Эрых Марыя Рэмарк 3 страница

⇐ ПредыдущаяСтр 3 из 25Следующая ⇒

- Вам тут падабаецца? - спытаў я.

Дзяўчына кіўнула.

- Лепш, чым у той кавярні?

- Я ненавіджу кавярні, - сказала яна.

- Чаму ж менавіта там мы павінны былі сустрэцца? - спытаў я здзіўлена.

- Не ведаю. - Яна зняла шапачку. - Іншае не прыйшло ў галаву.

- Тым лепш, што вам тут падабаецца. Мы часта бываем тут. Вечарам тут амаль што наш дом.

Яна засмяялася.

- Ці не сумна гэта?

- Не, - сказаў я. - Адпавядае часу.

Фрэд прынёс мне другую чарку. Ён паклаў на стол у дадатак зялёную «гавану».

- Ад пана Хаўзера.

Валянцін кіўнуў са свайго кутка і падняў чарку.

- 31 ліпеня 17-га года, Робі, - сказаў ён, запінаючыся.

Я кіўнуў яму і падняў чарку ў адказ.

Яму заўсёды хацелася піць за чыёсьці здароўе. Бывала, што вечарам я сустракаў яго, калі ён піў да месяца або да бярозавага куста каля вясковага шынка. А потым ён прыпамінаў якісьці дзень з акопнага жыцця, калі было асабліва цяжка, і быў удзячны за тое, што выжыў і можа сядзець тут.

- Гэта мой сябра, - сказаў я дзяўчыне. - Таварыш па акопах. Ён - адзіны знаёмы мне чалавек, які з вялізнага няшчасця зрабіў сабе маленькае шчасце. Ён не ведае, што рабіць са сваім жыццём, таму ён проста радуецца, што жывы.

Яна ў задуменні глянула на мяне. Палоска святла коса перакрэсліла ёй лоб і рот.

- Гэта мне зразумела, - сказала яна.

Я зірнуў на яе.

- Як вы можаце зразумець? Вы замаладая для гэтага.

Яна засмяялася. Гэта была лёгкая, трапяткая ўсмешка - смяяліся толькі вочы. Твар амаль зусім не змяніўся, ён толькі пасвятлеў, нібы засвяціўся з сярэдзіны.

- Замаладая, - сказала яна. - Што гэта за слова? Мне здаецца, нельга быць замаладым. Заўсёды - занадта стары.

Я хвіліну памаўчаў.

- Тут ёсць процьма контраргументаў, - запярэчыў я і падаў Фрэду знак прынесці што-небудзь выпіць.

Дзяўчына была такая ўпэўненая і натуральная. Я адчуваў сябе каля яе бервяном. Мне весці б лёгкую, гуллівую размову, такую размову, якая звычайна прыдумваецца толькі потым, калі застаешся адзін. Гэтак размаўляць умеў Ленц. А я рабіўся ў такіх выпадках няўклюдным і цяжкім. Готфрыд не без падставы сцвярджаў, што як субяседнік я недзе на ўзроўні паштовага сакратара.

На шчасце, Фрэд ведаў сваю справу. Ён прынёс мне замест маленькага напарстка сапраўдны кілішак, напоўнены па край. Цяпер яму не трэба будзе бегаць туды-сюды, ды і не так будзе кідацца ў вочы, колькі я п'ю. Мне неабходна было выпіць, інакш я не мог пазбавіцца ад гэтай гнятлівай цяжкасці.

- Можа, заказаць яшчэ марціні? - спытаў я дзяўчыну.

- А што вы п'яце?

- Ром.

Яна зірнула на мой бакал.

- Тое ж самае вы пілі і надоечы.

- Так, - адказаў я. - Я звычайна п'ю ром.

Яна пахітала галавой.

- Не магу ўявіць сабе, што нехта знаходзіць смак.

- Які ў ім смак, я ўжо даўно забыўся, - сказаў я.

Яна зірнула на мяне.

- Навошта ж вы тады п'яце?

- Ром, - сказаў я, узрадаваўшыся, што знайшлася тэма гаворкі, - ром п'юць не дзеля смаку. Ён не проста пітво, ён хутчэй за ўсё - сябра. Сябра, які аблягчае ўсё. Ён змяняе свет. Вось чаму п'юць... - Я адсунуў ад сябе келіх. - Але ці заказаць вам яшчэ марціні?

- Лепш рому, - сказала яна. - Мне таксама хочацца пакаштаваць.

- Добра, - адказаў я. - Але не гэтага. Гэты напачатак занадта цяжкі... Прынясі кактэйль «бакардзі», - крыкнуў я Фрэду.

Фрэд прынёс келіхі. Да кактэйля ён падаў салёны міндаль і смажаныя зярняты кавы.

- Пакінь тут бутэльку, - сказаў я.

