Эрых Марыя Рэмарк 14 страница

Я хацеў нешта сказаць, але не змог. Цяжка знайсці словы, калі сапраўды ёсць патрэба штосьці сказаць. І нават знайшоўшы адпаведныя словы, саромеешся вымавіць іх. Усе гэтыя словы - з мінулых стагоддзяў. Наш час яшчэ не мае слоў для сваіх пачуццяў. Ён можа быць толькі нахабным, усё астатняе - несапраўднае.

- Пат, - сказаў я, - мой добры адважны сябра...

У гэты момант увайшоў Жафэ. Ён адразу ж зразумеў сітуацыю.

- Казачны вынік, - прабурчэў ён. - Я так і думаў...

Я хацеў яму нешта запярэчыць, але ён проста выштурхнуў мяне.

XVII

Гэта было праз два тыдні. Пат паправілася настолькі, што мы маглі паехаць адтуль. Мы ўпакавалі рэчы і чакалі Готфрыда Ленца. Ён павінен быў забраць машыну. Мы з Пат вырашылі ехаць на цягніку.

Быў цёплы хмурны дзень. Воблакі, нібы вата, стаялі нерухома ў небе, гарачае паветра дрыготка пералівалася над дзюнамі, алавянае мора разлеглася ў светла-іскрыстай смузе.

Готфрыд з'явіўся пасля полудня. Я ўжо здалёку заўважыў яго бялявую галаву, якая замільгала над агароджамі. Толькі калі ён звярнуў на дарогу да вілы фраў Мюлер, я ўгледзеў, што ён быў не адзін... побач з ім крочыла нешта падобнае на аўтагоншчыка ў мініяцюры: вялізная кепка ў клетку, казырком назад, вялізныя засцерагальныя акуляры, белы камбінезон і два вялізныя вухі, чырвоныя, як бурак.

- Божа, гэта ж Юп! - здзіўлена сказаў я.

- Уласнай персонай, пан Локамп, - з усмешкай пацвердзіў Юп.

- А касцюм! Што здарылася?

- Ты ж бачыш, - з задавальненнем заўважыў Ленц, паціскаючы мне руку. - Ён рыхтуецца стаць аўтагоншчыкам. Ужо восем дзён я займаюся з ім. Ён мяне ўпрасіў узяць сёння з сабой. Удалая магчымасць зрабіць першую самастойную дальнюю паездку.

- Усё будзе ў парадку, пан Локамп! - радасна пацвердзіў Юп.

- І яшчэ як! - Готфрыд усміхаўся. - У жыцці не бачыў такога апантанага гоншчыка. У першы ж дзень вучэбнай паездкі ён спрабаваў на нашым старым добрым таксі перагнаць «мерседэс». Закляты малы чорт!

Юп ад шчасця аж упацеў і, нібы молячыся, глядзеў на Ленца.

- Здалося, што я ўтру нос фарсуну, пан Ленц! Хацеў абысці на павароце, як пан Кёстэр.

Я не стрымаўся, каб не засмяяцца.

- Ты нядрэнна пачынаеш, Юп.

Готфрыд з бацькоўскім гонарам пазіраў на свайго вучня.

- А цяпер хапай чамаданы і вязі іх на вакзал.

- Адзін? - Юп як не ўзарваўся ад хвалявання. - Можна праехаць да вакзала зусім аднаму, пан Ленц?

Готфрыд кіўнуў, даючы згоду, і Юп рынуўся ў дом.

Мы здалі чамаданы. Потым забралі Пат і паехалі на вакзал. Мы прыехалі на чвэрць гадзінкі раней, перон быў пусты.

Стаяла толькі некалькі малочных бітонаў.

- Едзьце, - сказаў я, - а то позна даберацеся дадому.

Юп, які сядзеў за рулём, з крыўдай глянуў на мяне.

- Такія словы табе не падабаюцца, праўда, Юп? - спытаў яго Ленц.

Юп выпрастаўся.

- Пан Локамп, - сказаў ён з папрокам, - я ўсё разлічыў. У восем гадзін мы спакойна будзем у майстэрні.

- Правільна! - Ленц паляпаў яго па плячы. - Пайдзі з ім у заклад, Юп. На бутэльку сельтэрскай.

- На сельтэрскую - не, - адказаў Юп. - Але пачкам цыгарэт я рызыкну.

Ён з выклікам глянуў на мяне.

- Ты ведаеш, што дарога ў даволі дрэнным стане? - спытаў я.

- Усё разлічана, пан Локамп!

- Ты пра павароты падумаў?

- Павароты для мяне - нуль. У мяне няма нерваў!

- Добра, Юп, - сказаў я сур'ёзна. - Тады іду на заклад. Але пан Ленц машыну не вядзе.

Юп прыклаў руку да сэрца.

- Чэснае слова!

- Добра, добра. Але скажы, што ты так сутаргава заціскаеш у руцэ?

