Эрых Марыя Рэмарк 7 страница

⇐ ПредыдущаяСтр 7 из 25Следующая ⇒

- Поўны поспех, - з задавальненнем сказаў Ленц.

Над шашой разнёсся брэх матораў. Кёстэру пара было рыхтавацца. «Карл» быў заяўлены ў класе спартовых машын.

- Шмат мы табе не дапаможам, Ота, - сказаў я і паглядзеў на інструменты.

Ён адмахнуўся.

- І не трэба. Калі «Карл» паламаецца, тады не дапаможа нават цэлая майстэрня.

- Ці выставіць табе шыльды, каб ты бачыў, як ідзеш?

Кёстэр пахітаў галавой.

- Старт будзе агульны. Сам убачу. Ды і Юп будзе сачыць.

Юп старанна заківаў галавой. Ад хвалявання яго біла ліхаманка. Ён бесперапынна жаваў шакалад. Але гэта пакуль што. Як толькі прагучыць стрэл на старт, ён зробіцца спакойны, як чарапаха.

- Што ж, наперад, з богам!

Мы выпіхнулі «Карла».

- Толькі не затрымайся на старце, любая мая здыхляціна, - сказаў Ленц, гладзячы радыятар. - Не расчаруй свайго старога тату, «Карл»!

«Карл» сарваўся з месца. Мы глядзелі яму ўслед.

- Зірні на смешную ламачыну, - раптам сказаў нехта побач з намі. - Ззаду цюцелька ў цюцельку страўс.

Ленц горда выпрастаўся.

- Вы маеце на ўвазе белую машыну? - спытаў ён, пачырванелы, але спакойны.

- Менавіта, - пагардліва адказаў яму даўгалыгі механік з суседняга бокса, не паварочваючы галавы, і падаў свайму суседу бутэльку з півам. Ленц пачаў заікацца ад злосці і намерыўся пераскочыць праз нізкую дашчаную загародку. Дзякаваць богу, ён яшчэ не пачаў абражаць. Я адцягнуў яго назад.

- Кінь глупства, - лаяўся я. - Ты патрэбны нам тут. Навошта табе загадзя лезці ў бальніцу?

Ён вырываўся з аслінай упартасцю. Ён не трываў ніводнага слова супроць «Карла».

- Бачыце, - сказаў я Патрыцыі Хольман, - вось вам і апошні рамантык, гэты звар'яцелы баран! Няўжо вы паверыце, што ён калісьці пісаў вершы?

Словы падзейнічалі імгненна. Я закрануў яго больку.

- Задоўга да вайны, - папрасіў прабачэння Готфрыд. - Акрамя таго, дзіця, звар'яцець на гонках - не ганьба. Так, Пат?

- Быць вар'ятам увогуле не ганьба.

Готфрыд аддаў чэсць.

- Мудра сказана!

Шум матораў заглушыў усё астатняе. Паветра скаланулася. Скалануліся зямля і неба. Поле праімчалася міма.

- Перадапошні, - прабурчаў Ленц. - Жывёліна спатыкнулася ўсё ж на старце.

- Нічога, - сказаў я. - Старт - слабае месца «Карла». Ён бярэ разгон паволі, затое потым яго ўжо не спыніць.

У заціхаючы гул матораў усвідраваліся гукі гучнагаварыцеляў. Мы не паверылі сваім вушам: Бургер, небяспечны канкурэнт, застаўся на старце.

Машыны, выючы, набліжаліся. Яны падскоквалі ўдалечыні, як конікі-дзёгцікі на дарозе, павялічваліся, а потым праімчаліся на процілеглым баку трыбуны, робячы вялікі віраж. Іх пакуль што было шасцёра. Кёстэр, як і раней - на перадапошнім месцы. Мы былі напагатове. То мацней, то слабей у паветры чуўся рык матораў і рэха. Потым зграя вырвалася на прамую. Адзін наперадзе... другі і трэці шчыльна за ім, потым - Кёстэр. На павароце ён выйграў і цяпер ішоў чацвёрты.

З-за воблакаў паказалася сонца. Шырокія светлыя і шэрыя палосы павіслі над шашой, пакрытай, як тыгр, плямамі святла і ценю. Па людскім натоўпе на трыбунах плылі цені ад воблакаў. Шум матораў, як д'ябальская музыка, хваляваў нашу кроў. Ленц таптаўся на месцы, пакутуючы, я дашчэнту разжаваў сваю цыгарэту, а Патрыцыя Хольман прынюхвалася да наваколля, як маладое жарабя ўранку. Толькі Валянцін і Граў спакойна сядзелі і грэліся на сонейку.

Зноў загрукала неверагоднае сэрцабіццё машын, якія набліжаліся, праляталі міма трыбун. Мы ўпіліся позіркамі ў Кёстэра. Ён пахітаў галавой, кіхі мяняць не трэба было. На наступным крузе ён ужо дагнаў трэцюю машыну і сядзеў у яе на хвасце. Так яны вырваліся на бясконцую прамую.