Паступова ўсё набыло адчувальнасць і бляск. Знікла няўпэўненасць, словы нараджаліся самі, і я больш не звяртаў увагі на тое, што гавару. Я піў і адчуваў, як мяне накрывае вялікая мяккая хваля, як пустая шарая гадзіна напаўняецца вобразамі і, нібы ў казцы, над абыякавымі шэрымі ўчасткамі быцця з'яўляецца бязгучны шэраг летуценняў. Сцены бара расхінуліся, і ўжо гэта быў не бар, а куток свету, прытулак, паўзмрочны акоп, вакол якога грымела адвечная бітва хаосу і дзе мы бяспечна сядзелі, прыгнаныя загадкавым ветрам змяркання. Дзяўчына скурчылася ў сваім крэсле, чужая і таямнічая, як занесеная сюды з другога жыцця. Я чуў, што нешта гавару, але здавалася, што гавару не я, а нехта іншы, той, кім я хацеў бы стаць. Словы ўжо не адпавядалі думкам, яны зрушваліся, яны пранікалі ў іншыя, больш стракатыя сферы, чым тыя, у якіх адбываліся дробныя падзеі майго жыцця. Я ведаў, што яны ўжо не былі праўдзівыя, што яны - выдумка і хлусня, але мне было ўсё роўна - праўда - безуцешная і бляклая, і толькі пачуццё і адбіткі мары - жыццё...

На медзі бара адбівалася святло. Час ад часу Валянцін падымаў чарку і мармытаў сабе пад нос дату. За сцяной прыглушана шумела вуліца. Гул машын напамінаў крыкі драпежных птушак. Вуліца ўрывалася ў пакой, калі хто-небудзь адчыняў дзверы. Яна ўскрыквала, як зайздрослівая сварлівая старая кабета.

Ужо сцямнела, калі я праводзіў Патрыцыю Хольман дадому. Я паволі вяртаўся. Раптам я адчуў сябе адзінокім і пустым. Церусіў дробны дожджык. Я прыпыніўся каля вітрыны. Цяпер я заўважыў, што выпіў зашмат. Не таму, што я хістаўся... я адчуваў гэта выразна.

Мне раптам зрабілася невыносна горача. Я расшпіліў плашч і ссунуў капялюш на патыліцу. Чорт! Зноў я завёўся. Што я ёй наплёў? Я не адважваўся нават прыпамінаць. Я ўжо нічога не памятаў, гэта было горш за ўсё. Тут, аднаму, на халоднай вуліцы, дзе гулі аўтобусы, усё выглядала зусім інакш, чым у паўзмроку бара. Я праклінаў сябе. Зайздроснае ўражанне, пэўна, вынесла ад мяне дзяўчына! Ёй жа, пэўна, кінулася ў вочы. Сама ж яна амаль нічога не піла. На развітанне яна так дзіўна паглядзела на мяне...

Божа літасцівы! Я павярнуўся і сутыкнуўся з тоўстым нізенькім чалавекам.

- Ну! - сказаў я раз'юшана.

- Разуйце свае глядзелкі, вы - казёл набіты! - брахнуў ён.

Я ўтаропіўся ў яго.

- Мусіць, даўно людзей не бачылі, ці што? - гаўкаў ён.

Ён мне трапіў пад гарачую руку.

- Людзей бачыў, - сказаў я, - а вось піўных бочак на шпацыры - не.

Таўстун не мог апамятацца. Ён стаяў і надзімаўся.

- Ведаеце што? - зашыпеў ён. - Ваша месца ў звярынцы. Летуценным кенгуру няма чаго рабіць на вуліцы.

Я зразумеў, што перада мной майстар высокага класа ў лаянцы. Трэба было, нягледзячы на дрэнны настрой, зберагчы гонар.

- Каціся сваёй сцежкай, псіхічны неданосак, - сказаў я і ўзняў руку для благаславення.

Ён не звярнуў увагі на маю прапанову.

- Каб табе мазгі залілі бетонам, засохлая малпа! - брахаў ён.

Я адказаў яму «плоскаступнёвым вылюдкам». Ён мяне абазваў папугаем, а я яго беспрацоўным мыйшчыкам нябожчыкаў. Тады ён, ужо паважліва, ахарактарызаваў мяне як каравячую галаву, што хворая на рак. А я, ужо жадаючы скончыць лаянку, назваў яго бадзяжнымі могілкамі біфштэксаў. Яго твар раптам праясніўся.

- Могілкі біфштэксаў - гэта добра, - сказаў ён. - Яшчэ не чуў. Бяру ў свой рэпертуар. Бывай! - Ён прыўзняў капялюш, і мы з узаемнай павагай разышліся.

Лаянка мяне ўзбадзёрыла. Але злосць засталася. Калі я стаў цверазець, яна нават узмацнілася. Я здаваўся сабе выкручаным мокрым ручніком. Але паступова злосць пераходзіла і на дзяўчыну. Яна была прычынай, што я напіўся. Я наставіў каўнер. Няхай яна думае пра мяне, што хоча, мне цяпер усё роўна. Ва ўсякім разе адразу зразумела, з кім мае справу. А як па мне - няхай усё ідзе да д'ябла: што было, тое было. Нічога не зменіш. Магчыма, нават і лепш.

