Эрых Марыя Рэмарк 9 страница

- Вышэйшы клас, - сказаў я. - Налі мне яшчэ адну. Дзе ты яго купіла?

- У краме на рагу.

«Ага, - падумаў я, - вядома, у заклятай краме далікатэсаў». Я рашыў сабе пры выпадку зазірнуць туды і пагаварыць з тым тыпам.

- Мне, мусіць, пара ісці, Пат? - спытаў я.

Яна зірнула на мяне.

- Яшчэ не...

Мы стаялі каля акна. Унізе мігцелі ліхтары.

- Пакажы мне сваю спальню, - сказаў я.

Яна адчыніла дзверы і ўключыла святло. Я спыніўся каля дзвярэй, зазіраючы ў пакой. Думкі ў галаве пераблыталіся.

- Вось гэта твой ложак, Пат... - нарэшце сказаў я.

Яна ўсміхнулася.

- Дык а чый жа яшчэ, Робі?

- Сапраўды! - Я падняў вочы на яе. - А вунь і тэлефон. Вось я ўсё ведаю. Цяпер я пайду. Бывай, Пат.

Яна паклала рукі мне на скроні. Як цудоўна было б застацца цяпер, гэтым надвячоркам, блізка-блізка адзін каля аднаго пад мяккай сіняй коўдрай у спальні... Але нешта было такое, што стрымлівала мяне. Не, гэта было не сумненне, і не страх, і не асцярожнасць... а проста пяшчота, вялізная пяшчота, якая перамагала страсць...

- Бывай, Пат, - сказаў я. - У цябе было цудоўна. Намнога лепш, чым ты сабе, магчыма, уяўляеш. І ром, і тое, пра што ты падумала...

- Але ж гэта так проста...

- Але не для мяне. Я так не прывык.

Каморка ў фраў Залеўскі. Я хвілінку пасядзеў. Мне не падабалася, што Пат нечым была абавязана Біндзінгу. Нарэшце я пайшоў праз калідор да Эрны Бёніг.

- Я прыйшоў па справе, - сказаў я. - Які попыт на жаночую працу, Эрна?

- Ну і пытанне, - адказала яна. - Ні з таго ні з сяго! А ўвогуле: безнадзейна.

- Нічога нельга зрабіць? - спытаў я.

- А кім?

- Сакратар, асістэнтка...

Яна махнула адмоўна.

- Сто тысяч без месца. Ці няма ў дамы незвычайных здольнасцей?

- Надзвычай прыгожая знешнасць.

- Колькі літар? - спытала Эрна.

- Што?

- Колькі літар яна друкуе за хвіліну? На якіх мовах?

- Не ведаю, - сказаў я, - але ці ведаеце... для прадстаўніцтва.

- Дарагі хлапчына, - адказала Эрна, - я ўжо чую: дама з добрай сям'і, зведала лепшыя дні, цяпер вымушана і г. д. Безнадзейна, кажу вам. У крайнім выпадку, калі ёй нехта асабліва зацікавіцца і прыладзіць куды-небудзь. Вы ж ведаеце, за што. Але ж так прыстроіць вы не хочаце?

- Смешнае пытанне, - сказаў я.

- Не такое смешнае, як вам здаецца, - не пагадзілася Эрна з доляй горычы ў голасе. - Мне вядомыя іншыя выпадкі. - Мне прыпомнілася справа з яе шэфам. - Але я хачу даць вам параду, - працягвала яна. - Пастарайцеся зарабляць на дваіх. Гэта самае простае рашэнне. Жаніцеся.

- Было б някепска, - сказаў я і засмяяўся. - Хацелася б верыць, што я здольны на такое.

Эрна дзіўна зірнула на мяне. Пры ўсёй сваёй энергічнасці яна раптам здалася мне старэйшай, быццам прывялай.

- Давайце я вам штосьці раскажу, - сказала яна. - Я жыву добра, і ў мяне ёсць і непатрэбныя рэчы. Але паверце мне: каб нехта прыйшоў і прапанаваў мне жыць разам - сумленна, па-сапраўднаму, я пакінула б тут усе гэтыя транты і пераехала б з ім у любую галубятню, калі б на тое пайшло.

На яе твары з'явіўся ранейшы выраз.

- Ну, але забудзем пра гэта - у кожным чалавеку ёсць кропелька сентыментальнасці. - Яна падміргнула мне праз дым цыгарэты. - Пэўна, і ў вас ёсць.

- Дзе там... - адказаў я.

- Ну, ну, - сказала Эрна. - Яна авалодвае чалавекам часцей за ўсё знянацку...

- Але не мной, - запярэчыў я.

Да васьмі гадзін я пратрываў у сваёй каморцы, потым мне абрыдла сядзець аднаму, і я пайшоў у бар, каб сустрэць каго-небудзь.

Там быў Валянцін.

- Сядай, - сказаў ён. - Чаго вып'еш?