- Секундамер. Буду засякаць час. Хочацца пабачыць, на што здольная таратайка.

Ленц усміхнуўся.

- Так, дзеткі, Юп узброіўся выдатна. Думаю, што бравы дзед «сітраэн» задрыжыць перад ім усімі поршнямі.

Юп не звярнуў увагі на іронію.

- Тады паехалі, пан Ленц! Заклад ёсць заклад.

- Вядома, мой маленькі кампрэсар! Да пабачэння, Пат! Да сустрэчы, Робі! - Готфрыд уладкаваўся на сядзенні. - Ну, Юп, пакажы даме, як стартуе кавалер і будучы чэмпіён свету!

Юп апусціў акуляры на вочы, кіўнуў нам, як роўня, і на першай хуткасці паскакаў па бруку ў бок шашы.

Пат і я нейкі час яшчэ пасядзелі на лаўцы каля вакзала. Гарачае белае сонца прыпякала драўляную агароджу платформы. Пахла смалой і соллю. Пат адкінула галаву і заплюшчыла вочы. Яна сядзела ціха, падставіўшы твыр сонцу.

- Замарылася? - спытаў я.

Яна пахітала галавой.

- Не, Робі.

- Ідзе цягнік, - сказаў я.

Пыхкаючы, падкаціў паравоз - чорны, маленькі, амаль нябачны ў мігатлівай засмужанай прасторы. Мы селі ў вагон. Пасажыраў было мала. Цягнік, цяжка сапучы, зрушыў з месца. Дым паравоза вялікімі чорнымі клубамі павіс у паветры. Паволі праплывалі пейзажы, вёска з рудымі саламянымі дахамі, лугі з каровамі і коньмі, лес, а потым - домік фройляйн Мюлер у нізіне за дзюнамі - мірны, дрымотны.

Пат стаяла побач са мной каля акна і глядзела ў той бок. На павароце мы наблізіліся - можна было выразна бачыць вокны нашага пакоя. Яны былі адчынены, пасцельная бялізна звісала з асветленага сонцам падаконніка.

- Вунь фройляйн Мюлер, - сказала Пат.

- Сапраўды.

Яна стаяла каля парога і махала нам. Пат дастала сваю хусцінку, і яна залунала з акна.

- Яна не бачыць, - сказаў я. - Хусцінка замалая і затонкая. Вось, вазьмі маю.

Яна ўзяла і замахала. Фронляйн старанна махала ў адказ.

Цягнік паступова выйшаў на прастору. Домік знік, дзюны засталіся за гарызонтам. За чорнай рыскай лесу нейкі час яшчэ паблісквала мора. Яно міргала, як пільнае, заморанае вока. Потым з'явілася пяшчотная залацістая зеляніна садоў, і да самага гарызонту пад лёгкім ветрыкам захваляваліся каласы.

Пат аддала мне хусцінку і села ў куток.

Я закрыў акно.

«Скончылася! - падумаў я. - Дзякаваць богу, скончылася! Гэта быў толькі сон! Закляты, злы сон! »

Каля шасці мы прыбылі ў горад. Я ўзяў таксі і пагрузіў чамаданы. Мы паехалі да Пат.

- Ты падымешся са мной наверх? - спытала яна.

- Вядома.

Я завёў яе наверх, потым зноў спусціўся ўніз, каб разам з шафёрам занесці чамадан. Калі я вярнуўся, Пат стаяла яшчэ ў прыхожай. Яна размаўляла з падпалкоўнікам фон Хакэ і яго жонкай.

Мы пайшлі ў яе пакой. Быў светлы надвячорак. На стале стаяла ваза з чырвонымі ружамі. Пат падышла да акна і выглянула. Потым павярнулася.

- Колькі часу нас не было, Робі?

- Роўна васемнаццаць дзён.

- Васемнаццаць дзён. А мне здаецца, што шмат больш.

- І мне. Але так бывае заўжды, калі некуды едзеш.

Яна пахітала галавой.

- Не, я не пра гэта...

Яна адчыніла дзверы на балкон і выйшла. Там стаяў, прыхілены да сцяны, белы шэзлонг. Яна падцягнула яго да сябе і моўчкі паглядзела на яго.

Калі яна зноў вярнулася ў пакой, твар у яе змяніўся, вочы пацямнелі.

- Паглядзі на ружы, - сказаў я. - Кёстэр прыслаў. Вось і яго візітная картка.

Яна ўзяла картку, потым зноў паклала яе на стол. Яна зірнула на ружы, але я бачыў, што не заўважыла іх. У думках яна заставалася каля шэзлонга. Яна ўжо думала, што пазбавілася яго, а цяпер ён, магчыма, зноў стане часткай яе жыцця.