Я вярнуўся ў бар і набраўся да чорцікаў...

Надвор'е стала цёплае і вільготнае, некалькі дзён запар ішоў дождж. Потым праяснілася, пачало прыпякаць сонца, і калі я ў пятніцу раніцай прыйшоў у майстэрню, я ўбачыў у двары Мацільду Штос, якая стаяла з венікам пад пахай. Твар у яе быў як у расчуленага кракадзіла.

- Ну, паглядзіце, пан Локамп, якое хараство! Гэта ж проста цуд!

Я спыніўся як зачараваны. Старая сліўка каля заправачнай калонкі за ноч расцвіла.

Яна ўсю зіму стаяла голая, скрыўленая, мы вешалі на яе старыя пакрышкі і надзявалі на голле слоікі з-пад алею на прасушку. Яна была для нас проста прыдатнай вешалкай на ўсё - ад анучы да капота. Яшчэ некалькі дзён назад на ёй матляліся вымытыя сінія камбінезоны. Учора яшчэ на ёй нічога не было бачна - і вось раптам за ноч яна чароўна ператварылася ў мігатлівае ружова-белае воблака, у воблака белых кветак, быццам у наш забруджаны двор заляцеў рой матылькоў.

- А пах, - летуценна прамовіла Мацільда і закаціла вочы, - цудоўны, зусім як той ром.

Я не адчуваў ніякага паху. Але адразу ж здагадаўся.

- Больш пахне каньяком для кліентаў, - запэўніў я.

Яна энергічна запратэставала.

- Пан Локамп, вы, мусіць, прастудзіліся. Магчыма, у вас у носе паліпы. Сёння паліпы амаль у кожнага. Не, у старой Штос нос як у ганчака, паверце мне, гэта ром... вытрыманы ром...

- Ну добра, Мацільда.

Я наліў ёй чарку рому і пайшоў да калонкі. Юп ужо сядзеў там. У ржавай бляшанцы з-пад кансерваў перад ім стаяла некалькі галінак.

- Што гэта такое? - спытаў я здзіўлена.

- Для дам, - растлумачыў Юп. - Калі яны прыязджаюць на запраўку, то атрымліваюць бясплатна кветку. Дзякуючы гэтаму я прадаў ужо на дзевяноста літраў больш. Залатое дрэва, пан Локамп. Каб яго не было, трэба было б зрабіць штучнае.

- Ты дзелавы хлопец.

Ён усміхнуўся. Сонца прасвечвала яго вушы, і яны былі падобныя да рубінавых царкоўных акон.

- Мяне ўжо два разы фатаграфавалі, - паведаміў ён. - На фоне дрэва.

- Глядзі, ты яшчэ станеш кіназоркай, - сказаў я і пайшоў да ямы, дзе Ленц ужо корпаўся пад «фордам».

- Робі, - сказаў ён, - у мяне ідэя. Нам трэба было б падумаць пра дзяўчыну Біндзінга.

Я ўтаропіўся на яго.

- Што ты маеш на ўвазе?

- Менавіта тое, што сказаў. Але чаго ты так утаропіўся?

- Я не ўтаропіўся.

- Нават набычыўся. Між іншым - а як завуць дзяўчыну. Пат... а далей?

- Не ведаю, - адгукнуўся я.

Ён выпрастаўся.

- Ты не ведаеш? Ты ж запісваў яе адрас! Я сам бачыў.

- Згубіў паперку.

- Згубіў! - Ён дзвюма рукамі схапіўся за сваю жоўтую чупрыну. - І дзеля гэтага я трымаў Біндзінга цэлую гадзіну ў садзе? Згубіў! Дык, можа, Ота ведае?

- Ота таксама не ведае.

Ён зірнуў на мяне.

- Варты жалю дылетант! Тым горш! Ці ты не ведаеш, якая казачная дзяўчына гэта была? Божа! - Ён узняў вочы небу. - Толькі раз сустрэнецца нешта людскае, а гэты жалобны пень губляе адрас.

- Я не ўбачыў у ёй нічога асаблівага.

- Таму што - асёл, - адпарыраваў Ленц. - Дурань, які нічога не бачыў, што ўзвышалася б над узроўнем прастытутак з кавярні «Інтэрнацыяналь». Ты - тапёр! Я яшчэ раз паўтараю: нам пашэнціла, вельмі пашэнціла з гэтай дзяўчынай! Проста ты нічога не разумееш! Ты бачыў яе вочы! Вядома ж, не. Ты бачыў толькі сваю шклянку...

- Заткніся, - перабіў я яго, бо, гаворачы пра шклянку, ён закрануў маю больку.

