38. Автоматты жүйелерде өтпелі үдерістің қисықтарын құру

Автоматты басқ ару жү йесі жарамды болу ү шін орнық тылық тың қ ажетті, бірақ жеткіліксіз шарты орындалуы тиіс. Жеткілікті шарттар ретінде жү йенің қ алыптасқ ан жә не ө тпелі режимдерді сипаттайтын талаптар алынады. Былай айтқ анда, жү йе реттеу процесінің берілген сапа кө рсеткіштерін қ анағ аттандыруы тиіс.

Қ алыптасқ ан режимде реттеу сапасын сипаттайтын негізгі кө рсеткіш болып жү йенің дә лдігі болып табылады. Жү йенің дә лдігі деп ө тпелі процес аяқ талғ ан соң, реттелетін шаманың берілген шамаден ауытқ уын айтады.

Ө тпелі процесс кезіндегі реттеу сапасын сипаттайтын кө рсеткіштерін қ арастырамыз. Бұ л кө рсеткіштер жү йенің тесттік (бірлік сатылы, бірлік импульсті) сигналдар ә серлері реакциясы бойынша бағ аланады.

Сатылы функция кең інен қ олданылады

Нә тижесінде жү йенің шығ ысында ө тпелі сипаттама табылады, типтік тү рі 37- суретте кө рсетілген. Осы сурет бойынша жү йенің реттеу сапасының негізгі тура бағ алауын анық таймыз.

37 сурет – Бірлік сатылы ә сер кезіндегі тербелмелі ө тпелі процесс

Реттеу сапасының негізгі кө рсеткіштері:

1) Реттеу уақ ыты – tр. Бұ л ө птелі процестің ұ зақ тылығ ы. Ол жү йеге

ә сер берілген уақ ыт мезетінен басталып жаң адан қ алыптасқ ан шаманың

реттелетін шаманың ауытқ уының мә ні ∆ = (1-5)% берілген аралығ ында

болғ ан жағ дайда аяқ талады.

h(t)-h_{қ ал}. < ∆ (13. 1)

2) Асыра реттеу  - ол реттелетін шаманың орнық тыланғ ан жағ дайдан максималды ауытқ уын кө рсетеді. Бұ л кө рсеткіш салыстырмалы ө лшеммен немесе пайызбен бағ аланады.

σ =(һ _мах-һ _орн)/һ _орн, σ =10÷ 30%. (13. 2)

3) Тербелістер жиілігі ω =2𝜋 /T

4) Бірінші максимумды жету уақ ыты –t_мах.

5) Ө тпелі процестің ө су аралығ ы – t_і.

6) Реттеу уақ ыт аралығ ында тербеліс саны – n (t_р уақ ыт аралығ ы) ә детте (1÷ 2), кейбір жағ дайда (3÷ 4) тең болады. Ал, кейде n=0 болуы мү мкін.

Ө тпелі процестің қ исығ ы есептеу жолымен жә не тә жірибеде алынуы мү мкін. Ө тпелі процестің қ исығ ын табу кү рделі болғ ан жағ дайда сапаны бағ алаудың жанама ә дісі, ал тура бағ алау – АБЖ зерттеу сатысының соң ында қ олданылады.

Ө тпелі процестің сызбасын тұ рғ ызуды талап етпейтін сапаны бағ алаудың жанама ә дісі ү ш топқ а бө лінеді: тү бірлі, интегралды, жиіліктік ә дістері.

Жоғ арыдан байқ ағ анымыздай, сипаттамалық тең деулер тү бір тү рлері жү йенің ө птелі процесс сипатын анық тайды, сондық тан ө тпелі процестерді қ арамай-ақ, сипаттамалық тең деудің тү бірлеріне белгілі бір шектеу қ оя отыра, ө тпелі процестің сапасы бойынша талаптарды қ алыптастыруғ а болады.

Екінші ретті тең деумен жазылатын сызық ты жү йені қ арастыралық.

Тең деудің шешімі фазалы жазық тық тағ ы қ исық тар ұ ясын анық тайды, оларды жү йенің фазалы портреті деп атайды. Жү йенің портрет бейнесінің алты типтік жағ дайы жү йенің сипаттамалық тең деу тү бірлерінен тә уелді болуы мү мкін.

1. кезінде сипаттамалық тең деудің тү бірлері нақ ты жә не теріс, жү йе орнық ты, апериодты процесс болады. 47 - суретте сызық ты емес жү йенің фазалы траекториясы жә не ө тпелі процесс тү рі кө рсетілген.

47 сурет – Сипаттамалық тең деудің тү бірлері нақ ты теріс кезіндегі фазалы траекториясы жә не ө тпелі процесс

2. кезінде сипаттамалық тең деудің тү бірлері нақ ты, жү йе орнық сыз, таралатын (жинақ сыз) процесс болады. Осығ ан сә йкесіншеө тпелі процестер мен фазалы траекториялар 48 - суретте кө рсетілген.

48 сурет – Сипаттамалық тең деудің тү бірлері нақ ты оң кезіндегі ө тпеліпроцестер мен фазалы траекториялар

3. кезінде сипаттамалық тең деудің тү бірлерікомплексті, жү йе орнық ты, тербелмелі таралатын процесс болады.

49 сурет – Сипаттамалық тең деудің тү бірлері комплексті кезіндегі ө тпелі процестер мен фазалы траекториялар

4. сипаттамалық тең деу тү бірі комплексті, кезінде нақ ты бө лігі оң, жү йе орнық сыз, тербелмелі таралатын процесс болады.

50 сурет – Сипаттамалық тең деудің тү бірлері комплексті кезіндегі ө тпелі процестер мен фазалы траекториялар

5. сипаттамалық тең деудің тү бірі жорамал мә ндер, жү йе тербелмелі орнық тылық шегінде, ө шпейтін тербелмелі процесс болады.

51 сурет – Сипаттамалық тең деудің тү бірлері жорамал мә ндер кезіндегі фазалы траекториялар мен ө тпелі процестер__

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 25 26 272829 30 Следующая ⇒