- Чорт вазьмі! - Ленц зрабіў глыток з бутэлькі.

- Ён трэніраваўся, - сказаў я Патрыцыі Хольман. - Віражы - яго стыхія.

- Можа, глытняце з пляшкі, Пат? - спытаў Ленц.

Я злосна глянуў на яго. Ён вытрымаў мой позірк не міргнуўшы.

- Лепш са шклянкі, - сказала яна. - Піць з бутэлькі я яшчэ не навучылася.

- Вось як! - Готфрыд дастаў шклянку. - Гэта - недахопы сучаснага выхавання.

На наступных кругах удзельнікі расцягнуліся. Лідыраваў Браўмюлер. Першыя тры машыны паступова вырваліся метраў на трыста. Кёстэр, шчыльна параўняўшыся з трэцяй машынай, знік за трыбунамі. Потым машыны зноў з'явіліся. Мы паўскоквалі. А дзе ж трэцяя? Ота імчаўся адзін, за дзвюма першымі. А вось, вуркочучы, з'явілася і трэцяя машына. Заднія шыны разляцеліся на шматкі. Ленц зласліва ўсміхаўся. Машына спынілася каля суседняга бокса. Даўгалыгі механік лаяўся. Праз хвіліну машына зноў была гатова.

Наступныя кругі нічога не змянілі. Ленц адклаў хранометр і пачаў падлічваць.

- У «Карла» яшчэ ёсць рэзервы, - аб'явіў ён.

- Баюся, што ў астатніх таксама, - сказаў я.

- Малавер! - Ён кінуў на мяне знішчальны позірк.

І на перадапошнім крузе Кёстэр пахітаў галавой. Ён вырашыў рызыкнуць - не мяняць кіхі. Яшчэ не было так спякотна, каб яны не вытрымалі.

Празрыстай істотай павісла напружанне над шырокай плошчай і трыбунамі, калі машыны пайшлі на апошні круг.

- Вазьміцеся ўсе за дрэва, - сказаў я і ўчапіўся ў ручку малатка. Ленц паклаў мне руку на патыліцу. Я адпіхнуў яго. Ён усміхнуўся і ўхапіўся за бар'ер.

Гул нарастаў да выцця, выццё - да рыку, рык - да грому, да высокага з прысвістам спеву машын, што імчалі, намагаючыся з апошняе сілы. Браўмюлер уляцеў у віраж. За ім неслася другая машына. Яе заднія колы скрыгаталі і шыпелі. Яна ішла ніжэй, чым першая, больш крута. Гоншчык, відаць, хацеў выйграць такім чынам.

- Памылка! - крыкнуў Ленц. А тут якраз з'явіўся і Кёстэр, яго машына з разгону вылецела аж за знешні край. Мы на імгненне анямелі: здавалася, што ён зараз вылеціць за паварот, але матор зароў, і машына ўтрымалася.

- Ён упісаўся на поўным газе! - крыкнуў я.

Ленц кіўнуў.

- Вар'яцтва!

Мы перавесіліся праз бар'ер. Ад хвалявання нас біла ліхаманка: ці пашанцуе? Я падняў Патрыцыю Хольман на скрынку з інструментам.

- Так будзе лепш відаць! Абапрыцеся на маё плячо. Глядзіце ўважліва, ён і гэтага абставіць на павароце.

- Абставіў! - крыкнула яна. - Ужо перагнаў.

- Ён даганяе Браўмюлера. О божа, святы Майсей! - закрычаў Ленц. - Ён сапраўды ўжо перагнаў таго і набліжаецца да Браўмюлера.

У воблаку ўзнятай буры тры машыны то з'яўляліся, то знікалі, мы крычалі як звар'яцелыя, да нас падключыліся Валянцін і Граў са сваім неверагодным басам. Кёстэру ўдалася яго шалёная задума, ён перагнаў другую машыну на павароце зверху, таму што той памыліўся і на крутым віражы страціў хуткасць. Цяпер Ота, як каршун, кінуўся за Браўмюлерам, які раптам аказаўся метраў за дваццаць ад яго. Відаць, у таго нешта здарылася з запальваннем.

- Дай яму, Ота! Дай яму! З'еш «Шчаўкунчыка»! - зараўлі мы і замахалі рукамі.

Машыны схаваліся на апошнім павароце. Ленц гучна маліўся ўсім багам Азіі і Паўднёвай Амерыкі, каб тыя дапамаглі. Ён махаў сваім амулетам. Патрыцыя Хольман, абапіраючыся на маё плячо, напружана ўглядалася ў далячынь, выцягнуўшы твар, які напамінаў скульптурку на носе галеры.

І вось яны з'явіліся. Матор Браўмюлера ўсё яшчэ чмыхаў, увесь час чуліся перабоі. Я заплюшчыў вочы. Ленц адвярнуўся да дарогі спіной - мы хацелі ўлешчыць лёс. Нечы крык прымусіў нас павярнуць твары. Мы яшчэ паспелі ўбачыць, як Кёстэр першы перасек фінішную лінію, на два метры адарваўшыся ад суперніка.