- Рому, - адказаў я. - Да рому з сённяшняга дня ў мяне асаблівыя адносіны.

- Ром - малако салдата, - сказаў Валянцін. - Дарэчы, ты добра выглядаеш, Робі.

- Праўда?

- Так, ты памаладзеў.

- Ды што ты, - сказаў я. - За тваё здароўе, Валянцін.

- На здароўе, Робі.

Мы паставілі чаркі на стол і глянулі адзін на аднаго. Потым разам засмяяліся.

- Стары, - сказаў Валянцін.

- Сябрук, каб цябе... - адказаў я. - Чаго вып'ем яшчэ?

- Паўторым.

- Выдатна.

Фрэд наліў.

- За тваё здароўе, Валянцін.

- На здароўе, Робі.

- Шыкоўнае выслоўе - на здароўе, праўда?

- Усім словам слова.

Мы паўтарылі яго яшчэ некалькі разоў. Потым Валянцін пайшоў.

Я застаўся. Акрамя Фрэда, нікога не было. Я разглядаў старыя, асветленыя геаграфічныя карты, караблі з пажоўклымі ветразямі і думаў пра Пат. Мне хацелася патэлефанаваць ёй, але я прымусіў сябе не рабіць гэтага. Я і не хацеў так шмат думаць пра яе. Я хацеў прыняць яе як нечаканы шчаслівы падарунак, які як прыйшоў, так і пойдзе - і не больш. Я не хацеў даваць месца думцы пра нешта большае. Я занадта добра ведаў, што любое каханне імкнецца да вечнасці і што ў гэтым яго вечныя пакуты. Няма нічога вечнага. Нічога.

- Налі мне яшчэ чарку, Фрэд, - сказаў я.

У бары з'явіліся мужчына і жанчына. Каля стойкі яны выпілі кактэйль з лікёру і фруктовых сокаў. Жанчына выглядала зморанай, мужчына - прагным. Яны неўзабаве пайшлі.

Я выпіў чарку. Магчыма, было б лепш, каб я аполудні не хадзіў да Пат. Я не мог пазбавіцца ад вобраза - пакой, які ахутваецца паўзмрокам, мяккія сінія вечаровыя цені і прыгожая дзяўчына, якая, уладкаваўшыся на канапе, сваім нізкім хрыплаватым голасам расказвае пра жыццё і пра жаданне жыць. Што за ліха, я стаў сентыментальны! Але ці не ператварылася ўжо тое, што сёння было нязначнай нечаканай прыгодай, у туман пяшчоты, ці не захапіла яно мяне мацней, чым я спадзяваўся і хацеў, ці не адчуў я сёння, як моцна я ўжо змяніўся? Чаму я пайшоў, чаму не застаўся ў яе, як мне, шчыра кажучы, і хацелася? Ах, трасца, не хачу больш думаць пра гэта, ні пра адно, ні пра другое! Няхай будзе, як будзе, няхай я звар'яцею ад гора, калі страчу яе... А цяпер яна ёсць, пакуль што ёсць, а ўсё астатняе - лухта, да д'ябла ўсё! Ці так важна - падмацаваць крыху жыццё? Усё роўна калі-небудзь накоціцца вялізная хваля і зліжа ўсё.

- Вып'ем, Фрэд? - спытаў я.

- Заўжды гатовы, - сказаў ён.

Мы выпілі два абсенты. Потым кінулі жэрабя, хто закажа наступныя. Я выйграў. Гэта было несправядліва. Таму мы кінулі зноў. Але лёс адвярнуўся ад мяне толькі на пятым разе. Затое тры разы запар.

- Ці я п'яны, ці знадворку нешта грыміць? - спытаў я.

Фрэд прыслухаўся.

- Сапраўды грыміць. Першая навальніца сёлета.

Мы падышлі да дзвярэй і глянулі на неба. Нічога не было відаць. Стаяла цяплынь, і час ад часу грымеў гром.

- За гэта, шчыра кажучы, можна было б выпіць яшчэ па адной, - прапанаваў я.

Фрэд прагаласаваў «за».

