3. Автоматтыбасқаружүйелерініңқұрылымдықсұлбаларынқұрастыруережесі.

Автоматты басқ ару жү йесі қ ү рылымы жағ ынан ә р тү рлі болуы ық тимал. Жалпы жағ дайда бү л қ ү рылымғ а белгілі бір ерекше қ асиеттерімен жә не аралық ә сер беру жолдарымен жіктелген автоматты жү йені тү зетін дербес бө ліктердің жиынтығ ы жатады. Автоматтыбасқ ару жү йесінің алгоритмдік, функционалдық жә не конструкциялық қ ү рылымдары болады. Автоматты басқ ару жү йесінің алгоритмдік қ ү рылымы деп, ә р бө лігі ақ паратты тү рлендірудегі белгілі бір алгоритмді орындауғ а арналғ ан қ ү рылымды айтады. Сигналды тү рлендірудің элементар алгоритміне сә йкес келетін автоматты жү йенің алгоритмдік қ ұ рылымының бір бө лігін элементар алгоритмдік буын деп атайды. Ә рбір элементар буын бір ғ ана математикалық немесе логикалық операцияны орындайды. Схемада элементар буынды ішінде сигналды тү рлендіруге сә йкес оператор жазылғ ан тікбү рыш пен кескіндейді. Кей кезде оператордың орнына шығ ыстық сигнал мен кірістік сигнал аралығ ындағ ы байланысты кө рсететін график немесе ө тпелі функция қ исығ ы кө рсетіледі. Элементар буындар статикалық, динамикалық, арифметикалық жә не логикалық болып ажыратылады. Статикалық буынның шығ ыстық сигналының лездік мә ні кірістік сигналдың уақ ыт ағ ымындағ ы ө згеруінің сипатына емес, оның тек осы мезеттегі мә ніне ғ ана тә уелді болады. Статикалық буын ретінде, мысалы, екіпозициялық релені алуғ а болады (2. 1, а-сурет). Суретте реленің кірістік жә не шығ ыстық сигналдарының ө згеру графигі де кө рсетілген.