Ленц як звар'яцеў. Ён шпурнуў інструмент на зямлю і зрабіў стойку на руках на шынах.

- Што вы нядаўна сказалі? - закрычаў ён, стаўшы на ногі і звяртаючыся да механіка-Геркулеса. - Ламачына?

- Ат, слухай, не квакай над вухам, - незадаволена адказаў механік.

І ўпершыню за ўвесь час, колькі я яго ведаю, апошні рамантык не раз'юшыўся ад знявагі, а дзіка затросся ад рогату.

Мы чакалі Ота. Ён затрымаўся каля арганізатараў гонак.

- Готфрыд! - пачуўся раптам хрыплаваты голас у нас за спіной. Мы азірнуліся. Мы ўбачылі чалавека-гару ў занадта вузкіх паласатых штанах, у неверагодна цесным пінжаку колеру марэнга і ў чорным капелюшы.

- Альфонс! - усклікнула Патрыцыя Хольман.

- Уласнай персонай, - пацвердзіў ён.

- Мы перамаглі, Альфонс! - крыкнула яна.

- Моцна, моцна. Дык я, відаць, спазніўся, га?

- Ты ніколі не спазняешся, Альфонс, - сказаў Ленц.

- Вырашыў прынесці вам сёе-тое перакусіць. Халоднай смажаніны, салёных скабак. Усё парэзана.

- Давай сюды і садзіся, золатка наша! - крыкнуў Готфрыд. - Зараз навалімся.

Ён разгарнуў пакет.

- Божа мой, - сказала Патрыцыя Хольман. - Тут жа на цэлы полк.

- Потым будзе відаць, - разважыў Альфонс. - Між іншым, ёсць кмінная гарэлка... халодненькая.

Ён дастаў дзве бутэлькі.

- Ужо адкаркаваныя.

- Моцна, моцна, - сказала Патрыцыя Хольман. Ён зычліва падміргнуў ёй.

З ляскатам падкаціў «Карл». На зямлю саскочылі Кёстэр і Юп. Юп быў падобны на маладога Напалеона. Вушы ў яго свяціліся, як царкоўныя вокны. Ён у абдымках трымаў жудасна безгустоўны вялізны срэбны кубак.

- Сёмы, - са смехам сказаў Кёстэр. - Іншага нічога людзям і ў галаву не прыйдзе.

- Толькі гэты збан? - дзелавіта спытаў Альфонс. - І ніколечкі грошай?

- Ёсць, - супакоіў яго Ота. - Ёсць і грошы.

- Ну, тады мы зараз засыпемся грашыма, - сказаў Граў.

- Можна, відаць, прыемна правесці вечар.

- У мяне? - спытаў Альфонс.

- Справа гонару, - адказаў Ленц.

- Гарохавы суп са свінымі вантробамі, ножкамі і вушамі, - сказаў Альфонс, і нават на твары Патрыцыі Хольман адбілася пачцівасць. - Вядома, бясплатна, - дадаў ён.

Падышоў Браўмюлер, праклінаючы сваю няўдачу, з поўнай жменяй свечаў запальвання, запырсканых маслам.

- Супакойся, Тэа, - крыкнуў Ленц. - Першы прыз у наступных гонках дзіцячых вазкоў - безумоўна, твой.

- Можна ўзяць рэванш хоць на каньяку? - спытаў Браўмюлер.

- Пі хоць піўнымі куфлямі, - сказаў Граў.

- Тут вашы шанцы слабыя, пан Браўмюлер, - заявіў Альфонс як спецыяліст. - Ні разу яшчэ не бачыў, каб Кёстэр напіўся п'яны.

- Я яшчэ ні разу не бачыў, каб «Карл» пераганяў мяне, - сказаў Браўмюлер. - Акрамя сённяшняга дня.

- Не траць адвагі, - сказаў Граў. - Вось табе шклянка. Вып'ем за машыну - знішчальніцу культуры.

Калі мы сабраліся ад'язджаць, мы хацелі забраць з сабой рэшту прадуктаў, прынесеных Альфонсам. Іх хапіла б, каб накарміць некалькі чалавек. Але мы знайшлі толькі паперу, на якой яны ляжалі.

- Што за д'ябал, - сказаў Ленц. - А! - Ён паказаў на Юпа, які сарамліва ўсміхаўся. У яго яшчэ былі поўныя жмені, а жывот напяўся, як бубен.

- Таксама рэкорд!

Пасля абеду ў Альфонса мне здалося, што Патрыцыя Хольман карыстаецца занадта вялікім поспехам. Я выпадкова пачуў, што Граў зноў прапанаваў намаляваць яе. Яна засмяялася і сказала, што ў яе не хопіць цярпення. Лепш сфатаграфавацца.

