Эрых Марыя Рэмарк 16 страница

- Не ведаю, ці правільна я зрабіў, - сказаў ён. - Але суцяшаць вас словамі не мела сэнсу. Вы мне не паверылі б. Цяпер вы ўбачылі, што шмат хто з хворых у горшым стане, чым Пат Хольман. У некаторых, акрамя надзеі, нічога не засталося. Але большасць будзе жыць. Яны паправяцца. Вось што я хацеў вам паказаць.

Я кіўнуў галавой.

- Правільна зрабілі, - сказаў я.

- Дзевяць гадоў назад памерла мая жонка. Ёй было дваццаць пяць гадоў. Ніколі не хварэла. Грып. - Ён хвілінку памаўчаў. - Вы разумееце, навошта я вам гэта кажу?

Я зноў кіўнуў.

- Загадзя нічога не ведаеш. Смяротна хворы можа перажыць здаровага. Жыццё - дзіўная справа.

На яго твары з'явілася шмат зморшчын. Падышла сястра і нешта пашаптала яму. Ён выпрастаўся і кіўком паказаў на аперацыйны пакой.

- Мне трэба цяпер туды. Не паказвайце Пат сваёй трывогі. Гэта самае галоўнае. Зможаце?

- Змагу, - сказаў я.

Ён падаў мне руку і хуценька пайшоў з сястрой праз шкляныя дзверы. Перад ім быў пакой, заліты бялюткім святлом.

Я паволі пайшоў уніз па прыступках. Чым ніжэй я спускаўся, тым больш цямнела. На першым паверсе ўжо гарэла святло. Калі я выйшаў на вуліцу, то ўбачыў, як ад гарызонту, быццам ад лёгкага подыху, плыве ружовае змярканне. Яно тут жа пагасла, зрабілася шэрым.

Нейкі час я сядзеў у машыне, нерухома гледзячы ў адну кропку. Потым я ўзяў сябе ў рукі і паехаў да майстэрні. Кёстэр чакаў мяне каля варот. Я завёў машыну ў двор і вылез.

- Ты ўжо ведаў? - спытаў я.

- Ведаў, - адказаў ён. - Але Жафэ хацеў сказаць табе сам.

Я кіўнуў. Кёстэр глянуў на мяне.

- Ота, - сказаў я, - я не дзіця і разумею, што яшчэ нічога не страчана. Але мне, пэўна, сёння будзе цяжка не выдаць сябе, застаўшыся з Пат сам-насам. Заўтра - іншая справа. Тады я спраўлюся. Сходзім сёння вечарам куды-небудзь усе разам?

- Канечне, Робі. Я ўжо думаў пра гэта і з Готфрыдам гаварыў.

- Тады дай мне яшчэ раз «Карла». Я паеду дадому і спачатку забяру Пат, а потым, праз гадзіну - вас.

- Добра.

Я паехаў. На Мікалайштрасэ я прыпомніў пра сабаку. Я павярнуў і паехаў назад, каб забраць яго.

Крама была не асветленая, але дзверы - адчынены. Антон сядзеў у глыбіні крамы на раскладушцы. У руках у яго была бутэлька.

- Падкузьміў мяне Густаў, - сказаў ён.

Ад яго смярдзела, як ад спіртзавода.

Тэр'ер выскачыў насустрач мне, абнюхаў мяне і лізнуў у руку. Яго вочы, асветленыя касым променем з вуліцы, гарэлі зялёным. Антон устаў. Ён захістаўся і раптам заплакаў.

- Мой сабачка... цяпер і ты пакінеш мяне... усе мяне пакідаюць... Цільда памерла... Міны няма... Скажыце вы мне, навошта мне жыць такому?

Гэтага мне яшчэ не хапала! Гэтай маленькай бязрадаснай лямпачкі, якую ён уключыў, ціхага шоргату чарапах і птушак і гэтага нізкарослага азызлага чалавека з яго крамай!

- Таўстуны... тыя-та ведаюць... але скажыце мне, навошта ўвогуле жыве наш брат? Навошта жыць нам, бедалагам? Скажыце, пан...

Малпа ўскрыкнула, нібы паскардзілася, і шалёна забегала на сваёй жэрдзі. Яе вялізны цень заскакаў па сцяне.

- Кока, - усхліпнуў гаспадар, які ўжо напіўся, седзячы без святла, - адзіны ты мой, ідзі да мяне! - Ён падставіў малпе бутэльку.

Малпа ўхапілася за яе.

- Загубіце жывёлу, поячы гарэлкай, - сказаў я.

- Ну і няхай, - завішчаў ён. - На ланцугу на год болей, на год меней... якая розніца... якая розніца... пан...

Я ўзяў сабаку, які цёплым камяком цёрся каля мяне, і пайшоў. Жвавы сабачка, перабіраючы мяккімі шпаркімі лапкамі, бег каля мяне да машыны.

Я прыехаў дадому. Трымаючы сабаку на павадку, я падняўся па лесвіцы. У калідоры я спыніўся і зірнуў у люстэрка. Твар быў як заўсёды. Я пастукаўся ў дзверы да Пат, прыадчыніў іх і ўпусціў сабаку. Застаўшыся стаяць за дзвярыма, я чакаў з павадком у руцэ. Але замест годасу Пат я нечакана пачуў бас фраў Залеўскі:

- О божа нябесны!

