Эрых Марыя Рэмарк 5 страница

⇐ ПредыдущаяСтр 5 из 25Следующая ⇒

Я дастаў з кішэні пачак з цыгарэтамі.

- А ўвогуле хочацца, каб вечарам нехта быў побач...

Яна кіўнула.

- Хочацца. Калі цямнее, на душы робіцца ніякавата.

Я разарваў пачак.

- Амерыканскія. Вам падабаюцца?

- Так. Нават больш, чым нейкія іншыя.

Я даў ёй прыпаліць. На імгненне блізкае цёплае святло запалкі асвятліла яе твар і мае рукі, і ў мяне раптам з'явілася вар'яцкая думка, што мы ўжо даўно блізкія. Я апусціў шыбу, каб даць выйсці дыму.

- Вы хочаце павесці машыну? - спытаў я. - Вам, пэўна, было б прыемна.

Яна павярнулася да мяне.

- Хацелася б. Але не ўмею.

- Сапраўды?

- Не ўмею. Ніколі не вучылася.

Тут я вырашыў скарыстаць выпадак.

- Біндзінг жа даўно мог навучыць вас, - сказаў я.

Яна засмяялася.

- Біндзінг занадта закаханы ў сваю машыну. Ён нікога не падпускае да руля.

- Гэта неразумна, - заявіў я, задаволены, што магу ўпікнуць таўстуна. - Я даю вам праехаць без усялякіх ваганняў. Садзіцеся.

Я насуперак усім папярэджанням Кёстэра вылез, каб памяняцца месцамі. Яна захвалявалася.

- Але ж я сапраўды не ўмею кіраваць.

- Умееце, - запярэчыў я. - Вы ўсё ўмееце. Толькі не ведаеце пра гэта. - Я паказаў ёй пераключэнні.

- Вось, - сказаў я. - А цяпер - наперад!

- Хвілінку! - Яна паказала на аўтобус, які адзінока каціўся па вуліцы. - Можа, прапусцім яго спачатку?

-Ні ў якім разе!

Я імгненна ўключыў хуткасць і адпусціў педалю счаплення. Яна сутаргава ўхапілася за руль, напружана ўзіраючыся ў вуліцу.

- О божа, мы едзем занадта хутка.

Я зірнуў на спідометр.

- Зараз вы едзеце з хуткасцю 25 кіламетраў у гадзіну. На самай справе гэта толькі дваццаць. Нармальная хуткасць для марафонца.

- А мне здаецца, што восемдзесят.

Праз некалькі хвілін першы страх знік. Мы ехалі ўніз па шырокай роўнай вуліцы. «Кадзілак» крыху вадзіла ў бакі, як быццам ён быў запраўлены не бензінам, каньяком. Часам ён праходзіў падазрона блізка ад бардзюра, але паступова справа наладзілася, і ўсё атрымлівалася так, як я і думаў: я атрымаў перавагу, бо мы раптам сталі настаўнікам і вучаніцай, і я гэта выкарыстаў.

- Увага, - сказаў я. - Там стаіць паліцэйскі.

- Спазніліся. А што будзе, калі ён мяне заловіць? У мяне ж няма правоў.

- Мы ўдваіх трапім у турму.

- О святы божа! - Яна спуджана пачала нагой шукаць тормаз.

- Газу! - крыкнуў я ёй. - Газу! Мацней націснуць. Нам трэба праскочыць горда і хутка. Найлепшы сродак супроць закона - нахабства.

Паліцэйскі не звярнуў на нас ніякай увагі. Дзяўчына ўздыхнула з палёгкай.

- А я і не ведала, што паліцэйскія могуць быць падобны да вогненных драконаў, - сказала яна, калі мы аддаліліся на некалькі сотняў метраў.

- Яны плююцца агнём толькі тады, калі на іх наедзеш. - Я паволі прытармазіў. - Вось тут у нас шыкоўная пустая бакавая вуліца. Тут мы і павучымся як след. Спачатку зрушваць з месца і спыняцца.

У Патрыцыі некалькі разоў глух матор. Яна расшпіліла куртку.

- Мне горача. Але я навучуся! - Седзячы за рулём, яна старанна і ўважліва сачыла, што я паказваю. Потым, усхвалявана коратка ўскрыкваючы, яна рабіла першыя павароты і, як д'ябла, баялася сустрэчных фараў, але і вельмі ганарылася, калі машыны ўдала раз'язджаліся. Неўзабаве ў невялічкай кабіне, слаба асветленай лямпачкай шчытка, з'явілася пачуццё таварыскасці, якое ўсталёўваецца пры занятках тэхнікай альбо камерцыяй. І калі мы праз паўгадзіны зноў селі на свае месцы, і я павярнуў назад, мы больш ведалі адно пра аднаго, чым калі б мы падрабязна расказалі свае аўтабіяграфіі.