- Гэта яму якраз больш падыходзіць, - пакпіў я. - Магчыма, ён намалюе вас з фатаграфіі.

- Спакойна, Робі, - адказаў Фердынанд упэўнена і ўтаропіўся на Пат сваімі вялізнымі блакітнымі, як у дзіцяці, вачыма. - Гарэлка робіць цябе злосным, мяне - чалавечным. Вось у чым розніца паміж нашымі пакаленнямі.

- Ён гадоў на дзесяць старэйшы за мяне, - сказаў я.

- Сёння гэта розніца на цэлае пакаленне, - працягваў Фердынанд. - Розніца на цэлае жыццё. Розніца на тысячагоддзе. Што вы, хлопцы, ведаеце пра жыццё? Вы ж баіцеся сваіх пачуццяў. Вы не пішаце лістоў, а тэлефануеце. Вы больш не марыце, замест гэтага выязджаеце на выхадны за горад. Вы разважлівыя ў каханні і неразважлівыя ў палітыцы - пакаленне, вартае жалю!

Я слухаў яго толькі адным вухам. Другім я слухаў Браўмюлера. Ён, ужо хістаючыся, даводзіў Патрыцыі Хольман, што яна абавязкова павінна браць у яго ўрокі язды на машыне. Ён пакажа ёй усё, што ўмее.

Пры першай магчымасці я адвёў яго ўбок.

- Вельмі шкодна для здароўя, Тэа, асабліва спартсмену, калі ён зашмат завіхаецца каля жанчыны.

- Толькі не мне, - адказаў Браўмюлер. - У мяне здароўе - надзіва!

- Цудоўна. Тады я скажу пра тое, што шкодна і табе: атрымаць вось гэтай бутэлькай па галаве.

Ён крыва ўсміхнуўся.

- Схавай свой меч, хлапчук. Ты ведаеш, па чым пазнаюць кавалера? Па прыстойных паводзінах, калі ён нап'ецца. А ты ведаеш, хто я?

- Хвалько!

Я не баяўся, што нехта з іх сапраўды паспрабуе адбіць яе. Такога ў нас не было. Але я не быў упэўнены, як павядзе сябе дзяўчына. Магло ж так здарыцца, што нехта з іх спадабаецца ёй. Мы занадта мала ведалі адно аднаго, каб быць упэўненымі. А ці была яна - упэўненасць - увогуле?

- Ці не знікнуць нам непрыкметна? - спытаў я.

Яна згодна кіўнула.

Мы хадзілі па вуліцах. Зрабілася сыра. Туманы паволі апускаліся на горад, зялёныя і срабрыстыя туманы. Я ўзяў руку Пат і схаваў яе ў кішэні свайго паліто. Так мы блукалі доўга.

- Змарылася? - спытаў я.

Яна пахітала галавой і заўсміхалася. Я паказваў ёй на кавярні, міма якіх мы праходзілі.

- Зойдзем куды-небудзь?

- Не. Больш туды не хачу.

Мы пайшлі далей і падышлі да могілак. Яны напаміналі ціхі востраў сярод каменнай плыні дамоў. Дрэвы шумелі. Іх кроны патаналі ў змроку. Мы знайшлі свабодную лаўку і селі.

Ліхтары перад намі каля вуліцы былі акружаны мігатлівымі аранжавымі німбамі. У тумане, які ўсё гусцеў, святло вытварала казачныя цуды. Хрушчы ап'янела выляталі з ліп, кружыліся вакол ліхтароў і цяжка біліся аб вільготныя плафоны. Туман ператварыў усё, ён падымаў прадметы і вызваляў іх. Гатэль насупраць ужо плыў, як акіянскі карабель з асветленымі каютамі, над чорным люстэркам асфальту, шэры цень царквы ператварыўся ў прывідны паруснік з высокімі мачтамі, якія губляліся ў чырвона-шэрым святле, і ўжо паплылі караваны дамоў.

Мы моўчкі сядзелі поплеч. Туман усё зрабіў нерэальным... і нас таксама. Я зірнуў на дзяўчыну: у яе шырокіх вачах адбіваўся бляск ліхтароў.

- Падсунься, - сказаў я, - ідзі бліжэй да мяне, а то цябе знясе туман...

Яна павярнулася да мяне тварам. Яна ўсміхалася, рот у яе быў крыху адкрыты, блішчалі зубы, яе вочы адкрыта глядзелі на мяне, але мне здавалася, быццам яна не бачыць мяне, быццам яна ўсміхаецца не мне, а проста ў шэра-срабрыстую плынь, быццам яе ўсхвалявалі казачныя павевы ў кронах, кроплі, якія сцякалі па ствалах, быццам яна прыслухоўвалася да цёмнага, нячутнага поклічу за дрэвамі, па-за светам, быццам ёй трэба будзе зараз устаць і пайсці, праз туман, без мэты, з упэўненасцю, што трэба падпарадкавацца гэтаму цёмнаму, таямнічаму поклічу зямлі і жыцця.