Динамикалық буын кірістік сигналды уақ ыт ағ ы- мында интегралдау жә не дифференциалдау операция- ларына сә йкес тү рлендіреді. Динамикалық буынның шыгыстық сигналының мә ні кірістік сигналдың қ азіргі уақ ыт ағ ымындағ ы ғ ана мә ніне емес, оның алғ ашқ ы мә ндеріне де, яғ ни кірістік сигналдың ө згеру сипатына тә уелді. Динамикалық буынның мысалы ретінде диф- ференциалдауыш буынды алуғ а болады (2. 1, б-сурет). Арифметикалық буын қ осу, алу, кө бейту, бө лу арифметикалық амалдарының біреуін іске асырады. Автоматикада, сигналдарды алгебралық қ осынды- лайтын арифметикалық буын, қ осындауыш (2. 1, в-сурет) жиі қ олданылады. Суретте сонымен бірге электрлік (гальваникалық ) жә не магниттік сигналдарды да қ осындылау мысалдары келтірілген. Логикалық кө бейту («ЖӘ НЕ»), қ осу («НЕМЕСЕ»), логикалық теріс-теу («ЕМЕС») жә не т. б. логикалық операцияларды орындайтын буынды логикалық деп атайды. Жалпы логикалық буынның кірістік жә не шығ ыстық сигналдары дискретті болады да логикалық айнымалылар ретінде қ арастырылады (2. 1, г-сурет). Автоматты басқ ару жү йесінің фунционалдық қ ү ры- лымында ә рбір бө лік белгілі бір қ ызметті атқ арады. Қ ызмет ретінде автоматты басқ арушы қ ү рылғ ының ақ па- рат алу, оны ө ң деу, т. б. осы секілді негізгі қ ызметін, сонымен бірге сигналды беру, оларды салыстыру, ақ па- ратты беру тү рін ө згерту тә різді дербес қ ызметін айтуғ а болады. Егер автоматты басқ ару жү йесі қ ү рылымының ә р бө лігі жеке конструкциялық тү тастық қ ү ратын бө лік болса, ондай қ ү рылымды конструкциялық кү рылым деп атайды. Басқ ару жү йесінің қ ү рылымын график бойынша кескіндеуді қ ұ рылымдық схема дейді. Белгілі бір ерекшеліктерімен топталғ ан автоматты жү йе бө лігін график тү рінде, ішінде бү л жү йенің оның қ андай бө - лігі екендігін білдіретін шартты белгісі бар тө рт- бү рышпен кескіндейді. Автоматты жү йенің бө ліктерінің арасында берілетін ә сер жолын, сол ә сер берілетін бағ ыт бойымен бағ ыттауыш сызық пен кескіндейді. Автоматты басқ ару жү йесінің, не автоматты қ ү рыл- ғ ының қ ур арасынДағ ы берілетін кө рсететінқ арапайым қ ұ рамдас бө лігін қ ұ рылымдық схеманың байланысы деп атайды. Автоматты жү йенің қ ү рылымдық схемасының байланысы негізгі, қ осымша жә не кері байланыстар болып ажыратылады. Негізгі байланыс деп, автоматты басқ ару жү йесінің негізгі тізбегі бойындағ ы бө ліктерінің арасындағ ы тү зілетін байланысты айтады. Қ осымша байланыс деп, негізгі тізбекке не оның қ айсыбір бө лігіне қ осалқ ы тү рде ә сер берілу жолын тү зетін автоматты басқ ару жү йесінің қ ү рылымдық схемасының байланысын айтады. Мысал ретінде 2. 2-суретте басқ ару объектісінен (БО), басқ арушы (БҚ ), жә не салыстырушы (СҚ ) қ ү рыл- гысынан тү ратын автоматты басқ ару жү йесінің қ ара- пайым қ ү рылымдық схемасы кө рсетілген. Автоматты басқ ару жү йесінің кірісі жә не шығ ысы болады. Кіріс деп, сырттан жү йеге не қ ү рылғ ығ а, оның жеке бө ліктеріне тікелей ә сер берілетін автоматты басқ ару жү йесінің ә сер тізбегінің бө лігін айтады. 2. 2-суретте ә сер беру тізбегінің бір бө лігі жү йенің §({) жоспарлау ә сері берілетін кірісі де, екінші бө лігі /(0 қ оздыру ә сері берілетін кірісі. Шығ ыс деп, автоматты жү йеде не оның элемент- терінде қ ызмет алгоритміне сә йкес қ алыптасқ ан ә серді сырт жақ қ а беретін автоматты басқ ару жү йесінің ә сер тізбегінің бө лігін айтады. 2. 2-суретте X автоматты басқ ару жү йесінің шығ ысы. Автоматты басқ ару жү йесінің ә сер тізбегі деп ішкі жә не сыртқ ы ә серлер берілетін жеке жолдардың жиынтығ ын айтады. ө ң ры- лымдық схемада ә сер тізбегінің жеке жолдары тү тас жә не бағ ыттауыш сызық тармен кескінделеді. Автоматты басқ ару жү йесінің не оның қ арасты- рылатын бө лігінің шартты тү рде бө лінген, кірісінен шығ ысына қ арай бағ ыттсглғ ан ә сер тізбегін жү йенің негізгі ә сер тізбегі деп атайды. 2. 2-сурет. Автоматты баскару жү йссінін карапайым кү рылымдык схемасы

Негізгі ә сер тізбегі автоматты жү йені немесе жү йе бө лігін қ андай мақ сат ү шін пайдаланатынына қ арай іріктелінеді. Жалпы алғ анда автоматты жү йенің басқ арушы қ ү рылғ ысы негізгі ә сер тізбегіндегі фукнционалды қ ү рылғ ысынан (ФҚ ), қ осымша байланыс қ ү рылғ ысынан (Қ БҚ ) жә не қ осымша кері байланыс қ ү рылғ ысынан (Қ КБҚ ) тү рады. Басқ арушы қ ү рылғ ы ө зінің шығ ыс тізбегінде тү рғ ан атқ арушы тетікке (АТ) ә серін тигізеді, ал ол ө з кезегінде реттеуші орган (РО) арқ ылы басқ арылатын объектіге (БО) ә сер етеді. Басқ арылатын шама ө лшеуіш қ ү рылғ ысымен (Ө Қ ) ө лшенеді.

2. 3-сурет. Антоматты баскару жү йссінің жалгіы функциопалдык схемасы

Сонымен, жалпы жағ дайда автоматты реттеу жү йе- сінің қ ү рылымын атқ арушы тетігінде қ осымша байланыс тізбегі бар, 2. 3-суретте келтірілгендей функционалды схема тү рінде кө рсетуге болады.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