Я пакінуў яе з думкамі і не сказаў больш нічога. Спроба адцягнуць яе ўвагу не мела сэнсу. Ёй патрэбна было справіцца самой, і лепш было б, каб гэта адбылося цяпер, пакуль я тут. Нейкімі словамі часова можна было дапамагчы, але калісьці ўсё роўна гэта вернецца, і тады, магчыма, ёй будзе яшчэ цяжэй.

Яна хвілінку пастаяла каля стала, абапершыся на яго і апусціўшы галаву. Потым ускінула вочы і глянула на мяне. Я нічога не сказаў. Яна паволі абышла вакол стала і паклала мне рукі на плечы.

- Мой сябра, - сказаў я.

Яна прытулілася да мяне. Я абняў яе.

- А цяпер - за справу.

Яна згодна кіўнула. Потым рукой адкінула валасы назад.

- Проста нешта найшло... на хвілінку, Робі.

- Вядома.

Нехта пастукаў у дзверы. Служанка ўкаціла чайны столік.

- Гэта добра, -сказала Пат.

- Ты хочаш гарбаты? - спытаў я.

- Не, кавы, добрай, моцнай кавы.

Я прабыў з ёй яшчэ паўгадзіны. Яна замарылася. Я гэта бачыў па яе вачах.

- Табе трэба паспаць, - параіў я ёй.

- А ты?

- Я пайду дадому і таксама крыху пасплю. Потым, гадзіны праз дзве, я прыйду, і мы пойдзем есці.

- Ты замарыўся? - спытала яна недаверліва.

- Так, крыху. У цягніку было горача. А потым мне трэба заскочыць у майстэрню.

Яна больш нічога не пыталася. Была такая змораная, што амаль валілася з ног. Я палажыў яе ў пасцель і накрыў. Яна адразу заснула.

Я паставіў побач з ложкам ружы Кёстэра, а таксама паклаў яго картку, каб ёй, прачнуўшыся, было пра што думаць. Потым выйшаў.

Па дарозе я спыніўся каля тэлефона-аўтамата. Вырашыў адразу патэлефанаваць Жафэ. З дому тэлефанаваць не выпадала. Увесь дом пачуў бы.

Я зняў слухаўку і набраў нумар клінікі. Праз хвіліну Жафэ падышоў да тэлефона.

- Гэта Локамп, - сказаў я і кашлянуў. - Мы сёння вярнуліся, з гадзіну таму назад.

- Вы ехалі на машыне?

- Не, чыгункай.

- Зразумела. Як справы?

- Добра, - адказаў я.

Ён хвілінку падумаў.

- Я заўтра пагляджу фройляйн Хольман. Заўтра ў адзінаццаць раніцы. Вы скажаце ёй?

- Не, - сказаў я. - Не хачу, каб яна ведала, што я тэлефанаваў вам. Яна, напэўна, патэлефануе вам сама. Тады вы можаце ёй сказаць.

- Добра. Так і зробім. Я скажу ёй.

Я механічна адсунуў тоўсты зашмальцаваны тэлефонны даведнік. Ён ляжаў на маленькай палічцы. Над ёй былі алоўкам накрэмзаны нумары тэлефонаў.

- Можна мне заўтра пад вечар забегчы да вас? - спытаў я.

Жафэ не адказаў.

- Мне хочацца ведаць, як яе справы, - сказаў я.

- Заўтра я вам яшчэ не скажу, - адказаў Жафэ. - Мне трэба паназіраць хоць з тыдзень. А потым я вам паведамлю.

- Дзякую.

Я ўсё яшчэ разглядаў палічку. Нехта штосьці намаляваў на ёй. Я разгледзеў тоўстую дзяўчыну ў саламяным капелюшы. «Эла, козачка мая! » - было напісана пад малюнкам.

- Ёй патрэбны цяпер нейкія асаблівыя працэдуры? - спытаў я.

- Заўтра будзе відаць. Але мне здаецца, што дома ў яе добры догляд.

- Не ведаю. Я чуў, што яе суседзі некуды едуць на тым тыдні. Тады яна застанецца адна, толькі са служанкай.

- Праўда? Добра, тады я зайду заўтра і пагавару з ёй і пра гэта.

Я зноў закрыў даведнікам малюнак на палічцы.

- Вы думаеце, што яна... што такі прыступ можа паўтарыцца?

Жафэ секунду няўпэўнена памаўчаў.

- Вядома, гэта магчыма, - адказаў ён потым. - Але гэта неабавязкова. Я змагу адказаць вам толькі тады, калі добра абследую яе. Я вам патэлефаную.

- Добра, дзякую.

Я павесіў слухаўку. Потым хвілінку яшчэ пастаяў на вуліцы. У паветры віселі пыл і спякота. Я пайшоў дадому.

Каля дзвярэй я сутыкнуўся з фраў Залеўскі. Яна куляй вылецела з пакоя фраў Бэндэр. Убачыўшы мяне, яна затармазіла.

- Вы ўжо вярнуліся?

- Як бачыце. Што-небудзь здарылася за гэты час?