- Ніякага толку ад гэтай вады, - сказаў я і паставіў пустую чарку на стойку. Фрэд пагадзіўся, што трэба было б выпіць нечага мацнейшага. Ён быў за вішнёвую настойку, я - за ром. Каб не спрачацца, мы выпілі таго і таго. Каб Фрэду не даводзілася так часта наліваць - таксама ж праца! - мы ўзялі фужэры. Цяпер мы былі ў выдатным настроі. Час ад часу мы выглядалі на двор, ці бліскае маланка. Нам вельмі хацелася ўбачыць маланку, але не шанцавала. Яна бліскала, калі мы сядзелі за чаркай. Фрэд расказаў, што ў яго ёсць нявеста, дачка гаспадара рэстарана-аўтамата. Але жаніцца ён пакуль што не спяшаўся - чакаў, каяі памрэ стары, каб ужо напэўна не ўпусціць рэстаран. Я лічыў, што ён залішне асцярожны, але ён даводзіў мне, што стары - такая падла, пра якую нічога не ведаеш загадзя. Ён здольны ў апошні момант перадаць рэстаран мясцовай абшчыне метадысцкай царквы. Тут я здаўся. А ўвогуле Фрэд быў аптыміст. Стары прастудзіўся, на думку Фрэда, у яго быў грып, а грып вельмі небяспечны. Я з жалем павінен быў паведаміць яму, што грып для алкаголікаў нічога не значыць, а што, наадварот, самыя запойныя здыхлякі часам ачуньвалі і нават тлусцелі. Ну і няхай, сказаў Фрэд, тады, можа, ён трапіць дзе-небудзь пад машыну. Я згадзіўся, што на мокрым асфальце такая магчымасць ёсць. Пасля гэтага Фрэд выйшаў, каб паглядзець, ці ідзе дождж. Але яшчэ было суха. Толькі грымець пачало мацней. Я даў яму выпіць шклянку лімоннага соку і пайшоў да талефона. У апошні момант я апамятаўся і вырашыў не тэлефанаваць. Я ўзняў руку, вітаючы апарат, і хацеў зняць перад ім капялюш. Але потым заўважыў, што быў без капелюша.

Калі я вярнуўся, тут былі Кёстэр і Ленц.

- Дыхні на мяне, - сказаў Гртфрыд.

Я дыхнуў.

- Ром, вішнёўка і абсент, - сказаў ён. - Абсент... парася.

- Калі ты думаеш, што я п'яны, то ты памыляешся, - сказаў я. - Адкуль вы?

- З палітычнай сходкі. Але Ота яна абрыдла. Што п'е Фрэд?

- Лімонны сок.

- І ты выпі шклянку.

- Заўтра, - адказаў я. - А цяпер я што-небудзь з'ем.

Кёстэр увесь час заклапочана глядзеў на мяне.

- Не глядзі на мяне так, Ота, - сказаў я. - Я крыху падпіў ад радасці. Не з гора.

- Ну і добра, - сказаў ён. - Тады хадзем есці.

У адзінаццаць гадзін я быў цвярозы, як анёл. Кёстэр прапанаваў паглядзець, што з Фрэдам. Мы ўбачылі яго за стойкай - ён быў п'яны без памяці.

- Завядзі яго ў бакоўку, - сказаў Ленц. - Я пакуль што абслужу кліентаў.

Мы з Кёстэрам прывялі Фрэда да памяці. Мы далі яму выпіць цёплага малака. Яно падзейнічала імгненна. Потым мы пасадзілі яго ў крэсла і загадалі яму адпачыць паўгадзінкі. Ленц пакуль што справіцца без яго.

Готфрыд спраўляўся. Ён ведаў усе цэны і найбольш хадавыя рэцэпты кактэйляў. Ён трос міксер так, быццам нічога іншага ніколі не рабіў.

Праз паўгадзіны Фрэд ачуняў. Яго праспіртаваны страўнік хутка прыходзіў у норму.

- Шкада, Фрэд, - сказаў я. - Нам трэба было спачатку пад'есці.

- Я зноў у парадку, - адрапартаваў ён, - Бывае карысна.

- Ды так.

Я падышоў да тэлефона і патэлефанаваў Пат. Мне было ўсё роўна, што я думаў перад гэтым. Яна зняла слухаўку.

- Праз пятнаццаць хвілін я буду каля дзвярэй дома, - крыкнуў я і хуценька павесіў слухаўку. Я баяўся, што яна, змораная, не захоча нічога слухаць. Я хацеў бачыць яе.

Яна падышла да дзвярэй. Калі адчыняла, я пацалаваў шкло насупроць яе галавы. Яна хацела нешта сказаць, але я не даў ёй. Я пацалаваў яе, і мы пайшлі па вуліцы, пакуль не злавілі таксі. Грымеў гром, і бліскала маланка.

- Хутка, зараз пойдзе дождж, - крыкнуў я.

Селі ў машыну. Першыя кроплі забарабанілі па даху легкавіка. Машына скакала на выбоінах. І гэта было цудоўна, бо пры кожным скачку я адчуваў Пат. Усё было цудоўна - дождж, горад, выпіўка, усё было велічна і захапляльна. У мяне быў бадзёры светлы настрой, які бывае, калі працверазееш пасля выпіўкі. Затарможанасць знікла, ноч была напоўнена энергіяй і бляскам, нічога дрэннага не магло ўжо здарыцца, усё было правільна.

Дождж пачаўся, калі мы выйшлі. Пакуль я плаціў, асфальт быў яшчэ ў цёмных плямах ад кропляў, як пантэра, але не паспелі мы дабегчы да дзвярэй, як ён стаў увесь чорны і срабрыста-бліскучы. Пачалася залева. Я не ўключаў святла. Маланкі асвятлялі пакой. Над горадам грымела навальніца. Грамы накочваліся адзін на адзін.