- А рукі, - гаварыў ён, не звяртаючы ўвагі на мяне. - Тонкія, доўгія рукі, як у мулаткі, у гэтым Готфрыд знае толк, можаш мне паверыць! Святы Майсей! Нарэшце з'явілася сапраўдная дзяўчына - прыгожая, натуральная і, што найважней, з атмасферай... - Ён прымоўк. - Ты ўвогуле ведаеш, што гэта такое - атмасфера?

- Паветра, што запампоўваецца ў кіхі, - прабурчаў я.

- Вядома, - сказаў ён з жалем і пагардай. - Паветра, канечне. Атмасфера, аўра, выпраменьванне, цеплыня, таямнічасць - тое, што адушаўляе і ажыўляе прыгажосць. Але што я кажу... твая атмасфера - водар рому...

- Перастань, а то ляпну чым-небудзь па кумпале.

Але Готфрыд гаварыў і гаварыў, і я нічога не зрабіў яму. Ён жа не сніў не ведаў пра тое, што адбылося, і кожнае ягонае слова балюча раніла мяне. Асабліва - пра выпіўку. Я ўжо амаль забыў усё і сумеў суцешыць сябе. А ён цяпер зноў раскалупаў. Ён бясконца хваліў дзяўчыну, і мне хутка ўявілася, што я і праўда страціў нешта незвычайнае і незваротнае.

Расстроены, я ўвечары пайшоў у кавярню «Інтэрнацыяналь». Тут было маё прыстанішча. І Ленц пацвердзіў гэта. Калі я ўвайшоў, тут, на маё здзіўленне, было поўна. На стойцы былі выстаўлены тарты і пірожныя, а пласкаступы Алоіс бег з падносам, які звінеў кафейным посудам, у задні пакой. Я спыніўся. Кава, у збаночках? Тут, мусіць, нейкая кампанія цалкам валяецца п'яная пад сталамі.

Але гаспадар растлумачыў мне. Сёння ў заднім пакоі развітальны вечар сяброўкі Розы - Лілі. Я стукнуў сябе па лбе. Вядома ж, мяне запрашалі! Нават як адзінага мужчыну - так са значэннем падкрэсліла Роза... Бо підэр Кікі, які таксама прысутнічаў, не лічыўся за мужчыну. Я хуценька выйшаў, купіў букет, ананас, бразготку і плітку шакаладу. Роза сустрэла мяне з усмешкай велікасвецкай дамы. На ёй была чорная сукенка з глыбокім выразам, а сама яна сядзела на ганаровым месцы за сталом. Яе залатыя зубы блішчалі. Я пацікавіўся, як пажывае яе дзіцятка, і перадаў дзяўчынцы цацку і шакалад. Роза цвіла. Кветкі і ананас я ўручыў Лілі.

- Самыя сардэчныя пажаданні!

- Ён, як заўжды, сапраўдны кавалер! - сказала Роза. - Хадзем, Робі, сядай паміж намі.

Лілі была лепшая сяброўка Розы. Яна зрабіла бліскучую кар'еру. Яна дамаглася таго, пра што дарэмна палка марыць кожная простая прастытутка: яна працавала пакаёўкай у гатэлі. Пакаёўка з гатэля не выходзіць на вуліцу на паляванне - яна жыве ў гатэлі і там заводзіць знаёмствы. Большасці прастытутак гэта недасягальна - у іх не хапае гардэробу ды і грошай, каб дазволіць сабе выбіраць кавалера. Лілі, праўда, жыла ў правінцыйных гатэлях. І ўсё ж за гэтыя гады яна сабрала каля чатырох тысяч марак. Цяпер яна думала выйсці замуж. У яе жаніха была крама газаабсталявання і радыёапаратуры. Ён усё ведаў пра яе, але адносіўся да гэтага спакойна. За будучыню ён мог не турбавацца. Гэтыя дзяўчаты рабіліся надзейнымі жонкамі. Яны паспыталі, пачым фунт ліха, таму былі верныя.

Лілі выходзіла замуж у панядзелак. Сёння Роза ў яе гонар давала развітальную вячэру. Усе прыйшлі, каб апошні раз пасядзець з Лілі. Пасля замужжа яна ўжо не прыйдзе сюды.

Роза наліла мне кубачак кавы. Алоіс падбег з вялізным пірагом, пасыпаным міндалём, разынкамі і зялёнымі цукатамі. Роза паклала мне вялікі кус. Я ведаў, як мне паводзіць сябе. З выглядам знаўцы я адкусіў і паказаў усім сваім выглядам вялізнае захапленне.

- Праваліцца мне ў пекла, упэўнены, што пірог не з крамы!

- Сама спякла, - сказала Роза, свецячыся ад шчасця. Яна вельмі смачна гатавала, і ёй падабалася, калі гэта заўважалі. Асабліва добра атрымліваліся ў яе гуляшы і пірагі. Нездарма яна паходзіла з Чэхіі.