З палёгкай уздыхнуўшы, я зазірнуў у пакой. Я баяўся першай хвіліны сустрэчы з Пат. Цяпер усё стала лёгка. Фраў Залеўскі была надзейны амартызатар. Яна сядзела за сталом велічна, нібы на троне. У яе пад рукой стаяў кубачак з кавай, а побач у містычным парадку была раскладзена калода карт. Пат з бляскам у вачах сядзела каля яе і слухала варажбу, што будзе.

- Добры вечар, - сказаў я, адразу вельмі ўзрадаваўшыся.

- Вось і ён, - з годнасцю сказала фраў Залеўскі. - Па кароткай дарожцы ў вячэрні час, побач чорны кароль на самым даху...

Сабака вырваўся і з брэхам пабег паміж маіх ног у пакой.

- О божа! - крыкнула Пат. - Гэта ж ірландскі тэр'ер!

- Малайцом! - сказаў я. - Некалькі гадзін назад я гэтага яшчэ не ведаў.

Яна нахілілася, і сабака радасна падскочыў да яе.

- Як жа яго завуць, Робі?

- А хто яго ведае... Магчыма, Каньяк, ці Віскі, ці нешта такое падобнае, калі меркаваць па яго апошнім гаспадары.

- Ён цяпер наш?

- Наколькі адна жывая істота можа належаць іншай...

Яна аж задыхалася ад радасці.

- Мы назавём яго Білі, добра, Робі? Калі мама была дзяўчынкай, у яе быў сабака. Яна мне часта расказвала пра яго. Яго звалі таксама Білі.

- Тады я ўсё зрабіў як трэба, - сказаў я.

- Ён не брудзіць у пакоі? - спытала фраў Залеўскі.

- У яго радаслоўная як у караля, - заявіў я. - А каралі не брудзяць у пакоях.

- Але пакуль яны малыя... Колькі яму год?

- Восем месяцаў. Гэта адпавядае шаснаццаці чалавечым гадам.

- Ён не падобны да таго, хто не брудзіць, - заявіла фраў Залеўскі.

- Яго проста трэба памыць - і ўсё.

Пат устала і абняла фраў Залеўскі за плечы. Я знямеў ад здзіўлення.

- Я ўсё жыццё марыла пра сабаку, - сказала яна. - Нам можна пакінуць яго тут, праўда ж? Вы не супроць?

Матухна Залеўскі ўпершыню, колькі я яе ведаў, засаромелася.

- Ну, што ж... няхай сабе, -дазволіла яна. - І карты паказвалі. Нечаканая навіна праз караля ў доме.

- Карты не паказалі, што мы сёння вечарам ідзём на шпацыр? - спытаў я.

Пат засмяялася.

- Да гэтага мы яшчэ не дайшлі, Робі. Карты паказвалі цябе аднаго.

Фраў Залеўскі ўстала і забрала карты.

- Можна верыць, можна не верыць, і можна верыць наадварот, як мой Залеўскі. У таго піковая дзевятка заўсёды паказвала на няшчасце ад вадкасці. Таму яму і здавалася, што трэба асцерагацца вады. А карты паказвалі не ваду - а гарэлку і піва...

- Пат, - сказаў я, моцна яе абдымаючы, калі тая выйшла. - Як цудоўна: прыходзіш дамоў, і ты тут. Для мяне гэта заўсёды як сюрпрыз. Калі я прабягаю апошнія сходкі і адчыняю дзверы, сэрца ў мяне заўсёды калоціцца: няўжо гэта праўда?

Яна з усмешкай зірнула на мяне. Яна амаль ніколі не адказвала на такія мае прызнанні. Я і не мог уявіць сабе ды і не вытрываў бы, калі б яна адказала мне чымсьці падобным. Я лічыў, што жанчына не павінна гаварыць мужчыне пра сваё каханне. У яе ад шчасця загараліся вочы, і яны гаварылі больш, чым словы.

Я доўга трымаў яе ў абдымках, я адчуваў цеплыню яе скуры і лёгкі пах яе валасоў... Я абдымаў яе, і, акрамя яе, нікога не было... Змрок адступіў, яна была са мной, яна жыла, яна дыхала... нічога не было страчана.

- Мы сапраўды некуды пойдзем, Робі? - спытала яна на самае вуха.

- Нават усе разам, - адказаў я. - І Кёстэр, і Ленц... «Карл» ужо чакае каля парога.

- А Білі?

- Вядома, і Білі з намі. Без яго куды мы падзелі б рэшткі вячэры? Ці ты ўжо павячэрала?

- Не яшчэ. Я чакала цябе.

- Але не трэба мяне чакаць. Ніколі. Гэта жудасна - чакаць чаго-небудзь.

Яна пахітала галавой.

- Ты не разумееш, Робі. Жудасна бывае толькі тады, калі няма чаго чакаць.

Яна ўключыла святло каля люстэрка.

- Цяпер я пачынаю апранацца, а то не паспею. Ты таксама пераапранешся?

- Потым, - сказаў я. - Я хутка спраўлюся. Дазволь мне пабыць тут...