- Цяпер можна крычаць, - гучна сказаў я Пат, - не баючыся, што нас пачуюць.

Акно ўспыхнула. На секунду чорныя сілуэты дрэў на могілках абазначыліся на бела-блакітным небе і адразу ж з ляскатам зніклі ў змроку ночы, толькі на секунду ў разрыве змроку перад шыбай мільгнула гнуткая фігура Пат, якая засвяцілася фосфарам... Я абняў яе за плечы, яна прытулілася да мяне, я адчуў яе вусны, яе дыханне і больш ні пра што не думаў...

XII

Наша майстэрня ўсё яшчэ стаяла пустая, як ток перад жнівом. З гэтай прычыны мы вырашылі не перапрадаваць таксі, а пакуль што выкарыстоўваць яго па прызначэнні. Ездзіць будзем па чарзе я і Ленц. Кёстэр з Юпам спакойна справяцца ў майстэрні адны, пакуль няма заказаў.

Мы з Ленцам кінулі жэрабя, каму першаму ехаць. Выпала мне, я набраў кішэню дробязі і паволі паехаў па вуліцах, каб спачатку выбраць добрую стаянку. Упершыню было неяк нязвыкла. Любы дурань мог спыніць мяне і загадаць, куды ехаць. Гэта было не вельмі прыемнае пачуццё.

Я адшукаў месца, дзе можна спыніцца, - там стаяла толькі пяць машын. Стаянка была насупраць гатэля «Вальдэкер Хоф» у гандлёвай частцы горада. Можна было спадзявацца, што праца будзе. Я выключыў запальванне і выйшаў з машыны. Ад адной з першых машын да мяне падышоў высокі хлопец у скураным паліто.

- Зматвайся адсюль, - прашыпеў ён.

Я спакойна паглядзеў на яго і разважыў сабе, што, калі на тое пойдзе, лепш за ўсё пакласці яго аперкотам знізу. Паліто не дасць яму хутка падняць рукі.

- Не дайшло? - пацікавіўся тып у скуранцы і выплюнуў цыгарэту мне пад ногі. - Матай хутчэй! Хапае без цябе! Больш не трэба!

Ён злаваўся на з'яўленне яшчэ аднаго канкурэнта, гэта было ясна. Але ж я меў права стаць тут.

- Я стаўлю потым, за знаёмства, з прычэпам, - сказаў я.

На гэтым справа павінна была ўладзіцца. З новенькага належала. Падышоў малады шафёр.

- Добра, калега. Адчапіся ад яго, Густаў...

Але Густаву я нечым не спадабаўся. Я ведаў чым. Ён адчуваў, што я навічок.

- Лічу да трох... - заявіў ён. Ён быў на галаву вышэйшы за мяне і на гэта разлічваў. Я зразумеў, што словам тут не дапаможаш. Трэба было ці пакінуць стаянку, ці ўдарыць. Выбару не было.

- Раз... - сказаў Густаў і расшпіліў паліто.

- Кіньце глупства, - сказаў я, робячы яшчэ адну спробу. - Лепш прапусцім па чарцы.

- Два... - гыркнуў Густаў.

Відаць было, што ён вырашыў аддубасіць мяне як след.

- І апошні раз... - Ён ссунуў шапку на патыліцу.

- Заткніся, ідыёт! - раптам рэзка крыкнуў я.

Густаў ад нечаканасці разявіў рот і зрабіў крок наперад. Якраз так, як я хацеў. Тады я і ўдарыў. Удар атрымаўся моцны, з усёй сілы. Так біць навучыў мяне Кёстэр. Я не вельмі ўмеў біцца - не лічыў патрэбным. Найчасцей усё вырашалася першым ударам. У мяне ён атрымаўся. Густаў асунуўся.

- Так яму і трэба, - сказаў малады шафёр. - Стары бандыт.

Мы зацягнулі яго на сядзенне ў машыну.

- Ачухаецца.

Я крыху ўстрывожыўся. Б'ючы, я незнарок выбіў вялікі палец. Калі Густаў прыйдзе да памяці, ён зробіць са мной, што захоча. Я расказаў пра гэта маладому шафёру і спытаў яго, ці не лепш мне даць драла.

- Глупства, - сказаў ён. - Справа зроблена. Пайшлі ў шынок - стаў, што абяцаў. Ты не прафесійны шафёр?

- Не.

- І я - не. Я - акцёр.

- Ну і як?

- Жывём... - сказаў ён. - Тэатра і тут хапае.

Нас сабралася пяцёра - два пажылыя і два маладыя. Праз нейкі час у рэстаране з'явіўся і Густаў. Ён тупа ўтаропіўся на наш стол, а потым падышоў. Я заціснуў у левай руцэ звязку ключоў, трымаючы яе ў кішэні, і намерыўся абараняцца да апошняга.