Ніколі не забуду гэты твар, ніколі не забуду, як ён потым нахіліўся да мяне, як ён ажыў, як маўкліва напоўніўся ласкай і пяшчотай, светлай цішынёй, нібы расцвіў, ніколі не забуду, як яе вусны знайшлі мае, як яе вочы наблізіліся да маіх, як яны былі блізка ад мяне, гледзячы на мяне запытальна, сур'ёзна, адкрыта, іскрыста... і як яны потым паволі заплюшчыліся, быццам аддаючыся на маю волю...

Туман плыў і плыў. Надмагільныя крыжы невыразна тырчалі з яго палосаў. Я накінуў на нас паліто. Горад патануў. Час памёр...

Мы так праседзелі доўга. Паступова вецер мацнеў. Цені хісталіся ў шэрым паветры перад намі. Я пачуў шоргат крокаў і ціхае мармытанне. Потым - прыглушаны звон гітар. Я ўзняў галаву. Цені набліжаліся, ператвараліся ў цёмныя постаці. Яны ўтварылі кола. Цішыня. І раптам - гучны спеў: «Бог шукае і цябе... »

Я ўскочыў і прыслухаўся. Што здарылася? Ці мы на месяцы? Гэта ж быў сапраўдны хор, двухгалосы жаночы хор...

«Грэшнік, дух свой разагні... » - грымнула над могілкамі ў рытме вайсковага марша.

Я паглядзеў на Пат.

- Нічога не разумею, - сказаў я.

«Спавядайся ў журбе... » - зноў пачулася ў бадзёрым тэмпе.

Раптам да мяне дайшло.

- Божа мой! Ды гэта ж Армія выратавання.

«Прэч грахі з душы гані! » - заклікалі цені зноў. Спеў мацнеў.

Карыя вочы Пат заіскрыліся. Яе губы і плечы ўздрыгнулі.

Над могілкамі грымела ўсё гучней:

У агонь пякельны ты

Трапіш за свае грахі...

Чуеш: кліча Бог святы?

Дык бяжы, не будзь глухі...

- Ціха! Каб на вас пярун! - даляцеў раптам злосны голас з туману.

На момант наступіла разгубленая цішыня. Але Армія выратавання звыклася з нягодамі. Хор падхапіў песню яшчэ дружней.

«Ты чаго прыйшоў сюды? » - жалобна спытаў ён ва ўнісон.

- Каб паціскацца, д'ябал вас забяры, - прагрымеў злосны голас. - Няўжо і тут няма спакою...

«Вабіць сатана цябе... » - з сілай кінулі яму ў адказ.

- Вы, старыя порхаўкі, мяне ўжо ніяк не забавіце, - парыраваў голас з туману.

Я пырснуў. Пат таксама не магла ўжо стрымацца.

Мы як не лопаліся ад смеху з гэтай дуэлі на могілках. Армія выратавання ведала, што лаўкі тут былі прытулкам для парачак, якім больш не было куды схавацца ад гарадскога тлуму. Вось чаму Армія і пайшла ў грандыёзнае наступленне. Яна арганізавала нядзельную аблаву па выратаванні душ. Непастаўленыя галасы набожна і гучна выгуквалі словы песні. «Дрынь-брынь», - старанна падтаквалі гітары.

Могілкі ажывіліся. Смех і рэплікі пачуліся з туману. Відаць, усе лаўкі былі занятыя. Адзінокі змагар за каханне атрымаў магутную падтрымку аднадумцаў. Утварыўся хор пратэсту. У ім, відаць, было нямала былых вайскоўцаў, якіх растрывожыла маршавая музыка. Бо неўзабаве магутна грымнула бессмяротная песня:

Я паехала ў Гамбург аднойчы...

Я, дзяўчына, што шчасце лаўлю...

«Грэх прыводзіць да бяды... » - рэзка прагучаў хор святош яшчэ раз, і чуваць было, што Армія выратавання ў вялікай трывозе.

Але зло перамагло.

Маё імя згубілася ў ночы,

Бо я толькі за грошы люблю, -

грымнула з грубых глотак.

- Пара даваць драла, - сказаў я Пат. - Я гэтую песню ведаю. У ёй некалькі куплетаў гучаць даволі моцна. Прэч адсюль.

Мы зноў аказаліся ў горадзе, напоўненым гудкамі машын і шоргатам колаў. Але сам горад як хто зачараваў. Туман ператварыў аўтобусы ў казачных жывёлін, машыны сталі кошкамі, што з бліскучымі вачыма крадуцца да сваёй ахвяры, а вітрыны - заваблівымі стракатымі пячорамі.

Мы пайшлі па вуліцы міма могілак і перасеклі кірмашовую плошчу. Каруселі ўзвышаліся ў вільготным паветры, як шумныя вежы, напоўненыя музыкай і бляскам, чортава кола іскрылася пурпурам, золатам і смехам, а лабірынт міргаў блакітнымі агнямі.