- У вас нічога. І пісем не было. А фраў Бэндэр выехала.

- Няўжо? А чаму?

Фраў Залеўскі стала рукі ў бокі.

- Таму што ўсюды нягоднікі. Яна пераехала ў хрысціянскі прытулак. Са сваёй кошкай і цэлым капіталам - дваццаццю шасцю маркамі.

Яна расказала, што дом дзіцяці, у якім фраў Бэндэр працавала сястрой, збанкрутаваў. Кіраўнік, святар, няўдала спекуляваў на біржы. Фраў Бэндэр звольнілі, ды яшчэ не разлічыліся за два месяцы.

- Яна знайшла сабе месца? - спытаў я, паглыблены ў свае думкі.

Фраў Залеўскі толькі зірнула на мяне.

- Ах, што я, канечне - не, - сказаў я.

- Я ёй сказала, што яна можа спакойна жыць тут. З платай я не падганяю. Але яна не захацела.

- Бедныя людзі ў большасці - сумленныя, - сказаў я. - А хто цяпер паселіцца на яе месца?

- Сям'я Хасэ. Гэты пакой абыдзецца ім дзешавей за гэны.

- А іхні?

Яна паціснула плячыма.

- Паглядзім. Вялікай надзеі, што нехта знойдзецца, няма.

- Калі вызваляецца пакой?

- Заўтра. Хасэ ўжо перабіраюцца.

- А колькі вы хочаце за іх пакой? - спытаў я.

У мяне раптам з'явілася ідэя.

- Семдзесят марак.

- Дарагавата, - сказаў я, разважыўшы.

- З кавай уранку, дзвюма булачкамі і маслам, колькі хочаш?

- Усё правільна. Каву, што гатуе Фрыда, можна не ўлічваць. Пяцьдзесят і ні пфеніга больш.

- Няўжо вы рашыліся здымаць? - спытала фраў Залеўскі.

- Магчыма.

Я пайшоў у сваю каморку і задумліва ўтаропіўся на дзверы ў пакой Хасэ. Пат у пансіёне фраў Залеўскі! Не, горш не прыдумаеш! І ўсё ж праз хвіліну я пастукаў у пакой да Хасэ.

Фраў Хасэ была дома. Яна сядзела пасярэдзіне апусцелага пакоя перад люстэркам, у капелюшы і пудрылася.

Я павітаўся і агледзеўся ў памяшканні. Пакой быў большы, чым я думаў. Гэта можна было заўважыць толькі цяпер, калі частка мэблі была вынесена. Шпалеры былі аднатонныя, светлыя і даволі новыя, дзверы і вокны свежапафарбаваныя, а балкон вельмі вялікі і прыгожы.

- Вы, пэўна, ужо чулі, як ён цяпер рашыў насаліць мне, - сказала фраў Хасэ. - Я мушу перасяліцца ў пакой той асобы! Якая ганьба!

- Ганьба? - спытаў я.

- Так, ганьба! - раздражнёна ўсклікнула яна. - Вы ж ведаеце, што мы не трывалі адна адной, а цяпер Хасэ прымушае мяне пераехаць у яе пакой без балкона і толькі з адным акном. Толькі дзеля таго, што там дзешавей! Уяўляеце сабе, як яна радуецца ў сваім царкоўным прытулку!

- Не думаю, што яна радуецца.

- Не, не - радуецца, гэтая ўяўная дзіцячая сястра, гэтая ціхоня, якая прайшла агні і воды! А тут яшчэ гэтая какотка, гэтая Эрна Бёніг. І кашэчы смурод!

Я здзіўлена падняў вочы. Ціхоня, што прайшла праз агні і воды? Дзіўна: чалавек, лаючыся, робіцца новым і вобразна выразным! Якімі вечна аднолькавымі былі выявы любові - і якая разнастайная палітра праклёнаў!

- Кошкі вельмі чыстыя і прыстойныя жывёліны, - сказаў я. - Я, дарэчы, толькі што з таго пакоя. Кошкамі і не пахне.

- Няўжо? - не паверыла фраў Хасэ з непрыязнасцю ў голасе і паправіла капялюш. - Гэта, відаць, як на які нос. Але я і не думаю ўмешвацца! Няхай сам цягае мэблю! Я пайду з дому! Хоць гэта дазволю сабе пры такім сабачым жыцці.

Яна ўстала. Яе азызлы твар так дрыжаў ад злосці, аж пудра сыпалася. Я заўважыў, што яе вусны вельмі ярка былі нашмінкаваны. Ад яе пахла як з парфумнай крамы, калі яна, шоргаючы сукенкай, прайшла міма мяне.

Я разгублена зірнуў ёй услед. Потым я яшчэ раз агледзеў пакой. Я раздумваў, як тут расставіць мэблю Пат. Але неўзабаве я прагнаў тыя думкі. Я не мог сабе ўявіць Пат - тут, заўсёды тут, са мной! Да гэтага я і не дадумаўся б, каб яна была здаровая. Але цяпер... я адчыніў дзверы і памераў балкон. І зноў пахітаў галавой і вярнуўся ў сваю каморку.