Але да бойкі не дайшло. Густаў нагой падсунуў крэсла і плюхнуўся на яго. Гаспадар паставіў перад ім чарку. Налілі. Густаў выліў гарэлку ў сябе. Налілі яшчэ раз. Густаў скоса зірнуў на мяне. Ён падняў чарку.

- Будзь здароў, - сказаў ён мне, але твар у яго быў кіслы.

- На здароўе, - адказаў я і выпіў.

Густаў дастаў пачак цыгарэт. Ён працягнуў яго, не гледзячы на мяне. Я ўзяў цыгарэту і даў яму прыпаліць. Потым я заказаў на ўсіх па падвойнай порцыі гарэлкі. Мы выпілі. Густаў зноў збоку глянуў на мяне.

- Дурніла, - сказаў ён, але ўжо нармальным тонам.

- Неданосак, -адказаў я гэтаксама.

Ён павярнуўся да мяне.

- Удар быў удалы...

- Выпадкова... - Я паказаў яму вывіхнуты палец.

- Не пашанцавала, - хмыкнуў ён. - Між іншым, мяне завуць Густаў.

- Мяне - Роберт.

- Добра. Значыць, парадак, Роберт? Мне здалося, што ты - хлопчык ад мамінай спадніцы.

- Парадак, Густаў.

З гэтага часу мы пасябравалі.

Наша чарга павольна рухалася. Акцёру, якога звалі Томі, жудасна пашанцавала: натрапіўся пасажыр да вакзала. Густаў за трыццаць пфенігаў павёз некага да рэстарана. Ён як не лопнуў ад злосці - за дзесяць пфенігаў «навару» зноў станавіцца ў хвост. Мне трапілася нешта незвычайнае - старая ангелька, якая захацела агледзець горад. Я вазіў яе ледзь не гадзіну. Па дарозе назад я падвёз яшчэ некалькі чалавек. Калі мы ў полудзень сядзелі ў шынку, перакусваючы бутэрбродамі, я ўжо ўяўляў сябе вопытным шафёрам. Кампанія напамінала мне пра салдацкае брацтва. Тут сабраліся прадстаўнікі самых розных прафесій. Шафёраў было не больш паловы. Астатнія выпадкова селі за руль.

Даволі замораны, я пад вечар вяртаўся ў двор нашай майстэрні. Ленц і Кёстэр ужо чакалі мяне.

- Браткі, колькі вы зарабілі? - спытаў я.

- Семдзесят літраў бензіну, - адрапартаваў Юп.

- І ўсё?

Ленц раз'юшана глянуў на неба.

- Дожджык патрэбны! А потым невялічкая аварыя на слізкім асфальце перад самым домам! Без ахвяр. Толькі каб быў рамонт!

- Гляньце! - я растуліў далоню і паказаў трыццаць пяць марак.

- Шыкоўна! - сказаў Кёстэр. - Дваццаць марак прыбытку. Сёння мы ім знойдзем месца! Трэба ж замачыць першы выезд!

- Сёння п'ем лёгкае віно, - заявіў Ленц.

- Віно? - здзівіўся я. - З якой нагоды?

- З намі будзе Пат.

- Пат?

- Не разявай так шырока рот, - сказаў апошні рамантык. - Мы даўно пра ўсё дамовіліся. У сем мы заедзем па яе. Яна ўжо ведае. Калі сам не думаеш, трэба нам паклапаціцца. Урэшце, ты пазнаёміўся з ёю праз нас.

- Ота, - сказаў я, - ты бачыў большага нахабніка, чым гэты навабранец?

Кёстэр засмяяўся.

- Што ў цябе з рукой, Робі? Ты яе трымаеш неяк бокам.

- Відаць, вывіхнуў.

Я расказаў пра Густава.

Ленц паглядзеў руку.

- Вядома! Як хрысціянін і адстаўны студэнт медыцыны я папраўлю яе, хоць ты і хам. Пайшлі, чэмпіён-баксёр.

Мы пайшлі ў майстэрню, і Готфрыд, змазаўшы руку вазелінам, узяўся за яе.

- Ты сказаў Пат, што мы будзем адзначаць наш таксісцкі аднадзённы юбілей? - спытаў я.

Ён свіснуў праз зубы.

- Ты саромеешся гэтага, хлапец?

- Заткніся, - адказаў я, бо ён адгадаў. - Ты сказаў?

- Каханне, - растлумачыў Готфрыд спакойна, - пачуццё цудоўнае. Але яно псуе характар.

- Затое адзінота робіць нетактоўным, ты - змрочны саліст.

- Такт -гэта маўклівая згода не заўважаць сумесных памылак, замест таго каб выяўляць іх. Гэта вартыя жалю кампрамісы. На гэта нямецкі ветэран не пойдзе, дзіця.

- Што б ты зрабіў на маім месцы, - сказаў я, - калі б нехта выклікаў таксі і ты ўбачыў, што гэта Пат?