- Блаславёны лабірынт! - сказаў я.

- Чаму? - спытала Пат.

- Мы ж аднойчы былі тут разам.

Яна пацвердзіла, кіўнуўшы галавой.

- У мяне такое пачуццё, быццам гэта было бясконца даўно.

- Можа, зноў зойдзем?

- Не, - сказаў я. - Больш не хачу, Пат. Ты хочаш выпіць?

Яна адмоўна пахітала галавой. Яна выглядала чароўна прыгожай. У тумане, які ахінаў яе лёгкім покрывам, яна выглядала яшчэ больш бліскуча.

- Ты не змарылася? - спытаў я.

- Яшчэ не.

Мы праходзілі міма атракцыёнаў, дзе надоечы накідвалі колцы на кручкі. Тут віселі лямпы, якія свяціліся бела-іскрыстым карбідным святлом. Пат зірнула на мяне.

- Не, - сказаў я. - Сёння не гуляю. Не кіну ніводнага колца. Калі б нават была магчымасць выйграць вінны склеп Аляксандра Македонскага.

Мы пайшлі далей па плошчы і праз парк.

- Недзе тут павінен быць бэз, - сказала Пат.

- Так. Ён пахне ўжо здалёку. Вельмі моцна. Праўда?

Яна зірнула на мяне.

- Праўда, - сказала яна.

- Пэўна, ужо распусціўся. Бэзам пахне цяпер увесь горад.

Я неўпрыкмет зірнуў направа-налева: ці няма дзе вольнай лаўкі? Але ці бэз быў вінаваты, ці нядзеля, ці мы - не было ніводнай. Усе былі занятыя. Я зірнуў на гадзіннік. Ужо пайшла першая гадзіна ночы.

- Давай, - сказаў я, - пойдзем да мяне. Там мы пабудзем удваіх.

Яна не адказала, але мы вярнуліся. Каля могілак мы ўбачылі штосьці нечаканае. Армія выратавання атрымала падмогу. Цяпер хор стаяў у чатыры рады. З'явіліся не толькі сёстры, але і дзве шарэнгі братоў у форме. Спеў ужо гучаў не ў два галасы, а ў чатыры - як арган. У рытме вальса над магільнымі помнікамі лунала: «Святы Ерусалім»...

Апазіцыі больш не было чутна. Яе змялі. «Настойлівасць, - часцяком гаварыў дырэктар маёй гімназіі Хілерман, - настойлівасць і стараннасць - лепш, чым распуста і геніяльнасць... »

Я адчыніў дзверы. На момант засумняваўся, а потым уключыў святло. Калідор зеўраў перад намі, як жоўтая агідная кішка.

- Заплюшчы вочы, - ціха сказаў я Пат. - Відовішча - не на слабыя нервы.

Я рыўком падняў яе на рукі і паволі пайшоў звычайным крокам, быццам я адзін - міма скрынь і газавых пліт да сваіх дзвярэй.

- Жудасна, праўда? - сказаў я сарамліва і ўтаропіўся на плюшавы гарнітур перад намі. Так, цяпер мне не хапала парчовых крэслаў фраў Залеўскі. Не хапала дывана, лямпы ад Хасэ...

- Зусім не жудасна, - сказала Пат.

- Жудасна, жудасна, - не пагадзіўся я і падышоў да акна. - Праўда, від прыгожы. Можа, падсунем крэслы да акна?

Пат хадзіла па пакоі.

- Зусім не дрэнна. Галоўнае - казачна цёпла.

- Табе холадна?

- Я люблю, калі цёпла, - сказала яна і прыўзняла плечы. - Не люблю холаду і дажджу. Не магу іх трываць.

- Божа мой... а мы праседзелі столькі часу ў тумане.

- Тым утульней цяпер тут.

Яна пацягнулася і зноў пачала хадзіць сваёй прыгожай хадой па пакоі. Я вельмі разгубіўся і хуценька азірнуўся вакол сябе. Дзякаваць богу, рэчы былі не вельмі параскіданыя. Растаптаныя хатнія пантофлі я адным ударам зафутболіў пад ложак.

Пат стаяла перад шафай і глядзела ўверх. Наверсе ляжаў стары чамадан, падараваны мне Ленцам. Ён увесь быў абклеены этыкеткамі - сведкамі яго далёкіх вандровак.

- Рыа-дэ-Жанейра, - чытала яна, - Манаас, Сант'яга, Буэнас-Айрэс, Лас-Пальмас...

Яна адсунула назад чамадан і падышла да мяне.

- І ты ўжо ўсюды пабываў?

Я нешта прамармытаў. Яна ўзяла мяне пад руку.

- Давай, раскажы мне пра ўсё, раскажы пра тыя гарады - гэта ж, відаць, так цудоўна, пабываць так далёка...