Я падазваў сабаку і сеў у крэсла каля акна. Я любіў сядзець вось так моўчкі і глядзець на Пат, калі яна апраналася. Ніколі я не адчуваў так востра таямнічасці неспазнанага адвеку ў жанчыне, як у гэтых рухах каля люстэрка, гэтым раздумлівым назіранні за сабой, гэтым паглыбленні ў самую сябе, гэтым непрыкметным вяртанні ў падсвядомае самаадчуванне жаноцкасці. Я не мог сабе ўявіць, каб жанчына апраналася, бесклапотна размаўляючы і смеючыся. А калі такое і здаралася, то ёй не хапала таямнічасці і няўлоўнай чароўнасці, якая, здаецца, увесь час знікае. Я любіў у Пат яе мяккія і ўсё-такі гнуткія рухі перад люстэркам. Як цудоўна было назіраць за ёй, калі яна падбірала валасы ці далікатна і асцярожна падносіла аловак, як стралу, да броваў. Тады яна ў нечым была падобная да казулі, і да танклявай пантэры, і да амазонкі перад боем. Яна забывала пра ўсё на свеце, яе твар быў сур'ёзны і засяроджаны, яна ўважліва і спакойна трымалася перад сваім адлюстраваннем, і калі зусім блізка нахілялася да яго, здавалася, што гэта ўжо не адлюстраванне, а быццам са змроку рэчаіснасці і тысячагоддзяў дзве жанчыны смела і пранізліва глядзяць адна адной у вочы адвечным мудрым позіркам.

Свежы подых вечара з могілак наплыў праз адчыненае акно ў пакой. Я сядзеў ціха, я нічога не забыў з таго, што было пасля полудня, я ўсё добра памятаў. Але калі я паглядзеў на Пат, я адчуў тупую жалобу, якая была ўва мне, нібы апушчаны камень, як яна ўвесь час мяняецца на дзікую надзею і дзіўна змешваецца з ёю, як адно пераходзіць у другое - жалоба, надзея, вецер, вечар і прыгожая дзяўчына паміж асветленымі люстэркамі і лямпамі; у нейкі момант у мяне з'явілася дзіўнае пачуццё, быццам гэта і ёсць жыццё ў самым глыбокім сэнсе слова, а магчыма, і шчасце: каханне з такім болем, страхам і маўклівым веданнем.

XIX

Я з машынай чакаў на стаянцы. Пад'ехаў Густаў і заняў чаргу за мной.

- Як пажывае сабака? - спытаў ён.

- Выдатна, - сказаў я.

- А ты?

Я незадаволена махнуў рукой.

- Я таксама жыў бы выдатна, калі б больш зарабляў. Уяві сабе: сёння дзве ездкі - па пяцьдзесят пфенігаў.

Ён кіўнуў.

- Справы ідуць усё горш. Куды ні кінь. А што яшчэ будзе!

- А мне так трэба зарабіць! - сказаў я. - Менавіта цяпер! Шмат грошай!

Густаў паскроб сківіцу.

- Шмат грошай! - Ён зірнуў на мяне. - Шмат нідзе не заграбеш, Роберт. Толькі спекуляцыяй. А можа, паспрабаваць на таталізатары? Сёння - конныя скачкі. Я нядаўна паставіў на Аіду і выйграў у дваццаць восем разоў больш, чым паставіў.

- Дзе б ні зарабіць. Галоўнае, што ёсць шанец.

- Ты гуляў калі-небудзь?

- Не.

- Тады ў цябе шчаслівая рука. Трэба паспрабаваць. - Ён глянуў на гадзіннік. - Паехалі? Яшчэ паспеем.

- Добра. - Пасля таго як я набыў сабаку, я пачаў давяраць Густаву.

Бюро для закладаў знаходзілася ў даволі прасторным памяшканні. Справа стаяў рабочы кіёск, злева - таталізатар. Уся вітрына была ўвешана зялёнымі і ружовымі спартовымі газетамі і аб'явамі пра скачкі, надрукаванымі на машынцы. Уздоўж адной сцяны цягнулася стойка з двума пісьмовымі прыборамі. За стойкай гаспадарылі тры мужчыны. Адзін увесь час нешта крычаў у слухаўку, другі бегаў туды-сюды з паперкамі ў руках, а трэці, без пінжака, у сарочцы з закасанымі рукавамі і капелюшы на самай патыліцы, запісваў стаўкі, трымаючы ў зубах тоўстую чорную цыгару.

Яго кашуля біла ў вочы фіялетавым агнём.

На маё здзіўленне, жыццё тут бурліла ваўсю. Тут былі толькі «дробныя наведнікі» - рамеснікі, рабочыя, чыноўнікі, некалькі прастытутак і сутэнёраў. Як толькі за намі зачыніліся дзверы, да нас падскочыў чалавек у брудных шэрых гамашах, шэрым капелюшы і парваным шэрым сурдуце.

- Фон Білінг. Даю парады! Без промаху!

- На тым свеце параіш! - адказаў Густаў, твар якога тут раптам перамяніўся.

- Толькі пяцьдзесят пфенігаў, - не здаваўся Білінг. - Асабіста знаёмы з трэнерамі. З даўніх часоў, - дадаў ён, злавіўшы мой позірк.