Ён усміхнуўся.

- Я нізашто не ўзяў бы з яе платы, сын мой.

Я даў яму таўхаля, так што ён зваліўся з трыножніка.

- Ах ты, кузурка! Ведаеш, што я зраблю! Сёння я проста паеду па яе на таксі.

- Правільна! - Готфрыд падняў руку, бласлаўляючы. - Толькі не траціць волі! Яна даражэйшая за каханне. Але гэта пачынаеш разумець толькі потым. А на таксі ты ўсё роўна не паедзеш. На ім мы прывязём Фердынанда Граў і Валянціна. Гэта будзе салідны вялікі вечар!

Мы сядзелі ў садку невялічкай прыгараднай карчмы. Падобны да чырвонай паходні вільготны месяц плыў над лесам. Мігцелі цьмяныя кандалябры цвітучых каштанаў, пах бэзу хмяліў, а вялікая шкляная чаша з пахучым «вальдмайстрам» перад намі на стале ў вечаровым змярканні была падобная да светлага апалу, у які акамулявалася блакітна-перламутравае святло вечара. Чаша напоўнілася ўжо чацвёрты раз. Тамадой быў Фердынанд Граў. Пат сядзела каля яго. На грудзях у яе была прышпілена бледна-ружовая архідэя - падарунак Фердынанда.

Фердынанд вывудзіў з віна камара і асцярожна паклаў на край стала.

- Паглядзіце, - сказаў ён. - Якія крылы! У параўнанні з імі любая парча - ануча! І такі цуд жыве толькі адзін дзень - і ўсё! - Ён глянуў на кожнага з нас. - Ці ведаеце, браткі, што самае жудаснае на свеце?

- Пустая чарка, - адказаў Ленц.

Фердынанд адмахнуўся ад яго.

- Самае ганебнае, Готфрыд, мужчыне - быць блазнам.

Потым ён зноў звярнуўся да нас.

- Самае жудаснае, браткі, - гэта час. Час. Імгненне, у якое мы жывём і якім, аднак, ніколі не валодаем.

Ён дастаў з кішэні гадзіннік і паднёс яго да вачэй Ленца.

- Вось глядзі, папяровы рамантык! Пякельная машына, якая цікае і цікае, і, нібы рэха, у адказ ёй нястрымна цікае небыццё. Ты можаш стрымаць лавіну, горны абвал - гэтага не стрымаеш.

- І жадання такога ў мяне няма, - заявіў Ленц. - Я хачу мірна пастарэць. Акрамя таго, люблю разнастайнасць.

- Чалавек не трывае гэтага, - сказаў Граў, не звяртаючы ўвагі на яго. - Чалавек не можа гэтага вытрываць. Вось чаму ён змайстраваў сабе мару. Старую, хвалюючую, безнадзейную людскую мару пра вечнасць.

Готфрыд засмяяўся.

- Самая горшая хвароба свету, Фердынанд, - здольнасць думаць. Яна невылечная.

- Калі б гэтая хвароба была адзіная, ты аказаўся б бессмяротным, - адказаў Граў. - Ты - часовае злучэнне вугляводаў, вапны, фосфару і жалеза, якое на зямлі называецца Готфрыдам Ленцам.

Готфрыд задаволена пасміхаўся. Фердынанд страсянуў ільвінай галавой.

- Браты, жыццё - хвароба, а смерць пачынаецца з нараджэння. Кожны ўдых, і кожны выдых, і кожны ўдар сэрца - гэта часцінкі смерці... маленькі зрух да скону.

- І кожны глыток, - дадаў Ленц. - За тваё здароўе, Фердынанд! Бывае, паміраць надзвычай лёгка.

Граў падняў шклянку. Па твары яго, як бязгучная навальніца, праплыла ўсмешка.

- На здароўе, Готфрыд, - жывая блыха ў сыпучым пяску часу. Цікава, што думала чароўная сіла, якая ўладарыць над намі, ствараючы цябе?

- Гэта яе справа. Між іншым, менавіта табе не варта было б так незычліва гаварыць пра такія рэчы, Фердынанд. Калі б людзі жылі вечна, ты аказаўся б беспрацоўным, добры стары нахлебнік смерці.

Плечы Граў затрэсліся - ён рагатаў. Потым ён звярнуўся да Пат:

- А што вы скажаце пра нас, балбатуноў, вы - маленькая кветачка на бурлівай вадзе?

Потым мы з Пат ішлі па сцяжынцы саду. Месяц узняўся вышэй, лугі плавалі ў шэрым срэбным тумане. Цені ад дрэваў доўгімі чорнымі ўказальнікамі кіравалі ў невядомае. Мы спусціліся да возера, потым павярнулі назад. Па дарозе ўбачылі Готфрыда Ленца. Са складным крэслам ён залез у кусты бэзу. Цяпер ён сядзеў там, і толькі белая галава ды агеньчык цыгарэты свяціліся з кустоў. На зямлі перад ім стаяла шклянка і бутэлька з рэштай віна.