А я? Я бачыў яе перад сабой, прыгожую, маладую, поўную нецярплівасці, матылька, які па шчаслівай выпадковасці заляцеў у мой варты жалю, недагледжаны пакой, у маё нічога не вартае, бязмэтнае жыццё. Гэты матылёк быў са мной і ўсё ж не са мной - адзін толькі подых, і ён мог пырхнуць і зноў паляцець... лайце мяне, праклінайце мяне, але я не мог... не мог не пацвердзіць, не мог сказаць, што я там ніколі не быў... цяпер не мог...

Мы стаялі каля акна, туман клубіўся і наплываў на шыбы, а я адчуваў: за ім зноў чакала мяне ўтоенае, схаванае, мінулае, сырыя шэрыя дні, пустэча, бруд, шматкі гіблага існавання, бездапаможнасць, нікчэмнае выхваленне бязмэтна адбарабаненага жыцця - але тут, у цяні перада мной, неверагодна блізка, ціхае дыханне, недатыкальная прысутнасць, цеплыня, выразнае жыццё... я павінны быў утрымаць яго, зрабіць яго сваім.

- Рыа... - сказаў я. - Рыа-дэ-Жанейра - порт, нібы казка... Мора ўпісваецца ў бухту, утвараючы сем дуг, а над імі ўздымаецца белы зіхоткі горад...

Я пачаў расказваць пра спякотныя гарады і бясконцыя раўніны, пра жоўтыя плыні рэк, пра бліскучыя астравы і пра кракадзілаў, пра лясы, што паглынаюць дарогі, пра крык ягуараў начамі, калі рачны параход плыве праз чад выпарэнняў ванільных ліянаў і архідэяў, праз задушлівасць, гніль і змрок- усё гэта я чуў ад Ленца, але цяпер я ўжо амаль што верыў, што быў там сам - так дзіўна перапляліся ўспаміны і імкненне трапіць туды з жаданнем дадаць да пустой і змрочнай мітусні свайго жыцця крыху бляску, каб толькі не страціць гэтага неверагодна прыгожага твару перада мной, гэтай раптоўнай надзеі, гэтай кветкі, што абяцае шчасце... Ці варты я яго? Пазней я гэта ўсё змагу растлумачыць, але пазней, калі буду значыць штосьці большае, калі ўсё ўсталюецца, пазней - не цяпер...

- Манаас, - сказаў я. - Буэнас-Айрэс... - і кожнае слова тоіла ў сабе просьбу і заклінанне.

Ноч. За акном пайшоў дождж. Кроплі падалі мякка і пяшчотна. Яны не пляскалі, як месяц таму назад па лісці ліпы. Цяпер яны з ціхім шумам ліліся на маладую гнуткую лістоту, яны туліліся да яе і сцякалі па ёй уніз - містычнае свята і таямнічая плынь да каранёў, адкуль вада зноў уздымаецца і сама стане лісцем, якія будуць чакаць дажджу ў вясновыя ночы.

Настала цішыня. Змоўк вулічны шум, адзінокі ліхтар гарэў над тратуарам. Тонкія лісточкі дрэў, асветленыя знізу, былі амаль белыя, ледзь не празрыстыя, а кроны былі падобныя да мігатлівых светлых ветразяў...

- Паслухай дождж, Пат...

- Дождж...

Яна ляжала каля мяне. Яе валасы ўздымаліся чорнай капой на белай падушцы. Твар над чарнатой валасоў здаваўся вельмі бледны. Адно плячо вытыркнулася ўверх, аднекуль на яго падала святло, і яно свяцілася матавай бронзай. Вузкая палоска святла легла на руку.

- Паглядзі, - сказала яна і падняла на святло далоні.

- Мне здаецца, што гэта з вуліцы ад ліхтара, - сказаў я.

Яна прыўзнялася. Цяпер яе твар таксама быў асветлены, святло падала на плечы і грудзі, жоўтае, як ад васковай свечкі, яно змянялася, злівалася, рабілася аранжавым, у ім утвараліся блакітныя колцы, і раптам за яе спіной з'явілася цёплая чырвань, нібы німб, яна перакінулася вышэй і паволі паплыла па столі пакоя.

- Гэта рэклама цыгарэт насупраць.

- Бачыш, які прыгожы твой пакой, - сказала яна.

- Прыгожы ад тваёй прысутнасці, - сказаў я. - Гэты пакой ужо ніколі не будзе такі, як быў, таму што ты пабыла тут.

Яна стала на калені, агорнутая блакітным святлом.

- Але... - сказала яна. - Я ж часта буду тут... часта.

Я ляжаў ціха і глядзеў на яе. Мне ўсё бачылася, як у мяккім выразным сне. Я ўвесь быў расслаблены, вольны, спакойны і вельмі шчаслівы.

- Якая ты прыгожая, Пат! Куды прыгажэйшая, чым у любой сукенцы!

Яна ўсміхнулася і нахілілася да мяне.

- Ты мусіш вельмі моцна любіць мяне, Робі. Я не ведаю, што мне рабіць без кахання.

