугунак ок шаре. Чай ден киндым чотрак кочшаш, ӱ мбач томсыклан кол шӱ р...

— Кол шӱ р, кол шӱ р!..

— Кӧ шӱ рым кочкешат, чай вӱ д дене шолым шӱ алта?! Первой чайым йӱ шаш, вара колым кочшаш. Ӱ мбач кочкын шындетат, мӱ шкырет ок шужо...

Ӱ чашен чарнышт. Чыланат чай шолташ кӧ нат. Чайникым да подым сакыме. Онисим ден Опанас колым эрыктат.

Кол ямде. Чаят шолаш пурен. Тул ӱ мбач налытат, йӱ аш шинчын. Изи Епий ден Япий коркам налаш монденыт. Йолташышт йӱ ыт, нуно кукшо киндым кочкын шинчат. Онисим ужешат, Епий ден Япий молан ода йӱ манын йодеш.

— Коркам налаш монденна, — маныт.

— Эй, шольым-влак, шукертак каласышаш ыле. Тыланда сейчас коркам ыштен пуэм! — шоктыш.

Онисим кынелешат, кумыж коптырам кушкед толеш. Тыманмеш, шелтем дене ишыктен, кумыж коркам ыштен пуа.

Япий ден Епий ӧ рынрак ончат. Кунам кумыж коптыра гыч чайым йӱ ын кертат? Молыштат пеш эскерат. Онисим чайым йоктара да коркам Епийлан кучыктен пуа. Тудыжо налешат, тодыл онча — моткоч оҥ ай: огешат його, умшамат ок когарте. Епият пеш моктен-моктен йӱ эш. Чайжат тыглай коркасе деч тамлырак ала-мо... У корка пеш келшен. Кынелытат, чыланат кумыж кушкедаш куржыт. Тыманмеш корка-влак ямде.

Чайникыштат, подыштат вӱ д пытен. Угыч сакат. Адакат чай шуын. Шикш тамет моч — нимат огыт шиж. Чай моткоч тамле. Кинде сукырыштат койын иземеш. Шужышо мӱ шкырет тӱ мыр веле.

Чай паша тӧ рланен. Колым шолтат. Кол ныл пайлан ужашлыме. Ныл подлан ситышашлык. Чыланат шӱ рашым, шоган ден

шинчалым конденыт. Кол шагал гынат, шӱ рым нугыдемдаш лиеш.

Вӱ д шолаш пурен. Онисим кол ден шӱ рашым пышта. Йолжым ончыч шолтен волтыман ыле да, айда йӧ ра: шӱ раш йӧ ре шолын шалана гын, утларак коеш. Волтышаш ончыч шоганым пышта.

Кол шуын. Подым волтат. Йырым-йыр шинчыт. Чылаштынат ик кидыште — совла, весыштыже — кинде шултыш. Пеш виян кочкыт. Мӧ ҥ гыштат тыгай тамле шӱ р верештын огыл. Шолтат гынат, тидлан нигунамак ок шу. Вӱ дтӱ рысӧ кол шӱ рым кунам мӧ ҥ гысӧ дене таҥ астараш лиеш?!

— Эк, шӱ р гын шӱ р! Пешак яклакан кая. Колжо гына утларак лиям ыле!

— Айда, рибе нипочем, шорпа короша!

— А-а... кол поч вереште!

— Э-э... вуйгоҥ гыражымак кучышым...

Иктыжлан ӧ рдыжлу, весыжлан нӧ ртмӧ падыраш. Чылаштланат кол утыждене. Ныл подым нылынек эрыктат. Пытартышыжым ӧ кымешрак пыкше сеҥ ат. Мӱ шкыр темын, тарванымат ок шу. Чыланат пыкше шӱ лештыт.

— Тиде... Андрий ватым ужмет шотлан ыш тол чай? Вуйжылан толшаш, кукшо ведрам ваштареш сакен лектын. Вет чылт кучышаш колак мучышталт каедыш!

— Мыланем Лӱ ян Ониса яра мешак дене вереште.

— Мыят Сапан Анам кукшо комдыж дене вашлийым.

Кӧ лан-гынат кӧ -гынат мешаен. Опанас, пече гоч вончышыла, ӱ дырамаш тувырым йоҥ ылыш тӱ калтен. Элексейым Ларивон Микал вате вашлийын. Япийын ачаж дек поп ругам йодын пурен. Адак изи Йывушын эҥ ыркыл ыштымыж годым эртак пырыс модын.

— Тыге ма, туге ма — ойгырышаш уке. Керге ок ондале. Первый чиньок да чиньок манын яланыш. Тиде таче каслан лийын. Варажым, кри-кри-кри манын, пеш куандарен кайыш. Садыже эрлалан лийшашлык. Таче шагал кучалтын гын, эрла утларак кучена. Эрдене кол виян чӱ ҥ га! — манын, Онисим йоча-влакым куандара.

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