Непадалёк ад Нікалайштрасэ я зноў спыніў машыну. Мы стаялі якраз пад чырвоным святлом кінарэкламы. Асфальт мігцеў матавым святлом, як выцвілая пурпурная тканіна. Каля бардзюра блішчала вялікая чорная масляная пляма.

-Так, цяпер мы законна зарабілі чарку. Дзе мы яе перакулім?

Патрыцыя Хольман на хвілінку задумалася.

- Давайце зноў пойдзем у сімпатычны бар з паруснікамі, - прапанавала яна.

Я адразу занепакоіўся. У бары цяпер, напэўна, сядзеў апошні рамантык. Я ўжо нібы бачыў яго твар...

- Ах, - паспешна прамовіў я, - што там асаблівага. Ёсць больш прыстойныя месцы.

- Я не ведаю... там мне здалося тады вельмі прыстойна.

- Праўда? - спытаў я збянтэжана. - Бар вам здаўся прыстойным?

- Сапраўды, - адказала яна са смехам. - Нават вельмі...

«Вось як! - падумаў я. - А я так дакараў сябе! »

- Толькі мне здаецца, што ў гэты час там перапоўнена, - зрабіў я яшчэ адну спробу.

- Можна ж паглядзець.

- Вядома, можна. - Я задумаўся, што рабіць.

Калі мы пад'ехалі, я імкліва выскачыў з машыны.

- Я хуценька зазірну. Зараз вярнуся.

Там не было ніводнага знаёмага, акрамя Валянціна.

- Скажы, - спытаў я. - Готфрыд быў ужо тут?

Валянцін кіўнуў.

- З Ота. Пайшлі з паўгадзіны назад.

- Шкада, - сказаў я, уздыхнуўшы з палёгкай. - З радасцю пабачыў бы іх.

Я вярнуўся да машыны.

- Можна рызыкнуць, - заявіў я. - Выпадкова сёння тут не так і цесна. - Але з перасцярогі я пакінуў «кадзілак» у цені за рогам.

Але не праседзелі мы і дзесяці хвілін, як перад стойкай з'явілася саламяная галава Ленца. «Д'ябальшчына! - падумаў я. - Нарваўся. Няхай бы лепш гэта здарылася цераз пару тыдняў».

Здавалася, што ў Готфрыда не было намеру заставацца. Ужо мне здалося, што выратаваны, але тут я заўважыў, што Валянцін паказвае яму на мяне. Гэта была адплата за хлусню. Твар Готфрыда, які ўбачыў нас, мог бы паслужыць цудоўным узорам для кінаакцёра-пачаткоўца. Вочы ў яго выкаціліся і зрабіліся падобнымі да яечні, і я ўжо спужаўся, што ў яго адваліцца сківіца. Шкада, што ў гэты час у бары не было рэжысёра. Я цвёрда ўпэўнены, што Ленца адразу запрасілі б у кіно. Напрыклад, на такія ролі, дзе перад матросам, які пацярпеў крушэнне, раптам з рыкам з'яўляецца марскі гад.

Готфрыд хутка зноў узяў сябе ў рукі. Я кінуў на яго позірк, які маліў знікнуць. Ён адказаў на яго мярзотнай усмешкай, абцягнуў пінжак і падышоў да нас.

Я ўжо ведаў, што будзе, і таму паспрабаваў захапіць ініцыятыву.

- Ты ўжо праводзіў дадому фройляйн Бомблят? - спытаў я, каб адразу нейтралізаваць яго.

- Праводзіў, - адказаў ён, вокам не міргнуўшы, хоць да апошняй секунды ён пра фройляйн Бомблят не чуў - не ведаў.

- Яна перадала табе прывітанне і прасіла, каб зранку адразу патэлефанаваў ёй.

Гэта быў моцны контрудар. Я кіўнуў.

- Патэлефаную. Спадзяюся, яна купіць машыну.

У Ленца зноў разявіўся рот. Я штурхнуў яго ў нагу і зірнуў так, што ён замоўк, усміхаючыся.

Мы выпілі па некалькі чарак. Я піў толькі кактэйль з лімонам, каб зноў не зляцець з тармазоў.

Готфрыд быў у цудоўным настроі.

- Толькі што я заходзіў да цябе, - сказаў ён. - Хацеў забраць цябе. А потым я быў на плошчы. Там паставілі выдатную новую каруселю. Сходзім туды? - Ён зірнуў на Патрыцыю Хольман.

- Неадкладна! - падтрымала яна. - Больш за ўсё на свеце я люблю каруселі.

- Тады пайшлі! - сказаў я, рады, што выходзім адсюль. На волі будзе прасцей.

Катрыншчыкі - фарпосты луна-парку. Меланхалічна-салодкае гудзенне. На старых аксамітных накідках катрынак - часам папугай ці замерзлая маленькая малпачка ў чырвонай суконнай куртачцы. Потым рэзкія галасы гандляроў, якія прадаюць клей для фарфору, алмазы на нарэзку шкла, турэцкі мёд, паветраныя шары і адрэзы на касцюмы. Халоднае сіняе паветра і пах ад карбідных лямп. Варажбіткі, астролагі, палаткі з пірагамі, арэлі-лодка, будкі з атракцыёнамі і, нарэшце, аглушальная музыка, стракаты бляск - асветленыя, як палац, вежы каруселяў.