Калі я ўвайшоў, яна яшчэ спала. Я ціхенька сеў у крэсла каля ложка. Яна адразу прачнулася.

- Шкада, я цябе разбудзіў, - сказаў я.

- Ты ўвесь час быў тут? - спытала яна.

- Не. Толькі што прыйшоў.

Яна пацягнулася і паклала галаву мне на далоню.

- Добра. Я не люблю, каб на мяне глядзелі, калі я сплю.

- Разумею. Я таксама не люблю. Я і не хацеў назіраць. Я толькі не хацеў будзіць цябе. Можа, ты яшчэ хочаш паспаць?

- Не, я добра выспалася.

Я пайшоў у суседні пакой, даючы ёй магчымасць спакойна апрануцца. На дварэ паволі цямнела. З адчыненага акна насупраць даляталі квакаючыя гукі прускага ваеннага марша. Лысы чалавек у падцяжках заводзіў патэфон. Ён хадзіў па пакоі, робячы пад марш гімнастычныя практыкаванні. Яго лысіна свяцілася са змроку, як усхваляваны месяц. Я абыякава пазіраў туды. Мяне апанавала пачуццё тупога суму.

Увайшла Пат. У яе быў цудоўны выгляд, зусім свежы, без ценю знясіленасці.

- Ты выглядаеш бліскуча, - сказаў я здзіўлена.

- Я і адчуваю сябе добра, Робі. Быццам я праспала ўсю ноч. У мяне такія пераходы адбываюцца хутка.

- І праўда, бог - сведка. Часам так хутка, што не паспяваеш сачыць.

Яна прыхілілася да майго пляча і зірнула мне ў вочы.

- Занадта хутка, Робі?

- Не. У мяне яны адбываюцца занадта павольна. Я бываю часта занадта марудлівы, Пат.

Яна ўсміхнулася.

- Што павольнае, тое ўстойлівае. А што ўстойліва, тое добра.

- Я ўстойлівы, як корак на вадзе, - сказаў я.

Яна адмоўна пакруціла галавой.

- Ты куды дужэйшы, чым думаеш. Ты ўвогуле зусім іншы, чым думаеш пра сябе. Я рэдка каго бачыла, хто так памыляўся б наконт сябе, як ты.

Я адпусціў яе плечы.

- Так, каханы, - сказала яна і кіўнула галавой, - гэта сапраўды так. А цяпер пойдзем вячэраць.

- Куды мы пойдзем? - спытаў я.

- Да Альфонса. Хачу ўбачыць усё тое яшчэ раз. У мяне пачуццё, быццам я адлучалася на цэлую вечнасць.

- Добра! - сказаў я. - Але ці прагаладалася ты як след? Да Альфонса, наеўшыся, не ідуць. За гэта ён выкідае за дзверы.

Яна засмяялася.

- Я прагаладалася, як воўк.

- Тады наперад! - Я раптам павесялеў.

Наша з'яўленне ў Альфонса мела поспех. Ён павітаў нас, адразу знік, а калі з'явіўся, то на ім быў белы каўнерык і гальштук у зялёны гарошак. Нават пры з'яўленнні нямецкага кайзера ён так не прыбіраўся б. Ён і сам крыху засаромеўся за гэтыя незвычайныя прыкметы дэкадансу.

- Ну, Альфонс, чым смачным корміш? - спытала Пат і абаперлася рукамі на стол.

Альфонс заўсміхаўся, надзьмуўся і прыжмурыўся.

- Вам пашанцавала! Сёння ёсць ракі!

Ён на крок адступіўся, каб паназіраць, якое зрабіў уражанне. Уражанне было першакласнае.

- Да іх шклянку мозельскага! - прашаптаў ён з асалодай і адступіў яшчэ на адзін крок. Яму бурна запляскалі і, надзіва, нават ад дзвярэй. Там якраз з'явілася галава апошняга рамантыка - з вясёлай усмешкай, зблытанымі жаўтлявымі валасамі і абгарэлым носам.

- Готфрыд? - усклікнуў Альфонс. - Ты? Уласнай персонай? Дружа, які цудоўны дзень! Дай цябе прытуліць да грудзей!

- Зараз ты пабачыш відовішча, - сказаў я Пат.

Хлопцы кінуліся ў абдымкі. Альфонс ляпаў Ленца па спіне. Звон быў такі, быццам побач была кузня.

- Ганс! - паклікаў ён кельнера. - Нясі «Напалеона»!

Ён пацягнуў Готфрыда да стойкі. Кельнер прынёс вялікую запыленую бутэльку. Альфонс напоўніў дзве чаркі.

- Будзь здароў, Готфрыд, парасё ты засмажанае!