Густаў ужо чытаў спісы коней.

- Калі выходзіць Атэйль? - крыкнуў ён у бок стойкі.

- У пяць гадзін, - праквакаў памочнік.

- Філамена, няўклюда, - прабурчаў Густаў. - Казённая кляча... - Ён ад хвалявання пакрыўся потам. - Хто наступны?

- Хопэргартэн, - сказаў нехта каля яго.

Густаў працягваў вывучаць спіс.

- Для пачатку мы з табой паставім па дзве маркі на Трыстана. Ён пераможа, - заявіў ён мне.

- А ты хоць штосьці петрыш у гэтым? - спытаў я.

- Петру? - перапытаў Густаў. - Тут я ведаю кожны капыт.

- І вы ставіце на Трыстана? - спытаў нехта побач. - Старанная Лізхен, сябра, вось адзіны шанец. Я ведаю Джоні Бэрнса асабіста.

- А я, - агрызнуўся Густаў, - сам гаспадар стайні, адкуль Старанная Лізхен. Я лепей ведаю.

Ён крыкнуў чалавеку за стойкай нашы стаўкі. Мы атрымалі квіток і селі ў кавярні, дзе стаяла некалькі сталоў і крэслаў. Міма нас у паветры лёталі розныя імёны. Некалькі рабочых абмяркоўвалі коней у Ніцы, два паштовыя чыноўнікі вывучалі прагноз надвор'я ў Парыжы, а нейкі фурман пахваляўся, што і ён калісьці быў наезднікам. Толькі таўстун з прычоскай-«вожыкам» сядзеў моўчкі за сваім столікам і паглынаў булачкі. А яшчэ два стаялі, прыхіліўшыся да сцяны, і прагна глядзелі на яго. У руках у іх былі білеты, але твары былі такія запалыя, быццам некалькі дзён яны нічога не елі.

Зазвінеў тэлефон. Усе прыслухаліся. Памочнік выкрыкнуў мянушкі коней. Пра Трыстана нічога не было чуваць.

- Ліха яго забяры! - сказаў Густаў, зачырванеўшыся. - Саламон прыйшоў першы! І хто б мог падумаць? Можа, вы? - злосна спытаў ён прыхільніка Стараннай Лізхен.

- Вы таксама аказаліся сярод тых, што «затым прыйшлі»...

Каля нас з'явіўся фон Білінг.

- Панове, каб паслухаліся мяне... я вам сказаў бы: Саламон! Толькі Саламон! Можа, на наступны забег...

Густаў нават слухаць не захацеў. Ён ужо супакоіўся і распачаў са «Стараннай Лізхен» дзелавую размову.

- Вы разбіраецеся ў конях? - спытаў мяне Білінг.

- Ані ў зуб, - сказаў я.

- Тады стаўце. Стаўце! Але - толькі сёння! - дадаў ён шэптам. - І больш ніколі. Паслухайце мяне. Пастаўце... усё роўна на каго... на Караля Ліра ці на Срэбную Моль, магчыма, на Сінюю Гадзіну. Мне нічога не трэба. Дасцё мне толькі, калі выйграеце. - Ён аж трос барадой ад азарту. Я ведаў заканамернасць з покера: навічкі часта выйграюць.

- Добра, - сказаў я. - На каго?

- Як хочаце... як хочаце...

- Сіняя Гадзіна... гучыць нядрэнна, - сказаў я. - Што ж... дзесяць марак на Сінюю Гадзіну.

- Ці не звар'яцеў ты? - спытаў Густаў.

- Не.

- Дзесяць марак на гэтую здыхляціну. Яе ўжо даўно варта пусціць на каўбасу.

«Старанная Лізхен», які толькі што абазваў Густава жывадзёрам, цяпер падтрымаў яго:

- Во дае! Ставіць на Сінюю Гадзіну! Чалавек! Гэта ж карова, а не конь! Майскі Сон абгоніць яе на дзвюх нагах, толькі так! Ставіце на першае месца?

Білінг заклінальным позіркам глянуў на мяне. Ён рабіў мне знакі.

- На першае, - сказаў я.

- Заказвай труну, - з пагардай параіў «Старанная Лізхен».

- Дзівак! - Густаў таксама глядзеў на мяне, як на нейкага гатэнтота. - На Гірсі стаў... тут ясна і немаўляці.

- Як сказаў, так і будзе: стаўлю на Сінюю Гадзіну.

Цяпер я ўжо не мог змяніць рашэння - гэта было б супроць усякіх правілаў.

Мужчына ў фіялетавай сарочцы перадаў мне квіток. Густаў і «Старанная Лізхен» разглядалі мяне як хворага на чуму. Яны відавочна адсунуліся ад мяне і падаліся да стойкі, каб там, гучна смеючыся адзін з аднаго, але і не хаваючы ўзаемапавагі спецыялістаў, паставіць на Гірсі і Майскі Сон.

У гэты час з ног зваліўся адзін са зняможаных дваіх, што стаялі каля пярэдніх сталоў. Ён ссунуўся па сцяне і гулка стукнуўся аб дол. Два паштовыя чыноўнікі паставілі яго на ногі, а потым пасадзілі на крэсла. Яго твар зрабіўся бледна-шэры. Рот разявіўся.