- Наперад, сябры! - Ленц з чупрынай, што раскудлацілася на ветры, кінуўся да амерыканскіх горак. Там іграў самы вялікі аркестр. З кожнай з пазалочаных ніш выходзілі шэсць трубачоў, яны паварочваліся на ўсе бакі, ускідвалі, потым апускалі свае інструменты і вярталіся назад. Гэта выглядала велічна.

Мы селі ў гандолу ў форме лебедзя і загайдаліся. Свет праплываў у пералівах агню, ён уздымаўся ўверх і зноў падаў у чорны тунель, праз які мы імчалі пад барабанны грукат, а потым нас зноў сустракалі бляск і фанфары.

- Далей! - Готфрыд накіраваўся да лётаючай каруселі з дырыжаблямі і самалётамі. Мы залезлі ў цэпелін і зрабілі тры кругі.

Крыху задыхаючыся, мы зноў стаялі ўнізе.

- А цяпер на чортава кола! - заявіў Ленц.

Гэта быў вялікі гладкі круглы дыск з невялічкім узвышэннем пасярэдзіне, які кружыўся ўсё хутчэй і на якім трэба было ўтрымацца. Сярод іншых дваццаці чалавек на дыск стаў Готфрыд. Ён як ашалелы вытанцоўваў і атрымаў апладысменты. Нарэшце ён застаўся на дыску з нейкай кухаркай. Задніца ў яе была як у ламавіка. Яна схітрыла: калі ўжо зусім стала нявыкрутка, яна проста села ў цэнтры шайбы, а Готфрыд скакаў перад ёй. Астатніх усіх ужо знесла. Нарэшце лёс напаткаў і апошняга рамантыка. Ён упаў у абдымкі кухаркі, і яны, абняўшыся, скаціліся з дыска. Яны падышлі да нас пад ручку. Ён зваў яе проста Ліна. Ліна сарамліва ўсміхалася. Ён спытаў, чым яе пачаставаць. Ліна заявіла, што піва добра наталяе смагу. Яны зніклі ў палатцы.

- А мы? Куды пойдзем цяпер? - спытала Патрыцыя Хольман. Вочы ў яе блішчалі.

- У лабірынт прывідаў, - сказаў я і паказаў на вялікую будку.

Лабірынт быў поўны нечаканасцяў. Ужо з першых крокаў зямля пад намі захісталася, мы натыкнуліся ў цемры на нечыя рукі, з цёмных куткоў з'яўляліся страшэнныя пысы, галасілі прывіды... Мы смяяліся, але раптам дзяўчына спужалася і адхіснулася - перад ёй з'явіўся асветлены чэрап зялёнага колеру. На адно імгненне яна апынулася ў маіх абдымках, я адчуў на твары яе дыханне, зусім блізка каля вуснаў былі яе валасы. Яна тут жа засмяялася, і я выпусціў яе.

Я выпусціў яе, але нейкай часцінкай сваёй істоты я ўтрымліваў яе. Калі мы ўжо былі на волі, я ўсё яшчэ адчуваў яе плечы, яе мяккія валасы, лёгкі персікавы пах яе скуры... Я баяўся зірнуць на яе. Яна раптам стала для мяне інакшай.

Ленц ужо чакаў нас. Ён быў адзін.

- А дзе Ліна? - спытаў я.

- П'е, - адказаў ён і паказаў галавой на палатку. - З нейкім кавалём.

- Спачуваю, - сказаў я.

- Глупства, - адказаў Готфрыд. - Давай лепш зоймемся сапраўднай мужчынскай справай.

Мы падышлі да будкі, дзе накідвалі гумавыя колцы на крукі. Былі прызначаны розныя прызы.

- Так, - звярнуўся Ленц да Патрыцыі Хольман і збіў свой капялюш на патыліцу. - Зараз мы выйграем вам пасаг.

Ён кінуў першы і выйграў будзільнік. Я кінуў за ім, і мне дастаўся мядзведзь. Гаспадар атракцыёна, аддаючы нам выйгрышы, нарабіў з гэтага шмат шуму, каб прывабіць паболей кліентаў.

- Зараз ты супакоішся, - зласліва ўсміхнуўся Готфрыд і выйграў патэльню. Я - яшчэ аднаго мішку.

- Глядзі ты, як шанцуе, - толькі і сказаў гаспадар і аддаў нам рэчы.