- Будзь здароў, Альфонс, стары катаржнік!

Абодва выпілі чаркі адным глытком.

- Першакласна! - сказаў Готфрыд. - Каньяк для мадоннаў.

- Сорам глытаць яго так! - пацвердзіў Альфонс.

- Але ці будзеш піць паволі, калі такая радасць! Давай вып'ем яшчэ па адной!

Ён наліў і падняў чарку.

- Чортаў памідор няверны!

Ленц засмяяўся.

- Мой добры любімы Альфонс!

У Альфонса выступілі слёзы.

- Яшчэ па адной, Готфрыд, - усхвалявана сказаў ён.

- Толькі наперад! - Ленц падставіў яму сваю чарку. - Ад каньяку я адмаўляюся толькі тады, калі ўжо не магу адарваць галавы ад зямлі.

- Здорава сказана! - Альфонс наліў трэцюю чарку.

Крыху задыхаўшыся, Ленц падышоў да століка. Ён дастаў свой гадзіннік.

- Без дзесяці восем прыбылі на «сітраэне» ў майстэрню. Што вы на гэта скажаце?

- Рэкорд, - заявіла Пат. - Няхай жыве Юп! Я яму спрэзентую таксама пачак цыгарэт.

- А ты атрымаеш за гэта дадатковую порцыю ракаў! - аб'явіў Альфонс, які па пятах хадзіў за Готфрыдам. Потым ён падаў нам нешта накшталт сурвэтак.

- Распраніце пінжакі і павяжыце сабе на шыю. Ці дазволіць дама?

- Лічу, што гэта нават неабходна, - сказала Пат.

Альфонс радасна заківаў галавой.

- Вы разумная жанчына, я ведаў. Ракаў трэба есці натхнёна. Без боязі, што пасадзіш пляму. - Ён усміхнуўся. - Вам я дам, вядома, штосьці больш элегантнае.

Кельнер Ганс прынёс бялюткі халат. Альфонс разгладзіў яго і дапамог ёй апрануцца.

- Вам да твару, - пахваліў ён.

- Моцна, моцна! - адказала яна і засмяялася.

- Рады, што вы гэта запомнілі, - сказаў Альфонс зычліва. - Цяплее на душы.

- Альфонс, - Готфрыд завязаў на вузел сурвэтку. Ззаду тырчалі два доўгія канцы. - Пакуль што мы напамінаем сабой наведнікаў цырульні.

- Зараз будзе інакш. Спачатку - крыху мастацтва.

Альфонс падышоў да патэфона. Грымнуў хор пілігрымаў з «Тангейзера». Мы слухалі моўчкі.

Як толькі адгучала апошняя нота, з кухні адчыніліся дзверы. Кельнер Ганс з'явіўся з міскай, велічынёй з дзіцячую ванначку. Ад ракаў, якімі яна была напоўнена, валіла пара.

Ён, сапучы, паставіў яе на стол.

- Прынясі і мне сурвэтку, - сказаў Альфонс.

- Ты будзеш з намі вячэраць, золатка? - усклікнуў Ленц. - Які гонар!

- Калі дама не мае нічога супроць?

- Наадварот, Альфонс!

Пат адсунула крыху сваё крэсла, і ён сеў каля яе.

- Мне прыемна будзе сядзець каля вас, - сказаў ён усхвалявана. - Я даволі спрытна ўмею разбіраць ракаў. Для дамы гэта занадта марудная справа.

Ён узяў з міскі рака і з неверагоднай хуткасцю пачаў разбіраць яго ёй. Сваімі вялізнымі рукамі ён спраўляўся так шпарка і элегантна, што ёй нічога больш не заставалася, як толькі есці тое, што ён так апетытна падаваў ёй з відэльца.

- Смачна? - спытаў ён.

- Шыкоўна! - Яна падняла чарку. - За ваша здароўе, Альфонс.

Альфонс урачыста чокнуўся з ёю і паволі выпіў. Я зірнуў на яе.

Лепш бы яна выпіла чагосьці безалкагольнага. Яна адчула мой позірк.

- Салют, Робі, - сказала яна.

Яна была чароўна-прыгожая, уся радасна свяцілася.

- Салют, Пат, - сказаў я і апаражніў сваю чарку.

- Як тут цудоўна, праўда? - спытала яна, гледзячы ўсё яшчэ на мяне.

- Выдатна! - Я наліў сабе. - Будзь здарова, Пат.

Яе твар на момант прасвятлеў.

- Будзь здароў, Робі. Будзь здароў, Готфрыд.

Мы выпілі.

- Добрае віно, - сказаў Ленц.

- Леташні «Граахскі Абтсбэрг», - растлумачыў Альфонс. - Я рады, што ты ведаеш у ім смак.

Ён узяў з міскі другога рака і працягнуў Пат раскрытую клюшню.

Яна адмовілася.