- А божа! - сказала адна з прастытутак, поўная смуглявая жанчына з гладкай прычоскай і нізкім ілбом. - Прынясіце хто-небудзь кубак вады.

Я здзівіўся, што мала хто звярнуў увагу на непрытомнага. Большасць прысутных толькі зірнулі на яго і зноў засяродзіліся на скачках.

- Гэта здараецца часта, - сказаў Густаў. - Беспрацоўныя. Прайграюць апошні пфеніг. Спадзяюцца на буйныя выйгрышы, ставяць дзесяць, чакаюць тысячу.

Фурман прынёс з кіёска шклянку вады. Чарнявая прастытутка памачыла ў ёй сваю хусцінку і стала церці чалавеку лоб і скроні. Ён уздыхнуў і раптам расплюшчыў вочы. У гэтым было штосьці жудаснае: зусім нежывы твар і гэтыя шырока раскрытыя вочы, як быццам праз дзіркі застылай шэрай маскі з халоднай цікавасцю пазірала нейкая іншая невядомая істота.

Дзяўчына ўзяла шклянку вады і дала яму піць. Пры гэтым яна трымала яго, як малога, за руку. Потым узяла булачку са стала флегматычнага абжоры з прычоскай, як у вожыка...

- На, еш... але памалу, памалу... Не адкусі мне палец... Так, а цяпер папі зноў...

Мужчына за сталом скоса прасачыў за сваёй булачкай, але нічога не сказаў. Хворы паступова ачуняў. Ён яшчэ нейкі час жаваў, потым з цяжкасцю ўзняўся. Дзяўчына падвяла яго да дзвярэй. Потым яна хуценька азірнулася і адчыніла сумачку.

- Вось, вазьмі... і валі адсюль. Лепей пад'еш... а не гуляй на скачках...

Адзін з сутэнёраў, які ўвесь час стаяў спінай да яе, павярнуўся. У яго быў твар птушкі-драпежніка. На галаве з вялікімі вушамі была надзета спартовая шапачка, на нагах - лакіраваныя туфлі.

- Што ты яму дала?

- Дзесяць пфенігаў.

Ён штурхнуў яе локцем у грудзі.

- Відаць, больш... Іншы раз спытаеш у мяне...

- Кінь, Эдэ, - сказаў другі.

Прастытутка падфарбавала вусны.

- Я ж маю рацыю, - сказаў Эдэ.

Прастытутка нічога не адказала.

Зазваніў тэлефон. Я назіраў за Эдэ і не звярнуў увагі на званок.

- Вось гэта шанцуе! - раптам пачуў я гучны голас Густава. - Гэта ўжо не проста падвязло, гэта - падваліла! - Ён ляпнуў мяне па плячы. - Ты адхапіў сто восемдзесят марак, шчаслівы! Твой конік са смешнай мянушкай перамог!

- Ды няўжо? - спытаў я.

Мужчына з разжаванай цыгарай у зубах і ў шыкоўнай яркай сарочцы кісла кіўнуў і забраў у мяне квіток.

- Хто вам параіў?

- Я, - з жудасна пакорлівай усмешкай, гатовы на ўсё, паспешліва сказаў Білінг і з паклонамі прабіўся наперад. - Я, калі дазволіце... мае сувязі...

- Ну, ці ведаеш... - Шэф нават не зірнуў на яго і выплаціў мне грошы. На нейкі момант ва ўсім памяшканні ўсталявалася мёртвая цішыня. Усе глядзелі на мяне. Нават той, хто абыякава жаваў увесь час, падняў галаву.

Я схаваў грошы.

- Спыніцца! - шаптаў Білінг. - Спыніцца! - Твар яго пакрыўся чырвонымі плямамі. Я ўторкнуў яму ў руку дзесяць марак.

Густаў усміхаўся, штурхаючы мяне кулаком пад скабы.

- Вось бачыш! Што я табе казаў! Трэба толькі слухаць Густава, і будзеш заграбаць грошы лапатай.

Я не стаў напамінаць былому яфрэйтару санітарнай службы пра Гірсі. Ён, відаць, неўзабаве і сам успомніў пра яе.

- Пайшлі, - сказаў ён. - Сёння не наш дзень.

Каля дзвярэй мяне нехта таргануў за рукаў. Я ўбачыў «Старанную Лізхен».

- На каго вы паставілі б на скачках памяці Маслоўскага? - спытаў ён з прагнай павагай.

- Толькі на «О, таннэнбаўм», - сказаў я і пайшоў з Густавам у піўную, каб выпіць чарку за здароўе Сіняй Гадзіны. Праз гадзіну я зноў прайграў трыццаць марак. Я ўсё-такі не мог спыніцца. Але потым перастаў. На выхадзе Білінг сунуў мне паперку.

- Калі вам штосьці спатрэбіцца... альбо вашым знаёмым. Я - прадстаўнік фірмы. - Гэта была рэклама фільмаў для паказу дома. - Пасрэднічаю таксама пры продажы ношанага адзення, - крыкнуў ён мне ўслед. - За наяўны разлік!

У сем гадзін я вярнуўся ў майстэрню. «Карл», заведзены, стаяў у двары.