Чалавек не здагадваўся, што яго чакае. Ленц лепш за ўсіх у роце кідаў гранаты, а зімой, калі рабіць амаль што не было чаго, мы цэлымі месяцамі практыкаваліся, закідваючы капелюшы на ўсялякія крукі. Гэтыя колцы былі проста дзіцячай забавай. У наступны заход Готфрыд лёгка забраў сабе крышталёвую вазу. Я - паўтузіна грамафонных пласцінак. Гаспадар моўчкі сунуў іх нам, а потым праверыў крукі. Ленц прыцэліўся, кінуў і выйграў кафейны сервіз - другі прыз. Сабралася процьма «балельшчыкаў». Я кінуў тры колцы запар на адзін крук. Вынік - святая Магдаліна ў залатой рамцы.

Гаспадар скрывіўся, як ад зубнога болю, і сказаў, што хопіць. Мы гатовы былі спыніцца. Але ўзнялі шум гледачы. Яны запатрабавалі, каб ён даў нам пагуляць яшчэ. Ім хацелася бачыць, як яго раздзяваюць. Больш за ўсіх шумела Ліна, якая раптам з'явілася тут са сваім кавалём.

- Прамахвацца можна, - хрыпата крычала яна, - а трапляць - не? - Каваль штось гугніў у падтрымку.

- Добра, - вырашыў Ленц. - Яшчэ па разе.

Я кінуў першы. Тазік, кубак і мыльніца. Затым падышоў Ленц. Ён узяў пяць колцаў. Чатыры ён кінуў запар на адзін крук. Перад пятым ён зрабіў штучную паўзу і дастаў цыгарэту. Тры чалавекі падалі яму прыпаліць. Каваль паляпаў яго па плячы. Ліна ад хвалявання кусала хусцінку. Потым Готфрыд прыцэліўся і лёгка, каб апошняе колца не адскочыла, накінуў яго на чатыры першыя. Колца павісла. Усе бурліва зашумелі. Ён адхапіў галоўны прыз - дзіцячы вазок з ружовай коўдрай і падушачкамі.

Гаспадар, лаючыся, выкаціў яго. Мы ўсё ўпакавалі і паехалі да наступнай будкі. Ліна штурхала вазок. Каваль адпускаў такія жарты, што я з Патрыцыяй Хольман вырашыў крыху адстаць. Каля наступнай будкі колцы накідваліся на рылцы бутэлек. Той, хто трапляў, забіраў бутэльку. Мы выйгралі шэсць бутэлек. Ленц паглядзеў на этыкеткі і аддаў бутэлькі кавалю.

Была яшчэ адна будка такога тыпу. Але гаспадар ужо пранюхаў пра нас і, калі мы падышлі, заявіў, што яна закрыта. Каваль хацеў узняць вэрхал, бо ён убачыў, што прызы тут - бутэлькі з півам. Але мы ўтрымалі яго. Гаспадар будкі быў аднарукі.

У суправаджэнні вялізнага натоўпу мы вярнуліся да «кадзілака».

- Што цяпер? - спытаў Ленц і пачухаў патыліцу. - Найлепш - прывязаць вазок ззаду да машыны.

- Выдатна, - сказаў я. - Але ты сядзеш у яго і будзеш кіраваць, каб не перакуліўся.

Патрыцыя Хольман запратэставала. Яна збаялася, што Ленц так і зробіць.

- Цудоўна, - выказаўся Готфрыд. - Давайце тады разбяромся. Двух мішак вам абавязкова трэба пакінуць сабе. Грамафонныя пласцінкі таксама. Як наконт патэльні?

Дзяўчына пахітала галавой.

- Тады пераходзіць ва ўласнасць майстэрні, - заявіў Готфрыд. - Вазьмі яе, Робі, стары майстра яечні. Кафейны сервіз?

Дзяўчына кіўнула на Ліну. Кухарка зачырванелася. Готфрыд перадаў ёй прадметы, нібы ўручаючы прыз. Потым ён дастаў тазік.

- Гэтую ўмывальную прыладу? Пану суседу, ці не так? Прыгадзіцца ў рабоце. Будзільнік таксама. Кавалі спяць моцна.

Я перадаў Готфрыду вазу. Ён уручыў яе Ліне. Яна, запінаючыся, адмаўлялася. Яе вочы неадрыўна глядзелі на Магдаліну, якая каялася. Ёй здавалася: калі яна возьме вазу, то кавалю аддадуць карціну.

- Я захапляюся мастацтвам, - вымавіла яна. Яна стаяла, хвалюючыся ад жадання, і кусала чырвоныя пальцы.

- Шаноўная паненка, - сказаў Ленц з велікадушным жэстам і павярнуўся да нас, - як ваша думка?

Патрыцыя Хольман узяла карціну і аддала яе кухарцы.

- Гэта вельмі прыгожая карціна, Ліна, - сказала яна з усмешкай.

- Павесь яе над ложкам і помні, - дадаў Ленц.

Ліна забрала яе са слязьмі на вачах. Ад удзячнасці яна аж заікала.

- А цяпер цябе, - у роздуме сказаў Ленц, звяртаючыся да дзіцячага вазка. Вочы Ліны, нягледзячы на шчасце ад валодання Магдалінай, зноў загарэліся прагным агнём. Каваль сказаў, што ніколі не ведаеш, калі такая рэч можа спатрэбіцца, і засмяяўся так, што ўпусціў бутэльку з віном. Але Ленц не аддаў ім вазок.