Я азірнуўся па баках. Вось яны сядзяць за сталом, працаўніцы з вінаграднікаў пана Бога, непадманныя знаўцы людзей, салдаты кахання - Валі, прыгажуня, у якой нядаўна пад час начной прагулкі на машыне ўкралі гаржэтку з белага пясца; Ліна на драўляным пратэзе, якая ўсё яшчэ знаходзіла кавалераў; Фрыцы, падла, якая любіць пласкаступага Алоіса, хоць даўно ўжо магла мець уласную кватэру і добрага палюбоўніка, які ўтрымліваў бы яе; Чырванашчокая Маргіт, якая заўсёды ходзіць у сукенцы, якую носяць пакаёўкі, і на гэта ловіць элегантных кавалераў; Марыён, самая маладая, усмешлівая і бестурботная; Кікі, якога не лічаць за мужчыну, бо ён носіць жаночае адзенне і фарбуе вусны; саракапяцігадовая Мімі, бедалага з хворымі венамі, якой усё цяжэй выходзіць на панель. Было яшчэ некалькі наведніц бараў і рэстаранаў, незнаёмых мне, і, нарэшце, другі ганаровы госць - маленькая, сівая, зморшчаная, як печаны яблык, «мамка», суцяшальніца і апора ўсіх начных бадзяжніц, «мамка», што прадае гарачыя сасіскі на рагу Нікалайштрасэ - начны буфет і разменная каса. Акрамя франкфурцкіх сасісак падпольна прадае яшчэ цыгарэты і прэзерватывы. У яе можна пазычыць і грошай.

Я ведаў, як трэба паводзіць сябе. Ніводнага слова пра справы, ніводнага грубага напаміну - забыць выдатныя здольнасці Розы, за якія яна атрымала мянушку Жалезны Конь, забыць размовы Фрыцы з гандляром жывёлай Штэфанам Грыгаляйтам пра любоў, забыць танцы Кікі вакол каша з салёнымі бублікамі на досвітку. Размовам за гэтым столікам магла б пазайздросціць любая кампанія аматарак кавы.

- Усё ўжо падрыхтавана, Лілі?

Тая сцвярджальна кіўнула.

- Пасаг у мяне ўжо даўно гатовы.

- Цудоўны пасаг, - сказала Роза. - Нават сурвэткі з карункамі не забыла.

- Навошта тыя сурвэткі? - спытаў я.

- Ты што, Робі? - Роза зірнула на мяне з такім папрокам, што я хуценька заявіў, што прыпомніў. Ну пэўна ж, сурвэткі з карункамі... Яны былі сімвалам мяшчанскай утульнасці, свяшчэнным сімвалам сям'і, страчанага раю. Ніводная з дзяўчат не была прастытуткай па тэмпераменце. Яны былі ахвярамі буржуазнага быцця. Яны тайна марылі пра сямейны ложак, а не пра грэх. Але ў гэтым яны ніколі не прызнаваліся.

Я сеў да піяніна. Роза таго толькі і чакала. Яна любіла музыку, як і ўсе гэтыя дзяўчаты. Я на развітанне яшчэ раз сыграў усе шлягеры, якія любілі Роза і Лілі. Для пачатку «Малітву нявіннай дзяўчыны». Назва, праўда, не зусім пасавала да месца, але гэта была ўсяго толькі бразготная п'еска. Потым прагучалі «Птушыны вечаровы спеў», «Зара ў Альпах», «Калі памірае каханне», «Мільёны Арлекіна» і на заканчэнне - «Я хацеў бы на радзіму». Гэтую песню вельмі любіла Роза. Прастытуткі - вельмі жорсткія, але і вельмі сентыментальныя. Усе пачалі падпяваць. Підар Кікі спяваў другім голасам.

Лілі зазбіралася. Ёй трэба было сустрэць свайго жаніха. Роза цалавала яе ад усяго сэрца.

- Бывай, Лілі. Трымайся!

Яна пайшла, нагружаная падарункамі. Клянуся, што ў яе быў зусім іншы твар, чым да гэтага. Разгладзіліся жорсткія рысы, якія ўядаюцца ў твар кожнага, хто мае справу з людской подласцю. Твар памякчэў, на ім сапраўды зноў з'явіліся сляды дзявоцкасці.

Мы стаялі ў дзвярах і махалі Лілі рукой. Мімі раптам загаласіла. Яна сама ўжо пабывала замужам. Яе муж памёр на вайне ад запалення лёгкіх. Калі б ён загінуў, ёй далі б невялічкую пенсію і не давялося б выходзіць на панель.

Роза паляпала яе па спіне.

- Ну, Мімі, не расслабляйся! Хадзем, вып'ем яшчэ па глытку кавы.

Уся кампанія вярнулася ў змрочнае памяшканне «Інтэрнацыяналя», як кучка курэй у куратнік. Але добры настрой больш не вярнуўся.

- Сыграй нам пад канец яшчэ, Робі! - сказала Роза. - Што-небудзь вясёленькае.

- Добра, - згадзіўся я. - Давайце грымнем «Марш старых сяброў».

Потым я таксама развітаўся. Роза ўкруціла мне кавалак пірага з сабой. Я падараваў яго сыну «мамкі», які на двары рыхтаваў кацялок варыць вячэрнія сасіскі.