- З'ешце яго самі, Альфонс. А то вам нічога не дастанецца.

- Ну добра. - Яна ўзяла. Альфонс аж свяціўся ад задавальнення і частаваў яе. Здавалася, быццам старая вялізная сава корміць маленькае белае птушаня.

На адыход мы ўсе разам выпілі яшчэ па «Напалеону» і пачалі развітвацца з Альфонсам. Пат была шчаслівая.

- Цудоўна! - сказала яна. - Я ўдзячная вам ад душы, Альфонс. Сапраўды, усё было цудоўна! - Яна падала яму руку. Альфонс нешта прамармытаў і пацалаваў яе ў руку. У Ленца ад здзіўлення ледзь вочы не выкаціліся з вачніц.

- Прыходзьце, - сказаў Альфонс. - І ты, Готфрыд.

На вуліцы пад ліхтаром стаяў «сітраэн», маленькі і пакінуты.

- О, - вымавіла Пат і спынілася. Яе твар перасмыкнуўся.

- За яго сілу я ахрысціў яго сёння Геркулесам. - Готфрыд падняў верх. - Завезці вас дадому?

- Не, - сказала Пат.

- Я так і думаў. Куды паедзем?

- У бар. Ці паедзем, Робі? - яна павярнулася да мяне.

- Вядома, - сказаў я. - Вядома, мы паедзем яшчэ ў бар.

Мы вельмі павольна паехалі па вуліцах. Было цёпла і светла. Перад кавярняй сядзелі людзі. Іграла музыка. Пат сядзела побач са мной. Я раптам не змог уявіць сабе, што яна сапраўды хворая, мне зрабілася горача. На хвіліну я ўявіў, што яна здаровая.

У бары мы сустрэлі Фердынанда і Валянціна. Фердынанд быў у выдатным настроі. Ён устаў і пайшоў насустрач Пат.

- Дыяна! - сказаў ён. - Вярнулася з лясоў...

Яна ўсміхалася. Ён абняў яе за плечы.

- Загарэлая, адважная паляўнічая з сярэбраным лукам... што мы вып'ем?

Готфрыд плячом адціснуў Фердынанда.

- Узнёслыя людзі не ведаюць меры, - сказаў ён. - Даму суправаджаюць два кавалеры, ты, відаць, гэтага не заўважыў, стары зубр.

- Рамантыкі - толькі світа, а не суправаджэнне, - заявіў бязлітасна Граў.

Ленц ухмыльнуўся і звярнуўся да Пат:

- Я вам зараз замяшаю штосьці надзвычайнае. Кактэйль «Калібры». Бразільскае пітво.

Ён пайшоў да стойкі, нечага намяшаў там і прынёс.

- Як падабаецца? - спытаў ён.

- Радкаваты, хоць і бразільскі, - заявіла Пат.

Готфрыд засмяяўся.

- Затое вельмі моцны. З ромам і расейскай гарэлкай.

З першага позірку я зразумеў, што там не было ні рому, ні гарэлкі. Там былі змешаны сок, лімон, мякаць таматаў і, магчыма, нейкая кропля лікёру. Безалкагольны кактэйль. Але Пат, дзякаваць богу, гэтага не заўважыла.

Яна выпіла тры шклянкі «Калібры», і я бачыў, як ёй было прыемна, што з ёю абыходзяцца не як з хвораю. Праз гадзінку мы ўсе ўсталі, толькі Валянцін застаўся сядзець. Пра гэта паклапаціўся Ленц. Ён пагрузіў Фердынанда ў «сітраэн» і газануў. Таму не склалася ўражання, быццам мы з Пат пайшлі раней. Усё было вельмі душэўна, але ў мяне на нейкі момант на сэрцы зрабілася тужліва.

Пат узяла мяне пад руку. Яна ішла побач са мной прыгожай гнуткай хадой, я адчуваў цеплыню яе рукі, бачыў, як водсветы ліхтароў краналі яе ажыўлены твар - не, я не мог зразумець, што яна хворая, гэта можна было разумець толькі ўдзень, а не ўвечары, калі жыццё было напоўнена пяшчотай, цеплынёй і надзеяй.

- Не зойдзем на хвілінку да мяне? - спытаў я.

Яна кіўнула галавой.

У калідоры нашага пансіёна было светла.

- Каб на іх ліха, - сказаў я. - Што тут здарылася? Пачакай хвілінку.

Я адчыніў дзверы і азірнуўся. Калідор быў асветлены і пусты, як вузкая вуліца ў прыгарадзе. Дзверы ў пакой фраў Бэндэр былі шырока адчынены. Там таксама гарэла святло. Хасэ, падобны да маленькай чорнай мурашкі, тэпаў уніз па лесвіцы, згорбіўшыся пад цяжарам таршэра з ружовым шаўковым абажурам. Ён перасяляўся.

- Добры вечар, - сказаў я. - У такі позні час?