- Хвілінку, я там нешта ўбачыў, - сказаў ён і знік.

Праз некалькі хвілін ён узяў вазок і пацягнуў яго некуды.

- Усё ў парадку, - сказаў ён, вярнуўшыся без яго. Мы селі ў «кадзілак».

- Як на каляды, - шчасліва сказала Ліна, трымаючы падарункі і падаючы нам чырвоную лапу на развітанне. Каваль адвёў нас яшчэ на хвілінку ўбок.

- Слухайце, - сказаў ён. - Калі вам спатрэбіцца каго адлупцаваць- я жыву на Лейбніцштрасэ, 16, задні двор, на другім паверсе справа. Калі іх, магчыма, будзе некалькі чалавек, я збяру сваю кампанію.

- Дамовіліся, - адказалі мы і паехалі.

Калі мы ад'ехалі ад плошчы, Готфрыд паказаў у акно. Мы ўбачылі свой дзіцячы вазок, сапраўднае жывое дзіця ў ім, а побач бледную расстроеную жанчыну, якая разглядала вазок.

- Добра, праўда? - спытаў Готфрыд.

- Занясіце ёй яшчэ і мішак, - усклікнула Патрыцыя Хольман. - Яны там будуць дарэчы.

- Можа, аднаго, - сказаў Ленц. - Аднаго пакінем сабе.

- Не, абодвух.

- Добра. - Ленц выскачыў з машыны, кінуў плюшавых лялек жанчыне ў ахапак і, не даўшы ёй вымавіць ні слова, быццам наўцёкі, заспяшаўся да машыны. - Так, - сказаў ён, уздыхнуўшы з палёгкай. - Цяпер мне ад майго высакародства аж дрэнна зрабілася. Высадзіце мяне каля «Інтэрнацыяналя». Мне абавязкова трэба выпіць чарку каньяку.

Ён вылез, а я павёз дзяўчыну дадому. Сёння было не так, як мінулы раз. Яна стаяла ў дзвярах, і ліхтар кідаў водбліскі на яе твар. Яна выглядала выдатна. Мне вельмі хацелася пайсці з ёй.

- Дабранач, - сказаў я. - Спакойнага сну.

- Дабранач.

Я пазіраў ёй услед, пакуль не пагасла святло. Потым я паехаў. У мяне было дзіўнае пачуццё. Я адчуваў сябе не так, як звычайна, калі вечарам захочацца дзяўчыны. Было куды больш пяшчоты. Пяшчоты і жадання пазбавіцца нечага ў самім сабе. Пусціць, каб паляцела, няведама куды.

Я паехаў да Ленца ў «Інтэрнацыяналь». Ён быў амаль пусты. У кутку сядзела Фрыда са сваім сябрам, кельнерам Алоісам. Яны спрачаліся. Готфрыд сядзеў з Мімі і Валі на канапе каля стойкі. Ён быў далікатны, не пакідаў без увагі нават Мімі, бедную старую кабету.

Дзяўчаты неўзабаве пайшлі. Ім трэба было на працу. Цяпер была самая пара. Мімі вохала і ўздыхала - балелі ногі. Я падсеў да Готфрыда.

- Ну, выказвайся! - сказаў я.

- Навошта, хлопец, - адказаў ён на маё здзіўленне. - Усё правільна, так і дзейнічай.

Мне стала лёгка ад таго, што ён успрыняў усё так проста.

- Мог бы і раней добрае слова сказаць, - сказаў я.

Ён махнуў рукой.

- Глупства.

Я заказаў рому.

- Ты ведаеш, - сказаў я потым. - У мяне ніякага ўяўлення, хто яна і што. Не ведаю, што ў яе з Біндзінгам. Ці гаварыў ён табе тады што-небудзь?

Ён зірнуў на мяне.

- Цябе гэта трывожыць?

- Не.

- Я так і думаў. Між іншым, паліто табе добра пасуе.

Я пачырванеў.

- Няма чаго чырванець. Усё нармальна. Я хацеў бы, каб і ў мяне так было.

Я хвіліну памаўчаў.

- Чаму, Готфрыд? - спытаў я нарэшце.

Ён глянуў на мяне.

- Таму што ўсё астатняе - дзярмо, Робі. Таму што сёння няма нічога, што мела б вартасць. Прыпомні, што табе ўчора гаварыў Фердынанд. Ён мае рацыю, гэты стары таўстун, які малюе нябожчыкаў. Ну, давай, сядзь да скрынкі ды сыграй некалькі старых салдацкіх песень.

Я сыграў «Тры лілеі» і «Аргонскі лес». У пустым шынку песні прагучалі прывідна, калі мець на ўвазе той час, у які мы іх спявалі...

VII

Праз два дні Кёстэр паспешліва выбег з майстэрні.