Я задумаўся, што мне рабіць. Ісці ў бар зусім не хацелася. І ў кіно не хацелася. У майстэрню? Я нерашуча глянуў на гадзіннік. Восем. Зараз павінен быў вярнуцца Кёстэр. Калі ён там, Ленц не будзе зноў безупынку балбатаць пра дзяўчыну. Я пайшоў.

У памяшканні гарэла святло. Не толькі ў памяшканні - увесь двор быў заліты святлом. Кёстэр быў адзін.

- Што тут робіцца, Ота? - спытаў я. - Можа, ты прадаў «кадзілак»?

Кёстэр засмяяўся.

- Не. Готфрыд зладзіў невялічкую ілюмінацыю.

Гарэлі абедзве фары «кадзілака». Машыну паставілі так, што пукі святла праз акно падалі на двор якраз на квітнеючую сліву. Карціна была цудоўная: дрэва, пакрытае беллю. Змрок з абодвух бакоў, здавалася, шумеў, як начное мора.

- Выдатна, - сказаў я. - А дзе ж ён?

- Пайшоў прынесці перакусіць.

- Бліскучая ідэя, - сказаў я. - Мяне крыху хістае. Але магчыма, што гэта з голаду.

Кёстэр кіўнуў.

- Пад'есці заўсёды карысна. Асноўны закон усіх старажытных вояў. Я сёння зрабіў таксама нешта хісткае. Заявіў «Карла» на гонкі.

- Што? - сказаў я. - Няўжо на шостае?

Ён кіўнуў.

- Чорт вазьмі, Ота, там жа ўдзельнічаюць усялякія славутасці.

Ён зноў кіўнуў.

- У класе спартовых машын - Браўмюлер.

Я закасаў рукавы.

- Тады за справу, Ота! Адмыем як след нашага пестунка!

- Стоп! - крыкнуў апошні рамантык, заходзячы. - Спачатку - падвячорак!

Ён дастаў яду - сыр, хлеб, цвёрдую вэнджаную каўбасу і шпроты. Апетыт у нас быў, як у галодных малацьбітоў. Мы запівалі халодным півам. Потым мы ўзяліся за «Карла». Мы корпаліся з ім дзве гадзіны, праверылі і змазалі ўсе падшыпнікі. Потым з Ленцам павячэралі яшчэ раз.

Готфрыд цяпер накіраваў святло і на «форд». Пры сутыкненні выпадкова адна фара засталася непашкоджанай. Цяпер яна ўзіралася з пагнутага шасі ў неба.

Ленц задаволена павярнуўся да нас.

- Ну, Робі, цягні бутэлькі. Давайце адзначым свята квітнеючага дрэва.

Я паставіў на стол каньяк, джын і дзве чаркі.

- А ты?

- Я не буду піць.

- Што? Чаму?

- Таму што мне ўжо абрыдлі гэтыя папойкі.

Ленц хвіліну разглядаў мяне.

- Наша дзіця звіхнулася, Ота, - звярнуўся ён да Кёстара.

- Пакінь яго, раз не хоча, - адказаў Кёстэр.

Ленц наліў сабе поўную чарку.

- Хлапец ужо даўно ненармальны.

- Не самае горшае, што можа быць, - заявіў я.

Месяц, вялікі і чырвоны, вылез з-за даху фабрыкі насупроць нас. Нейкі час мы сядзелі моўчкі.

- Скажы, Готфрыд, - пачаў я, - ты ж спецыяліст у сардэчных пытаннях, праўда?

- Спецыяліст! Я зубы з'еў на гэтым, - сціпла адказаў Ленц.

- Цудоўна. Мне, між іншым, хацелася б ведаць, ці заўсёды закаханыя паводзяць сябе як дурні.

- Як гэта - як дурні?

- Ну, быццам на падпітку. Балбочуць, нясуць лухту і хлусяць.

Ленц зарагатаў.

- Ах, сынок! Усё - гульня. Чароўная гульня мамы прыроды. Паглядзі на гэтую сліву. Яна таксама падманвае. Робіць сябе прыгажэйшай, чым будзе потым. Было б жахліва, калі б каханне нечым было звязана з праўдай. Дзякуй богу, усё могуць гэтыя заклятыя маралісты - але не прымушаць.

Я выпрастаўся.

- Ты думаеш, што без хлусні ўвогуле немагчыма?

- Немагчыма, дзіцятка.

- Але ж тады можаш выставіць сябе жахліва смешным.

Ленц заўсміхаўся.

- Запомні сабе адно, хлопчык: ніколі, ніколі, ніколі не выставіш сябе смешным перад жанчынай, калі робіш нешта дзеля яе. Нават у самай банальнай камедыі. Рабі што хочаш: стой на галаве, пляці несусветную лухту, хваліся, як гусак, спявай пад яе акном, толькі аднаго не рабі: не будзь дзялком. Не будзь разважлівы!