- Вось дык месца! - сказала Пат. - Між бэзавай квецені!

- Можна трываць. - Готфрыд устаў. - Паспрабуйце.

Пат села на крэсла. Яе твар быў ледзь бачны між гронак бэзу.

- Я без памяці люблю бэз, - сказаў апошні рамантык. - Настальгія ў мяне - пах бэзу. Вясной 1924 года я на злом галавы выехаў з Рыа-дэ-Жанейра толькі таму, што мне прыйшло ў галаву: тут расцвіў бэз. Але калі прыехаў, то ўжо было позна. - Ён засмяяўся. - І заўжды так.

- Рыа-дэ-Жанейра, - Пат падцягнула да сябе галінку з гронкай. - Вы былі там разам?

Готфрыд запнуўся. У мяне па спіне пацёк халодны пот.

- Паглядзіце, які месяц! - хутка сказаў я ў той самы момант, заклінаючы, ступіў Ленцу на нагу. Успыхнуў аганёк цыгарэты, і я ўбачыў, як Готфрыд непрыкметна ўсміхаўся і падміргваў мне. Я быў выратаваны.

- Не, мы былі там не разам, - заявіў Готфрыд. - У той час я быў адзін. Але... як наконт апошняга глытка гэтага ляснога пітва?

- Больш не хачу, - Пат пахітала галавой. - Так шмат віна я не п'ю.

Нас паклікаў Фердынанд, і мы рушылі да яго. Яго масіўная фігура засланяла дзверы.

- Хадзем, сябры, - сказаў ён. - Такім людзям, як мы, ноччу да прыроды няма справы. Ноччу ёй хочацца пабыць адной. Селянін ці рыбак - іншая справа. А мы, жыхары гарадоў, з іншымі прытупленымі інстынктамі - лішнія. - Ён паклаў руку Готфрыду на плячо. - Ноч - пратэст прыроды супроць чумы цывілізацыі, Готфрыд! Прыстойны чалавек доўга не вытрывае такога. Ён заўважыць, што выштурхнуты з маўклівага кола дрэў, звяроў, зорак і несвядомага жыцця.

Ён усміхнуўся дзіўнай усмешкай, пра якую нельга было сказаць, вясёлая яна ці сумная.

- Заходзьце, сябры. Пагрэем рукі каля ўспамінаў. Ах, цудоўны час, калі мы былі хвашчамі і яшчаркамі, пяцьдзесят - шэсцьдзесят тысяч год таму назад... О божа, як мы нізка апусціліся з той пары...

Ён узяў Пат за руку.

- Калі б у нас ужо не засталося ні кропелькі прыгожага, мы прапалі б... - Пяшчотным рухам сваёй вялізнай лапы ён падсунуў локаць ёй пад далоню. - Серабрысты зорны дах над грымучым прадоннем... зрабіце ласку, выпіце са старажытным чалавекам чарачку...

Пат згодна кіўнула.

- Давайце, - сказала яна. - Усё, што вы захочаце...

Яны ўвайшлі ў памяшканне. Побач з Фердынандам Пат здавалася яго дачкой. Статная, адважная маладая дачка зморанага асілка, які дайшоў да нас з дагістарычнага часу.

У адзінаццаць гадзін мы паехалі дадому. Валянцін і Фердынанд сядзелі ў таксі, вёў машыну Валянцін. Астатнія селі ў «Карла». Ноч была цёплая; Кёстэр зрабіў кругаля праз вёскі, якія, паснулыя, ляжалі абапал дарогі. Там-сям свяціліся вокны, зрэдку брахалі сабакі. Ленц сядзеў на пярэднім сядзенні побач з Ота і спяваў, мы з Пат прымасціліся на заднім сядзенні.

Кёстэр быў выдатны шафёр. Ён браў віражы, як птушка. Ён вёў машыну артыстычна, нібы гуляючы. Ён ехаў не рэзка, як большасць гоншчыкаў. Калі ён рабіў павароты, можна было спаць - так мякка ён вёў машыну. Хуткасць не заўважалася. Толькі па шоргаце машын мы заўважалі, што мянялася дарожнае пакрыццё. На асфальтавай шашы яны свісталі, на брукаванцы - грукаталі. Палосы святла ад пражэктараў, выцягнутыя, як ганчакі, імчалі перад машынай, выхопліваючы са змроку то дрыготкую бярозавую алею, то таполі, то тэлеграфныя слупы, якія, здавалася, падалі, то сонныя будынкі і нямыя ўскрайкі лясоў. У недасяжнай вышыні, абсыпаны тысячамі зорак, над намі плыў светлы дым Млечнага Шляху.

Хуткасць расла. Я ўхутаў Пат нашымі паліто. Яна ўсміхнулася мне.

- Ці любіш ты мяне? - спытаў я.

Яна пахітала галавой.