- Добра, што ты прыйшоў, Робі, - усклікнуў Кёстэр. - Мы якраз хочам праверыць яго. Сядай!

Уся фірма стаяла, чакаючы. Ота сёе-тое змяніў і палепшыў у машыне - праз чатырнаццаць дзён ён хацеў прыняць удзел у гонках. Цяпер праводзілася першая проба.

Мы селі ў машыну. Юп сеў каля Кёстэра, закрыўшы ўвесь твар магутнымі гоначнымі акулярамі. У яго сэрца разарвалася б, калі б яго не ўзялі з сабой. Мы з Ленцам селі ззаду.

«Карл» ірвануў. Мы выехалі з горада на шашу і пагналі з хуткасцю сто сорак кіламетраў. Ленц і я нахіліліся да спінак пярэдніх сядзенняў. Вецер дзьмуў з такой сілай, што здавалася, адарве галовы.

Паабапал шашы мільгалі таполі, шыны свісталі, а чароўны гук матора, нібы дзікі ўскрык трапіўшага на волю, прабіраў нас наскрозь. Праз чвэрць гадзіны мы ўбачылі наперадзе кропку, якая рухалася з хуткасцю 80-100 кіламетраў. Яна была няўстойлівая і віхляла туды-сюды. Дарога была даволі вузкая. Кёстэр збавіў хуткасць. Калі нас аддзялялі сто метраў і мы хацелі пасігналіць, раптам убачылі, што па бакавой дарозе справа набліжаецца матацыкліст, які адразу ж схаваўся за кустамі каля скрыжавання.

- Ліха яго забяры! - крыкнуў Ленц. - Зараз нешта будзе!

У той самы момант мы ўбачылі матацыкліста, які выскачыў на шашу перад самай машынай. Ён, відаць, не разлічыў хуткасці і таму спрабаваў яшчэ размінуцца на завароце. Машына рэзка дала налева, каб такім чынам пазбегнуць сутыкнення, але і матацыкл завярнуў налева. Машыну зноў кінула ўправа, і яна крылом зачапіла матацыкл. Ён перавярнуўся. Матацыкліста кінула праз руль на шашу. Машыну занесла, шафёр не справіўся з кіраваннем. Машына знесла дарожны знак, сагнула ліхтарны слуп і з шумам і трэскам урэзалася ў дрэва.

Усё гэта здарылася за некалькі секунд. У наступны момант мы падляцелі на высокай хуткасці, колы заскрыгаталі, Кёстэр правёў «Карла», нібы каня, паміж матацыклістам, матацыклам і машынай, якая стаяла ўпоперак дарогі. Ад яе валіла пара. Злева ён ледзь не зачапіў руку пацярпелага, а справа - задні бампер чорнай машыны. Потым матор зароў, і «Карл» зноў выйшаў на прамую. Завішчалі тармазы, і ўсё замоўкла.

- Выдатна, Ота, - сказаў Ленц.

Мы пабеглі назад і адчынілі дзверцы машыны. Матор яшчэ працаваў. Кёстэр выцягнуў ключ запальвання. Пыхканне матора замерла, і да нас данесліся стогны.

Усе шыбы цяжкага лімузіна былі пабіты. У паўзмроку машыны мы ўбачылі заліты крывёй твар жанчыны. Побач з ёю быў мужчына, заціснуты паміж рулём і сядзеннем. Мы спачатку выцягнулі жанчыну і паклалі яе на зямлю. Яе твар быў парэзаны, некалькі асколкаў тырчалі яшчэ, але кроў ішла бесперастанку. Горш было з правай рукой. Рукаў белага касцюмнага жакета быў ярка-чырвоны. З яго сачылася кроў. Ленц разрэзаў яго. Кроў хлынула струменем і ўвесь час не пераставала ісці. Была перарэзана вена. Ленц скруціў жгутам насавую хусцінку.

-- Вызваляйце мужчыну, а я тут спраўлюся адзін, - сказаў ён. - Трэба хутчэй даставіць іх у бальніцу.

Каб вызваліць мужчыну, трэба было зняць спінку сядзення. На шчасце, у нас было з сабой дастаткова інструментаў, і справа пайшла хутка. Чалавек таксама быў увесь у крыві. У яго, відаць, былі паламаны скабы. Калі мы дапамаглі яму вызваліцца, ён з крыкам паваліўся на зямлю. Было пашкоджана і калена. Але мы пакуль што нічым дапамагчы не маглі. Кёстэр задам падагнаў «Карла» да самага месца здарэння. Жанчына, убачыўшы яго так блізка каля сябе, закрычала ад страху, хоць машына і рухалася вельмі павольна. Мы адкінулі спінку пярэдняга сядзення і паклалі мужчыну. Жанчыну мы пасадзілі на задняе сядзенне. Я стаў побач з ёй на падножку, а Ленц з другога боку падтрымліваў мужчыну.

- Застанься тут і прыгледзь за машынай, Юп, - сказаў Ленц.

- А дзе ж матацыкліст? - спытаў я.

- Зматаўся, пакуль мы былі занятыя, - заявіў Юп.