Яе вочы як прывязалі мяне. Яе твар быў зусім блізка ад майго. Ён быў рухомы, зусім адкрыты, напоўнены палкай сілай.

- Ты павінен трымаць мяне, - шаптала яна, - мне патрэбны нехта, хто б трымаў мяне, а то я павалюся. Я баюся.

- Не відаць, каб ты баялася, - не пагадзіўся я.

- Баюся. Толькі не выдаю. Я часта баюся.

- Я ўтрымаю цябе, - сказаў я, усё яшчэ ў гэтым незвычайным, гэтым плынным светлым сне. - Я цябе буду моцна трымаць, Пат. Ты яшчэ падзівішся.

Яна ўзяла мой твар у далоні.

- Праўда?

Я кіўнуў. Яе плечы свяціліся жоўтым колерам, нібы ў глыбокай вадзе. Я ўхапіў яе рукі і прыцягнуў яе да сябе... Нас падхапіла вялікая хваля, якая ззяла, дыхала, расла, і расла, і расла, і нарэшце накрыла ўвесь белы свет.

Яна спала ў мяне ў абдымках. Я часта прачынаўся і глядзеў на яе. Мне здавалася, што канца ночы не будзе. Мы луналі недзе, па-за часам. Усё здарылася так хутка, я нават не зразўмеў. Я не думаў, што мяне хтосьці можа пакахаць. Я прызнаваў, што для мужчыны я магу быць выдатным таварышам. Але не мог сабе ўявіць, за што мяне можа пакахаць жанчына. Мне здавалася, што толькі пройдзе гэта ноч, я прачнуся - і ўсё мінецца.

Змрок пашарэў. Я ляжаў ціха. Мая рука пад галавой Пат здранцвела, я нічога не адчуваў. Але я не варушыўся. Толькі тады, калі яна павярнулася ў сне і ўткнулася ў падушку, я змог вызваліць руку. Я ціхенька ўстаў, пачысціў зубы і пагаліўся. Адэкалонам я пацёр валасы і патыліцу. Усё было незвычайнае: і шэры паўзмрок пакоя, і думкі, і цёмныя абрысы дрэў за акном. Калі я павярнуўся, то ўбачыў расплюшчаныя вочы Пат. Яна глядзела на мяне. Я сумеўся.

- Хадзем, - сказала яна.

Я падышоў да яе і сеў на край ложка.

- Няўжо гэта праўда? - спытаў я.

- Чаму ты пытаешся?

- Не ведаю. Можа, таму, што ўжо раніца. Пасвятлела.

- Падай цяпер мае рэчы, - сказала яна.

Я падняў з падлогі тонкую шаўковую бялізну. Яна была лёгкая, бо яе было мала. Я трымаў яе ў руцэ. «Нават бялізна незвычайная, - падумаў я. - Тая, хто яе носіць, - таксама незвычайная. Я ніколі яе не зразумею, ніколі».

Я аддаў ёй рэчы. Яна абняла мяне за шыю і пацалавала.

Потым я праводзіў яе дадому. Мы амаль не размаўлялі. Мы крочылі побач між срэбнага ранку. Па бруку грукалі малочныя фургоны. З'явіліся разносчыкі газет. Нейкі стары сядзеў каля дома і спаў. Яго падбародак тросся, нібы хацеў адваліцца. Міма праехалі веласіпедысты, везучы кашы з булачкамі. Над вуліцай павіс пах цёплага свежага хлеба. Высока над намі ў блакітным небе праляцеў самалёт.

- Сёння? - спытаў я Пат каля дзвярэй дома.

Яна ўсміхнулася.

- У сем? - спытаў я.

Яна не выглядала зморанай. Яна была свежая, быццам добра выспалася. На развітанне яна пацалавала мяне. Я пастаяў каля дома, пакуль не ўбачыў, што ў яе пакоі загарэлася святло.

Потым я вяртаўся. Па дарозе мне прыйшло ў галаву шмат прыгожых слоў, якія я павінен быў сказаць ёй. Я блукаў па вуліцах і думаў пра тое, што я мог бы сказаць і зрабіць, калі б быў не такі, які быў. Потым я пайшоў на рынак. Ужо пад'ехалі фургоны з гароднінай, мясам і кветкамі. Я ведаў, што тут на тыя ж самыя грошы можна купіць удвая больш кветак, чым у крамах. На ўсе грошы, колькі ў мяне было, я купіў цюльпанаў. Яны вельмі прыгожыя, зусім свежыя, з кропелькамі вады ў чашачках. Я набраў поўнае бярэма. Прадаўшчыца паабяцала мне, што адашле кветкі Пат у адзінаццаць гадзін. Абяцаючы, яна засмяялася, а потым дадала яшчэ ладны букет фіялак.

- Не менш чым на два тыдні радасці вашай даме, - сказала яна. - Толькі час ад часу трэба кідаць у ваду пірамідон.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