- А ты мяне?

- Не. Гэта шчасце, праўда?

- Вялізнае шчасце.

- Тады з намі нічога не здарыцца...

- Нічога... - адказала яна і пад паліто ўзяла маю руку.

Шаша пабегла ўніз да чыгункі, утвараючы дугу. Блішчалі рэйкі. Далёка перад намі мігцеў чырвоны агеньчык. «Карл» зароў і рвануўся наперад. Мы дагналі хуткі цягнік са спальнымі вагонамі і ярка асветленым вагонам-рэстаранам. Мы паехалі побач з ім. З вокан махалі людзі. Мы не адказвалі. Мы праімчаліся міма. Я азірнуўся. Паравоз пляваўся дымам і іскрамі. Ён чорнай плямай таптаўся ў сіняй ночы. Мы яго перагналі... але ж мы вярталіся ў горад да таксі, да рамонтных майстэрань, у мэбляваныя пакоі. А ён няспешна рухаўся міма лясоў і палёў, перасякаючы рэкі і горы, - удалячынь, да вольных прыгод.

Набліжаліся гарадскія дамы. «Карл» паспакайнеў, але гул яго матора ўсё яшчэ быў падобны да рыку дзікага звера.

Кёстэр спыніўся недалёка ад могілак. Ён не паехаў ні да майго дома, ні да Пат, ён проста спыніўся непадалёк, відаць, падумаўшы, што мы хочам пабыць адны. Мы вылезлі з машыны. Сябры адразу ж ірванулі, не азірнуўшыся. Я паглядзеў ім услед. На момант мне здалося, што гэта ненармальна. Яны паехалі, а я застаўся. Я застаўся без сяброў...

Я прагнаў гэтую думку.

- Хадзем, - сказаў я Пат, якая пазірала на мяне, быццам пра нешта здагадваючыся.

- Едзь з імі, - сказала яна.

- Не, - адказаў я.

- Але ж табе хацелася паехаць...

- Ды што ты... - сказаў я, ведаючы, што так і было. - Хадзем.

Мы пайшлі ўздоўж могілак, яшчэ няўстойлівыя ад ветру і язды.

- Робі, - сказала Пат, - я хачу дадому.

- Чаму?

- Я не хачу, каб дзеля мяне ты ад нечага адмаўляўся.

- Што ты прыдумала, - сказаў я, -ад чаго я адмаўляюся?

- Ад сваіх сяброў...

- Ды я не адмаўляюся ад іх - заўтра раніцай нікуды яны ад мяне не падзенуцца.

- Ты ведаеш, пра што я гавару... - сказала яна. - Раней ты больш часу праводзіў з імі.

- Бо цябе не было, - адказаў я, адмыкаючы дзверы.

Яна пахітала галавой.

- Тут нешта іншае.

- Вядома, іншае. Дзякаваць богу.

Я ўзяў яе на рукі і панёс па калідоры ў свой пакой.

- Табе патрэбны сябры, - сказала яна мне на самае вуха.

- Ты мне патрэбна таксама, - адказаў я.

- Але не так пільна...

- Гэта мы яшчэ паглядзім...

Я нагой адчыніў дзверы і адпусціў яе. Яна моцна трымалася за мяне.

- Я вельмі дрэнны таварыш, Робі.

- Спадзяюся на гэта, - сказаў я. - Мне жанчына патрэбна не для таварыскасці. Мне трэба каханая.

- Якая ж я каханая? - прамармытала яна.

- А хто ж ты?

- Ні два, ні паўтара. Так, фрагмент...

- Гэта тое, што трэба, - сказаў я. - Гэта абуджае фантазію. Такія жанчыны - каханыя навечна. Жанчына «на ўсе сто» лёгка робіцца абрыдлай. Таксама як і дасканалая. Фрагменты - ніколі.

Было чатыры гадзіны ночы. Я праводзіў Пат дадому і вяртаўся назад. Неба пачало святлець. Пахла раніцай.

Я ішоў уздоўж могілак, міма кавярні «Інтэрнацыяналь». Тут адчыніліся дзверы начной забягалаўкі для шафёраў каля Дома прафсаюзаў. Адтуль выйшла дзяўчына. Маленькая шапачка, паношанае чырвонае пальцячко, высокія лакіраваныя боты... Я ўжо амаль прайшоў міма, ды раптам пазнаў.

- Ліза...

- Ты яшчэ жывы? - спытала яна.

- Адкуль ты? - спытаў я.

Яна няпэўна махнула рукой.

- Чакала. Думала, ты прыйдзеш. Якраз такі час, калі ты вяртаешся дадому.

- Так, сапраўды...

- Пойдзеш са мной?

Я завагаўся.

- Не магу...

- Без грошай, - хутка сказала яна.

- Не таму, - адказаў я неабдумана, - у мяне ёсць грошы.

- Ах, вось што, - з горыччу прамовіла яна і на крок адступіла.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