Ён узняў свой бледны твар з мяккімі цёмнымі вусамі.

- Я толькі гадзіну назад прыйшоў з бюро. У мяне ж толькі вечарам ёсць час для пераезду.

- А што, жонкі няма дома?

Ён пахітаў галавой.

- Яна ў сяброўкі. Дзякаваць богу, у яе з'явілася цяпер сяброўка, з якой яны бавяць час.

Ён усміхнуўся без злосці, задаволена і патэпаў. Увайшла Пат.

- Здаецца, лепш не ўключаць святла, - спытаў я ў маім пакоі.

- Уключым, каханы. На хвілінку, потым можаш зноў выключыць.

- Ты ненасытны чалавек, - сказаў я і на імгненне азарыў святлом чырвоную плюшавую шыкоўнасць пакоя. Потым зноў хуценька выключыў святло.

Вокны былі адчынены, і ад дрэваў знадворку цягнула свежым начным паветрам, нібы з лесу.

- Выдатна, - сказала Пат і ўмасцілася на падаконніку.

- Ты сапраўды лічыш, што тут выдатна?

- Праўда, Робі. Як у вялікім летнім парку. Цудоўна!

- Ты не бачыла пакоя побач, калі ішла сюды? - спытаў я.

- Не, а чаму?

- Гэты шыкоўны вялікі балкон злева звязаны з гэтым пакоем. Ён цалкам закрыты, а насупраць няма дамоў. Калі б ты жыла тут, табе для сонечных ваннаў не трэба было б нават купальніка.

- Так, калі б я жыла тут...

- А чаму не, - сказаў я проста. - Ты ж бачыш, праз некалькі дзён пакой будзе пусты.

Яна зірнула на мяне і ўсміхнулася.

- Ты думаеш, што так было б правільней для нас? Быць працяглы час разам?

- Мы не былі б працяглы час разам, - адказаў я. - Удзень мяне ўвогуле тут не бывае. А часта - і ўвечары. Але калі б мы ўжо былі разам, то нам не трэба было б сядзець у рэстаране, а потым зноў паспешліва разлучацца, быццам бы ходзім толькі ў госці адно да аднаго.

Яна крыху паварушылася ў сваім кутку.

- З тваіх слоў здаецца, што ты ўсё добра ўзважыў, каханы.

- Так і ёсць, - адказаў я. - Цэлы вечар разважаў.

Яна выпрасталася.

- Ты сур'ёзна так думаеш, Робі?

- Вядома, чорт вазьмі, - сказаў я. - Няўжо ты яшчэ не бачыш?

Яна хвілінку памаўчала.

- Робі, - сказала яна потым, і яе голас зрабіўся больш нізкі. - Як ты можаш думаць пра гэта зараз?

- Я думаю пра гэта, - адказаў я больш гарачліва, чым хацеў, адчуўшы раптам, што зараз вырашаецца нешта куды больш важнае, чым пакой, - я думаю так, бо ўбачыў у гэтыя апошнія тыдні, як цудоўна быць разам. Я не магу больш трываць гэтыя сустрэчы на гадзінку. Я хачу мець цябе болей. Я хачу, каб ты ўвесь час была са мной, у мяне няма больш ахвоты гуляць у хованкі кахання, гэта не для мяне, мне ніколі не хопіць цябе, і я не хачу ні на адну хвіліну адмаўляцца ад цябе.

Я чуў яе дыханне. Яна сядзела на падаконніку, абшчапіўшы рукамі калені, і маўчала. Ціха трымцеў чырвоны водсвет светлавых рэклам па-над дрэвамі і адкідваў матавае адлюстраванне на яе светлыя туфлі. Потым святло пераходзіла на спадніцу і рукі.

- Можаш спакойна пакпіць з мяне, - сказаў я.

- Пакпіць? - перапытала яна.

- Вядома, бо я ўвесь час гавару: хачу. Ты ж, урэшце, павінна таксама хацець.

Яна ўскінула позірк.

- Ты ведаеш, што ты змяніўся, Робі?

- Не.

- Ведаеш. Ты ж і сам кажаш. Ты хочаш. Ты ўжо так шмат не пытаешся. Ты проста хочаш.

- Гэта не такая ўжо вялікая змена. Ты ж усё роўна можаш сказаць «не», як бы я ні хацеў.

Яна раптам нахілілася да мяне.

- Навошта я буду казаць «не», Робі, - сказала яна вельмі цёпла і пяшчотна, - я ж таксама хачу...

Здзіўлены, я абняў яе за плечы. Яе валасы казыталі мне твар.

- Гэта праўда, Пат?

- Праўда, любы.

- Дальбог, - сказаў я, - мне гэта ўяўлялася куды цяжэй.

Яна пахітала галавой.

- Усё ў тваіх руках, Робі...

- Я і сам ледзь не паверыў у гэта, - сказаў я здзіўлена.

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 131415 16 17 18 Следующая ⇒