Я ажывіўся.

- А што скажаш на гэта ты, Ота?

Кёстэр засмяяўся.

- Відаць, так яно і ёсць.

Ён устаў і адкрыў капот «Карла». Я прынёс сваю бутэльку з ромам і яшчэ адну чарку і паставіў іх на стол. Ота завёў машыну. Матор гудзеў нізка і стрымана. Ленц з нагамі залез на падваконнік і ўзіраўся ў двор. Я падсеў да яго.

- Ты прыходзіў калі-небудзь да жанчыны п'яны?

- Часта, - адказаў ён, не варухнуўшыся.

- І што?

Ён скоса зірнуў на мяне.

- Ты маеш на ўвазе, калі нешта ўчворыў? Ніколі не прасі прабачэння, дзіця. Ніколі нічога не гавары. Паслаць кветкі. Без запіскі. Адны кветкі. Яны загладжваюць усё. Нават магілы.

Я зірнуў на яго. Ён не варушыўся. Яго вочы іскрыліся ў водбліску белага святла з вуліцы. Матор усё яшчэ ціха вуркатаў.

- Відаць, магу спакойна крыху выпіць, - сказаў я і адкаркаваў бутэльку.

Кёстэр заглушыў матор. Потым ён звярнуўся да Ленца.

- Месяц свеціць даволі ясна, каб не згубіць шклянку, Готфрыд. Выключы ілюмінацыю. У першую чаргу «форда». Жывёліна напамінае мне косы пражэктар, напамінае вайну. Тады было не да смеху, калі яны намацвалі твой самалёт.

Ленц кіўнуў.

- А мне гэта напамінае... а-а... усё роўна. - Ён устаў і выключыў пражэктары.

Месяц свяціў над фабрычным дахам. Ён свяціў усё ярчэй і цяпер, як жоўты папяровы ліхтар, вісеў паміж галін слівы. Галінкі ціха гойдаліся пад слабым ветрам.

- Дзіўна, - праз хвіліну сказаў Ленц. - Навошта ўсякім людзям ставіць помнікі? Чаму б не паставіць месяцу або квітнеючаму дрэву?

Я рана пайшоў дамоў. Калі я адчыніў дзверы ў калідор, пачуў музыку. Іграў грамафон Эрны Бёніг, сакратаркі. Спяваў чысты жаночы голас. Потым рассыпаліся прыглушаныя гукі скрыпак і пічыката на банджа. І зноў голас - настойлівы, мяккі, нібы да краёў напоўнены шчасцем. Я прыслухаўся, стараючыся разабраць словы. Ціхая песня жанчыны кранала, асабліва тут, у цёмным калідоры, паміж швейнай машынкай фраў Бэндэр і валізкамі сям'і Хасэ. Я глянуў на дзікаву галаву над дзвярыма кухні.

Я чуў, як служанка звінела посудам.

-... Як бы я жыла без цябе... - спяваў голас за дзвярыма на адлегласці некалькіх крокаў.

Я паціснуў плячыма і пайшоў у свой пакой. Побач я пачуў раздражнёную лаянку. Праз некалькі хвілін у дзверы да мяне пастукалі. Увайшоў Хасэ.

- Не перашкоджу? - спытаў ён стомлена.

- Ані, - сказаў я. - Вып'еце?

- Не хочацца. Толькі пасяджу.

Ён тупа ўзіраўся перад сабой.

- Вам добра, - сказаў ён. - Вы адзін...

- Што за глупства, - адказаў я. - Невялікае шчасце - увесь час сядзець у адзіноце. Можаце мне паверыць...

Ён расслаблена сядзеў у крэсле. Яго вочы шалёным бляскам свяціліся ў паўзмроку. Пакой быў асветлены толькі святлом ліхтароў знадворку. Вузкія, апалыя плечы...

- Жыццё мне ўяўлялася зусім інакш, - сказаў ён праз нейкі час.

- Не толькі вам, - адказаў я.

Праз паўгадзіны ён зноў пайшоў у свой пакой на перагаворы з жонкай. Я даў яму некалькі газет і паўбутэлькі апельсінавага лікёру «кюрасаа», што стаяў у мяне невядома з якога часу на тумбачцы - непрыемнае, салодкае пітво, але для яго якраз. Ён усё роўна не разбіраўся.

Ён выйшаў ціха, амаль бязгучна, цень ценем, быццам ужо пагас. Я замкнуў за ім дзверы. З калідора, нібы стракатая шоўкавая хусцінка, заляцеў урывак музыкі - скрыпкі, прыглушаныя банджа.

«... як бы я жыла без цябе... »

Я сеў да акна. Могілкі ляжалі ў сінім святле месяца. Стракатыя квадраты светлавой рэкламы чапляліся за кроны дрэваў, са змроку мігцелі надмагільныя камяні. Яны былі маўклівыя і не навявалі жаху. Міма іх праносіліся, сігналячы, аўтамашыны, святло фараў слізгала па выцвілых надпісах.