- Робі, тэлефанаваў твой Блюменталь. Прасіў цябе прыехаць у адзінаццаць на «кадзілаку». Ён хоча зрабіць пробную паездку.

Я шпурнуў адвёртку і гаечны ключ.

- Браце, Ота... Няўжо нешта будзе?

- А што я вам казаў! - пачуўся голас Ленца з ямы пад «фордам». - Я казаў, што ён вернецца. Слухайцеся Готфрыда!

- Прытрымай язык, становішча сур'ёзнае, - крыкнуў я ўніз.

- Ота, наколькі можна збавіць цану?

- У крайнім выпадку саступі дзве тысячы. У самым крайнім - дзве дзвесце. Калі ўжо іншага выйсця не будзе - дзве пяцьсот. Калі ўбачыш, што перад табой вар'ят - дзве шэсцьсот. Але скажы яму, што мы будзем яго вечна праклінаць.

- Добра.

Мы адцёрлі машыну да бляску. Я сеў у яе. Кёстэр паклаў мне руку на плячо.

- Робі, памятай, што ты быў салдатам і рабіў і не такое. Абарані гонар нашай майстэрні, не шкадуючы крыві. Памры, але не выпускай з рук кашалёк Блюменталя.

- Дамовіліся, - усміхнуўся я.

Ленц выцягнуў з кішэні нейкі медаль і паднёс яго мне да твару.

- Дакраніся да майго амулета, Робі!

- Давай. - Я дакрануўся.

- Абракадабра, вялікі Шыва, - заклінаў Готфрыд. - Дай гэтаму баязліўцу мужнасці і сілы. Стой! Лепш за ўсё вазьмі яго з сабой. А цяпер плюнь тры разы.

- Парадак, - сказаў я, плюнуў яму пад ногі і паехаў міма Юпа, які ўсхвалявана вітаў мяне, узняўшы ўгору шланг.

Па дарозе я купіў некалькі гваздзікоў і ўпрыгожыў імі машыну. Я разлічваў зрабіць уплыў на фраў Блюменталь.

На жаль, Блюменталь прыняў мяне не дома, а ў канторы. Мне давялося хвілін пятнаццаць чакаць. «Даражэнькі, - падумаў я, - гэты фокус мне знаёмы, гэтым ты мяне не выб'еш з каляіны». У пачакальні я як след распытаў сімпатычную машыністку пра фірму, падкупіўшы яе гваздзіком. Трыкатажныя вырабы, збыт добры, дзевяць супрацоўнікаў, ціхі кампаньён, зацятая канкурэнцыя з «Маерам і Сынам», сын Маера ездзіць у чырвоным двухмесным «эсексе» - вось што мне ўдалося даведацца, пакуль мяне запрасіў Блюменталь.

Ён адразу гахнуў з цяжкой артылерыі.

- Малады чалавек, - сказаў ён. - У мяне мала часу. Мінулы раз вы назвалі цану, пра якую вы можаце толькі марыць. Але руку на сэрца - колькі каштуе машына?

- Сем тысяч марак, - адказаў я.

Ён рэзка адвярнуўся ад мяне.

- Тады няма размовы.

- Пан Блюменталь, - сказаў я, - паглядзіце машыну яшчэ раз.

- Няма патрэбы, - перабіў ён мяне. - Я ўжо паглядзеў.

- Можна па-рознаму глядзець, - заявіў я. - Трэба паглядзець дэталёва. Лак высокага гатунку, ад «Фоля і Рурбэка», кошт - 250 марак, шыны новыя, цана 600 марак, ужо 850. Абіўка сядзенняў, тонкі корд...

Ён адмахнуўся. Я пачаў спачатку. Я запрашаў яго паглядзець. Шыкоўны набор інструментаў, выдатны скураны верх, храміраваны радыятар, сучасныя бамперы - шэсцьдзесят марак пара. Я імкнуўся вярнуцца да машыны, як дзіця да маці, угаворваючы Блюменталя спусціцца ўніз. Я ведаў, што зямля надасць мне, як Антэю, новых сіл. Калі ёсць што паказаць, цэны перастаюць выклікаць абстрактны жах.

Але і Блюменталь ведаў, што пісьмовы стол - яго апора. Ён зняў акуляры і ўзяўся за мяне ўсур'ёз. Мы змагаліся, як тыгр з пітонам. Блюменталь быў пітон. Не паспеў я азірнуцца, як ён ужо вытаргаваў у мяне паўтары тысячы марак.

Я спужаўся. Я палез у кішэнь і моцна сціснуў у руцэ Готфрыдаў амулет.

- Пан Блюменталь, - сказаў я, трацячы сілы, - ужо гадзіна дня. Вам, пэўна, пара палуднаваць. - Любой цаной я хацеў вырвацца з памяшкання, дзе цэны раставалі, як снег.

- Я ем толькі ў дзве гадзіны, - заявіў Блюменталь непарушна. - Але ведаеце што? Мы можам зрабіць зараз пробную паездку.

Я з палёгкай уздыхнуў.