Мы паволі паехалі. Недадёка ад вёскі быў маленькі санаторый. Мы часта бачылі яго, праязджаючы міма. На ўзгорку стаяў нізкі белы будынак. Наколькі нам было вядома, тут размяшчалася прыватная псіхіятрычная бальніца для багатых. Вядома ж, там павінен быць лекар і кабінет для перавязак. Мы ўз'ехалі на пагорак і пазванілі. Выйшла вельмі сімпатычная медсястра. Убачыўшы кроў, яна аж пабялела і пабегла назад. Адразу ж выйшла другая, старэйшая.

- Спачуваю, - сказала яна, - мы не маем абсталявання для аказання першай дапамогі пры няшчасных выпадках. Вам трэба ехаць у бальніцу Вірхава. Гэта недалёка.

- Адсюль амаль гадзіна язды, - запярэчыў Кёстэр.

Сястра незычліва глянула на яго.

- Мы для такіх спраў непрыстасаваныя. І лекара няма...

- Тады вы парушаеце закон, - заявіў Ленц. - Ва ўстановах такога тыпу павінен быць пастаянны лекар. Вы дазволіце мне патэлефанаваць з вашага тэлефона? Я хачу звязацца з паліцыяй і з рэдакцыяй газеты.

Сястра завагалася.

- Мне здаецца, вам няма чаго хвалявацца, - холадна сказаў Кёстэр. - Мы вам добра заплацім. Нам перш за ўсё патрэбны насілкі. Да лекара вы, напэўна, датэлефануецеся.

Яна ўсё яшчэ была ў нерашучасці.

- Насілкі, - растлумачыў Ленц, - павінны быць тут таксама згодна з законам, як і перавязачны матэрыял.

- Добра, добра, - паспешліва адказала яна, відавочна разгубленая ад такіх багатых ведаў, - зараз я некага прышлю...

Яна знікла.

- Вось і ўсё, - сказаў я.

- Тое ж самае магло быць і ў гарадской бальніцы, - спакойна адказаў Готфрыд. - Спачатку грошы, потым бюракратыя, потым дапамога.

Мы вярнуліся да машыны і дапамаглі жанчыне вылезці. Яна моўчкі паглядала ўвесь час на свае рукі. Мы завялі яе ў невялічкае памяшканне на першым паверсе. Потым нам далі насілкі, каб прынесці мужчыну. Мы прынеслі і яго. Ён стагнаў.

- Хвілінку... - Мы паглядзелі на яго. Ён заплюшчыў вочы. - Я хачу, каб пра гэта ніхто не ведаў, - з цяжкасцю прамовіў ён.

- Вы зусім не вінаватыя, - адказаў Кёстэр. - Мы з пачатку да канца бачылі, як гэта здарылася, і будзем сведчыць на вашу карысць.

- Не ў гэтым справа, - сказаў мужчына. - Па іншай прычыне мне не хацелася б, каб пра гэта ведалі... Разумееце... - Ён глянуў на дзверы, куды пайшла жанчына.

- Тады гэта - самае лепшае месца, - заявіў Ленц. - Гэта прыватная бальніца. Адно толькі застаецца: убраць вашу машыну, пакуль не з'явіцца паліцыя.

Мужчына аблакаціўся.

- Можа, вы пастараецеся для мяне? Патэлефануйце ў майстэрню... І дайце мне ваш адрас. Я хацеў бы... я вам вельмі ўдзячны...

Кёстэр адмахнуўся.

- І ўсё ж, - сказаў мужчына. - Я хацеў бы ведаць...

- Вельмі проста, - адказаў Ленц. - У нас у саміх ёсць майстэрня. Мы рамантуем такія машыны, як ваша. З вашай згоды мы зараз адбуксіруем яе і прывядзём у парадак. Такім чынам, у нейкай ступені будзе добра і вам, і нам.

- Вельмі добра, - сказаў мужчына. - Вазьміце мой адрас... Я сам забяру машыну. Ці кагосьці прышлю.

Кёстэр сунуў візітную картку ў кішэнь, і мы занеслі мужчыну ў пакой. За гэты час прыйшоў малады лекар. Ён вымыў кроў у жанчыны на твары. Цяпер былі бачны глыбокія парэзы. Жанчына абаперлася на здаровую руку і ўтаропілася на бліскучую нікелевую чашу на перавязачным стале.

- О! - ціха вымавіла яна і з адчаем у вачах адвалілася назад.

Мы паехалі ў вёску і спыталі, ці ёсць тут майстэрня. Там у каваля мы пазычылі сталёвы трос і прыладу для буксіроўкі, паабяцаўшы яму за гэта дваццаць марак. Але недаверлівы каваль захацеў сам паглядзець на машыну. Мы ўзялі яго з сабой і паехалі.

Юп стаяў пасярод шашы і махаў нам рукой. Але мы ўжо і самі зразумелі, што здарылася. На ўзбочыне стаяў стары «мерседэс» з высокімі бартамі. Чацвёра мужчын рыхтаваліся адбуксіраваць пашкоджаную машыну.

- Мы паспелі ў самы раз, - сказаў Кёстэр.

- Гэта браты Фогты, - сказаў каваль. - Небяспечная банда. Жывуць вунь там. Тое, што трапляецца ім у лапы, нялёгка вырваць.

- Пабачым, - сказаў Кёстэр.