Я сядзеў даволі доўга і шмат перадумаў. Я прыпомніў, як мы вярнуліся з вайны, маладыя, знявераныя, нібы гарнякі з засыпанай шахты. Мы хацелі строем выступіць супроць хлусні, эгаізму, сквапнасці, вяласці душы - супроць усяго, што пакалечыла наша жыццё. Мы ачарсцвелі, нікому не верылі, акрамя сваіх самых блізкіх таварышаў. Мы верылі толькі таму, што нас ніколі не падманвала: небу, табацы, дрэву, хлебу і зямлі... Але што з гэтага атрымалася? Усюды - запусценне, падман, забыццё. А хто не мог забыць, таму заставаліся бяссілле, абыякавасць і гарэлка. Час вялікіх людскіх і мужчынскіх мараў мінуўся. Верх узялі дзялкі. Карупцыя. Галеча.

«Вам добра, вы - адзін», - сказаў Хасэ. Усё цудоўна. Хто адзін, той не можа быць пакінутым. Але часам, вечарамі, штучны будынак разбіваўся, жыццё ператваралася ў плаксівую, імклівую мелодыю, у вір дзікага суму, жадання, песімізму і надзеі вырвацца з гэтага атупення, якое не мае ніякага сэнсу, рынуцца абы-куды з гэтага балота вечнай мітусні... Ах, гэтае вартае жалю жаданне цеплыні... ці не дастаткова было б дзвюх далоней і схіленага да цябе твару? Ці гэта - таксама падман, адмаўленне і ўцёкі? Ці ёсць што, акрамя адзіноты?

Я зачыніў акно. Не, больш нічога няма. Пад усё астатняе занадта мала грунту пад нагамі.

Але раніцай я пайшоў раней з дому, перш чым ісці ў майстэрню, пастукаў да гаспадара маленькай крамы, дзе прадаваліся кветкі. Я выбраў у яго букет ружаў і папрасіў адаслаць іх зараз жа. Для мяне было крыху нязвыкла пісаць на паштоўцы: Патрыцыя Хольман.

У фінансавае ўпраўленне Кёстэр паехаў у сваім старым касцюме. Ён хацеў паспрабаваць знізіць нашыя падаткі. Мы з Ленцам засталіся ў майстэрні ўдвух.

- За справу, Готфрыд, - сказаў я. - Бярэмся за тоўсты «кадзілак»!

Напярэдадні вечарам з'явілася наша аб'ява. Сёння мы ўжо маглі чакаць кліентаў - калі ўвогуле хтосьці прыйдзе. Трэба было падрыхтаваць машыну.

Спачатку мы пакрылі лак палітурай. Дзякуючы гэтаму машына адмыслова заблішчала і, здавалася, падаражэла на сотню марак. Потым заправілі машыну самым лепшым маслам, якое мелі. Поршні былі не лепшай якасці і крыху стукалі. Мы знялі гэты шум, густа змазалі іх маслам, і машына запрацавала зусім ціха. Мы густа змазалі яшчэ механізм перадачы і ў дыферэнцыял, каб цалкам зняць шум.

Потым выехалі. Непадалёк пачаўся ўчастак вельмі пабітай дарогі. Яго мы праехалі з хуткасцю 50 кіламетраў. Верх барабаніў. Мы спусцілі з кіхаў чвэрць атмасферы і паспрабавалі яшчэ раз. Цяпер было лепей. Выпусцілі яшчэ чвэрць. Цяпер нічога не варухнулася.

Вярнуліся, змазалі скрыпучы капот, зрабілі гумавыя пракладкі, залілі ў радыятар гарачай вады, каб матор адразу схапіўся, абмылі машыну з распырсквальніка знізу, каб яна блішчала і там. Потым Готфрыд падняў рукі да неба.

- Прыходзь жа, блаславёны пакупнік. Прыходзь, дарагі ўладальнік кашалька! Мы палка чакаем цябе, як жаніх чакае маладую!

Маладая затрымлівалася. Таму мы загналі пекаравага каня на яму і пачалі здымаць пярэднюю вось. Гадзіны дзве мы працавалі моўчкі. Потым я пачуў, як каля калонкі Юп засвістаў мелодыю песні: «Слухай, што ідзе знадворку... »

Я вылез з ямы і зірнуў у акно. Маленькі прысадзісты чалавек хадзіў вакол «кадзілака». Ён здаваўся дабрадзейным і салідным буржуа.

- Зірні, Готфрыд, - шапнуў я. - Ці не маладая прыйшла?

- А хто ж, - вызначыў Ленц з першага погляду. - Глянь на твар. Ён ужо недаверлівы, пакуль няма нікога. Давай! Я застануся тут у рэзерве. Прыйду на дапамогу, калі адзін не справішся. Помні мае прыёмы!

- Добра!

Я вылез.

Чалавек сустрэў мяне позіркам разумных чорных вачэй.

Я прадставіўся:

- Локамп.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