- Потым мы яшчэ пагаворым, - дадаў ён. У мяне зноў заняло дыханне.

Мы паехалі да яго дома. На маё здзіўленне, у машыне яго як падмянілі. Ён зычліва расказаў стары, даўно вядомы мне анекдот пра кайзера Франца Ёзэфа. Я адплаціў яму анекдотам пра трамвайнага кандуктара. Ён мне - пра саксонца, які заблудзіў. Я адразу ж - пра саксонскую пару закаханых... Толькі перад домам мы загаварылі зноў сур'ёзна. Ён папрасіў мяне пачакаць і пайшоў па жонку.

- Мой любімы таўстун-«кадзілак», - сказаў я і паляпаў машыну па радыятары. - За гэтымі анекдотамі, напэўна, хаваецца нейкая д'ябальшчына. Але будзь спакойны: мы знойдзем табе прытулак. Ён купіць цябе, будзь упэўнены - калі жыд вяртаецца, то купляе. Калі вяртаецца хрысціянін, то гэта не значыць, што ён купіць. Ён робіць з паўдзесятка пробных паездак, каб зэканоміць на таксі, а потым ён раптам прыпамінае, што яму патрэбна не машына, а абсталяванне для кухні. Не, не, жыды талковыя людзі, яны ведаюць, чаго хочуць. Але я клянуся табе, дарагі таўстун: калі я ўступлю гэтаму непасрэднаму нашчадку ўпартага Юды Макавея яшчэ хоць адну сотню марак, я да скону не вып'ю ні чаркі гарэлкі.

З'явілася фраў Блюменталь. Я прыпомніў усе парады Ленца і з байца ператварыўся ў кавалера.

Блюменталь толькі подленька ўсміхаўся з гэтага. Гэта быў жалезны чалавек. Яму трэба было б прадаваць лакаматывы, а не трыкатаж.

Я паклапаціўся пра тое, каб ён сеў ззаду, а яго жонка - побач са мной.

- Куды вас павезці, шаноўная пані? - спытаў я саладжавым голасам.

- Куды хочаце, - адказала яна, усміхаючыся мне па-мацярынску.

Я пачаў размову. Якая асалода размаўляць з такім нявінным чалавекам! Я гаварыў так ціха, каб Блюменталь нічога не чуў. Так мне было лягчэй. Хапала і таго, што ён сядзеў ззаду.

Мы спыніліся. Я вылез і цвёрда зірнуў на майго непрыяцеля.

- Усё-такі вы павінны пагадзіцца, што машына бяжыць бездакорна, пан Блюменталь.

- Якая радасць з той бездакорнасці, малады чалавек, - запярэчыў ён мне надзвычай ветліва, - калі падаткі паглынаюць цябе. Падаткі на машыну занадта высокія. Гэта я вам кажу.

- Пан Блюменталь, - сказаў я, імкнучыся не змякчыць тон, - вы дзелавы чалавек, з вамі можна гаварыць шчыра. Гэта - не падаткі, а выдаткі. Скажыце самі, чаго сёння патрабуе камерцыя? Вам гэта добра вядома: не капіталу, як раней, - патрэбны крэдыт! А як атрымаць крэдыт? Толькі праз уменне паказаць сябе. «Кадзілак» - машына салідная і хуткая, утульная, але не старамодная. Здаровы буржуазны лад жыцця - жывая рэклама вашай фірмы.

Блюменталь весела павярнуўся да сваёй жонкі.

- У яго жыдоўскія мазгі, праўда? Малады чалавек, - сказаў ён потым тым жа самым фамільярным тонам, - самая лепшая рэклама саліднасці сёння - паношаны касцюм і паездка на аўтобусе. Калі б у нас з вамі былі тыя грошы, якія яшчэ не выплачаны за элегантныя машыны, што пралятаюць міма, мы маглі б спакойна сядзець, нічога не робячы. Гэта я вам кажу. З даверам.

Я з недаверам зірнуў на яго. Што азначае гэтая зычлівасць? Што ён задумаў? Ці прысутнасць жонкі прытупіла яго баявітасць? Я вырашыў стрэліць з пісталета.

- «Кадзілак» - гэта не «эсекс», ці не так, шаноўная пані? Сын Маера ездзіць на «эсексе», але ён мне і дарма не патрэбны... гэтыя чырвоныя, яркія сані...

Я пачуў, як засоп Блюменталь, а сам хутка працягваў:

- Колер абіўкі вельмі вам да твару, шаноўная пані, - прыглушаны сіні кобальт для бландзінкі...

Раптам Блюменталь заўсміхаўся - здавалася, я ўбачыў лес, поўны вясёлых малпаў.

- Маер і сын - здорава, здорава... - аж застагнаў ён, - а цяпер яшчэ гэтыя тары-бары... тары-бары!

Я зірнуў на яго. Я не паверыў сваім вачам. Ён смяяўся непадробна.

Я адразу ж ударыў па тых самых струнах.