- Я ўжо ім растлумачыў, пан Кёстэр, - прашаптаў Юп. - Нячыстая канкурэнцыя. Яны хочуць забраць машыну ў сваю майстэрню.

- Добра, Юп. Пакуль што пабудзьце тут.

Кёстэр накіраваўся да самага высокага з усіх і звярнуўся да яго. Ён заявіў яму, што машына - наша.

- У цябе ёсць які-небудзь цвёрды прадмет? - спытаў я Ленца.

- Толькі ключы, яны мне самому спатрэбяцца. Вазьмі гаечны.

- Лепш не трэба, - сказаў я. - Ім можна нанесці цяжкія цялесныя пашкоджанні. Шкада, што на мне такія лёгкія туфлі. Няма нічога лепшага за ўдар нагой.

- Вы дапаможаце? - спытаў Ленц каваля. - Тады нас будзе чатыры на чатыры.

- Я асцерагуся. А то заўтра яны мне разнясуць кузню. Я застануся строга нейтральны.

- І правільна, - сказаў Готфрыд.

- Я памагу, - Заявіў Юп.

- Не лезь! - сказаў я. - Сачы толькі, каб хто не з'явіўся, і ўсё.

Каваль крыху адышоўся ад нас, каб яшчэ выразней паказаць сваю строгую нейтральнасць.

- Не пудры мне мазгі! - адразу ж пачуў я, як на Кёстэра насядаў самы высокі. - Хто першы прыйшоў, той і забярэ. Усё! А цяпер валіце адсюль!

Кёстэр яшчэ раз растлумачыў, што машына - наша. Ён прапанаваў Фогту з'ездзіць разам у санаторый, каб там ён змог упэўніцца. Той толькі пагарддіва выскаліўся. Мы з Ленцам падышлі бліжэй.

- Вам, відаць, таксама захацелася ў бальніцу? - спытаў Фогт.

Кёстэр нічога не адказаў. Ён падышоў да машыны. Яшчэ тры Фогты наструніліся. Яны стаялі кучкай.

- Дайце мне трос, - сказаў нам Кёстэр.

- Цішэй, хлапец! - прамовіў старэйшы Фогт. Ён быў на галаву вышэйшы за Кёстэра.

- Шкада, - сказаў Кёстэр. - Але машыну мы забяром.

Я з Ленцам, трымаючы рукі ў кішэнях, падступіліся яшчэ бліжэй. Кёстэр нахіліўся да машыны. У тую ж секунду Фогт ударам нагі адштурхнуў яго. Ота на гэта разлічваў. У той самы момант ён ухапіў Фогта за нагу і зваліў на зямлю. Потым падхапіўся і ўдарыў у жывот другога Фогта, які ўжо замахнуўся на яго ручкай дамкрата. Той захістаўся і таксама ўпаў. Доўга не чакаючы, мы з Ленцам кінуліся на двух астатніх братоў. Мяне адразу ўдарылі ў твар. Нічога страшнага, але з носа пайшла кроў, мой удар аказаўся няўдалым - кулак толькі слізгатнуў па тлустай сківіцы; я атрымаў яшчэ раз пад вока і спатыкнуўся так няўдала, што Фогт ударам у жывот зваліў мяне на зямлю. Ён прыціснуў мяне да асфальту і абхапіў шыю. Я ўвесь напружыўся, не даючы яму задушыць мяне і спрабуючы выкруціцца з-пад яго, каб адкінуць яго нагамі ці ўдарыць у жывот. Але Ленц і яго Фогт біліся на маіх нагах, і я не мог ніяк вызваліцца. Нягледзячы на тое, што я напружваў шыю, дыхаць мне было цяжка - кроў у носе не прапускала паветра. Паступова вочы мае пачалі заплываць туманам, твар Фогта затросся, як студзень, а ў галаве замільгалі чорныя плямы. Ужо амаль без памяці я ўбачыў побач Юпа - ён стаяў на каленях у рове, спакойна і ўважліва сочачы за маімі сутаргамі. А потым, улучыўшы адпаведны момант у нашай схватцы, ён ударыў Фогта малатком па запясці. Пасля другога ўдару Фогт адпусціў маю шыю і, седзячы на зямлі, злосна паспрабаваў злавіць Юпа, які, адсунуўшыся на метр, спакойна нанёс яму трэці смачны ўдар па пальцах і яшчэ адзін - па галаве. Я ўскочыў на ногі, наваліўся на Фогта і ўжо ў сваю чаргу ўхапіў яго за гарляк. У гэты момант раздаўся жывёльны рык, а потым віск: «Пусці, пусці! » Гэта прасіўся старэйшы Фогт. Кёстэр закруціў яму руку за плечы. Фогт унурыўся галавой у дол, а Кёстэр упёрся яму каленямі ў спіну, працягваючы круціць руку. Каленам ён падціскаў яе да патыліцы. Фогт лямантаваў, але Кёстэр ведаў, што яго трэба даканаць як след, а то ён не супакоіцца. Ён рыўком вывіхнуў яму руку і толькі тады выпусціў. Фогт нейкі час паляжаў яшчэ на зямлі. Я азірнуўся вакол. Адзін з братоў яшчэ стаяў на нагах, але крык брата цалкам паралізаваў яго.

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 151617 18 19 20 Следующая ⇒