- Пан Блюменталь, дазвольце мне растлумачыць. У размове з жанчынай тары-бары - не тары-бары. Гэта кампліменты, якія ўсё радзей пачуеш у наш варты жалю час. Жанчына - не металічная мэбля. Яна - кветка! Ёй непатрэбна дзелавітасць. Ёй патрэбна стракатае сонца слоў. Лепш гаварыць ёй кожны дзень штосьці прыгожае, чым з бычынай настойлівасцю працаваць на яе. Гэта я вам скажу. Шчыра. А акрамя таго, я не разводзіў тары-бары, а выкарыстаў фізічны закон. Сіні колер добра пасуе бландзінкам.

- Добра спяваеш, пташка, - сказаў Блюменталь, ззяючы. - Паслухайце, пан Локамп... Я ведаю, што магу збіць яшчэ тысячу марак...

Я адступіў на крок.

«Вераломны сатана, - падумаў я, - гэта той удар, якога я чакаў». Я ўжо ўявіў сваё жыццё без адзінай чаркі алкаголю і, як зацкаванае аляня, зірнуў на фраў Блюменталь.

- Але, бацька... - сказала яна.

- Пакінь, маці, - адказаў ён. - Дык вось: я мог бы зрабіць гэта, але не раблю. Мне, камерсанту, ваша праца прынесла задавальненне. Крыху зашмат фантазіі, але ўсё ж ваш аргумент наконт Маера і сына быў удалы. У вас маці жыдоўка?

- Не.

- Вы працавалі ў краме гатовага адзення?

- Так.

- Вось бачыце, стыль адтуль. У якім аддзеле?

- У аддзеле «Душа», - адказаў я. - Я хацеў стаць настаўнікам.

- Пан Локамп, - сказаў Блюменталь. - Вы - малайчына! Калі страціце месца, тэлефануйце мне.

Ён выпісаў чэк і аддаў яго мне. Я не паверыў сваім вачам. Задатак - дзіва!

- Пан Блюменталь, - узрушана сказаў я, - дазвольце мне дадаць да машыны дзве крышталёвыя попельнічкі і першакласны гумавы дыванок пад ногі.

- Выдатна, - сказаў ён. - Вось і старому Блюменталю перапаў падарунак...

Затым ён запрасіў мяне назаўтра павячэраць. Фраў Блюменталь па-мацярынску ўсміхнулася мне.

- Будзе фаршыраваны шчупак, - мякка вымавіла яна.

- Далікатэс, - заявіў я. - Тады заўтра ж прыганю вам машыну. Зранку мы яе зарэгіструем.

У майстэрню я вяртаўся як на крылах. Але Ленц і Кёстэр пайшлі палуднаваць. Я вымушаны быў пакуль што стрымаць сваю радасць. Быў толькі Юп.

- Прадалі? - спытаў ён.

- І табе трэба ведаць, ты - жэўжык, - сказаў я. - Вось табе талер. Пабудуй сабе на яго самалёт.

- Значыць, прадалі, - заўсміхаўся Юп.

- Я паеду палуднаваць, - сказаў я. - Але глядзі, нікому ні слова пра маё вяртанне.

- Пан Локамп, - заверыў ён і падкінуў манету ў паветра, - магіла.

- Можна паверыць, - сказаў я і націснуў на газ.

Калі я вярнуўся, Юп падаў мне знак.

- Што здарылася? - спытаў я. - Не ўтрымаў язык за зубамі?

- Пан Локамп! Жалезна! - Ён выскаліўся. - Але «фордаў» дзядзька прыйшоў.

Я пакінуў «кадзілак» у двары і пайшоў у майстэрню. Булачнік быў тут. Ён якраз схіліўся над каталогам колераў. На ім было паліто ў клетку з поясам і шырокай жалобнай стужкай на рукаве. Побач з ім стаяла сімпатычная істота з чорнымі гарэзлівымі вачыма, у расшпіленым палітончыку з аблямоўкай з вылінялага зайца і ў вельмі маленькіх лакірках. Чарнявая істота настойвала на яркім сурыку, але булачнік устрымліваўся ад чырвонага колеру, бо быў у жалобе. Ён выступаў за бляклы жоўта-шэры колер.

- Глупства, - бурчала чарнявая. - «Форд» павінен быць яркі. Інакш - ніякага фасону.

Заклінаючы, яна зыркала на нас, паціскала плячыма, калі булачнік схіляўся над каталогам, крывіла рот і падміргвала нам. Вясёлае дзіця! Нарэшце яны сышліся на зеленаватым колеры. Дзяўчыне хацелася, каб быў светлы верх. Але тут булачнік упёрся: недзе павінна быць жалоба. Ён адстаяў чорны скураны верх. Ён і на гэтым выйграў: верх жа ён атрымліваў бясплатна, а скура даражэйшая за тканіну.

Яны пайшлі. Але ідучы праз двор, спыніліся. Як толькі чарнявая ўбачыла «кадзілак», яна кінулася да яго.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