Нәруыздың төртінші реттік құрылымы

Нә руыздың тө ртінші реттік қ ұ рылымы

Кейбір нә руыздардың ерекше қ ұ рылымы болады. Олар бір-бірімен байланысқ ан бірнеше пептидтерден қ ұ ралады. Қ ұ рылысы жағ ынан жақ ын бірнеше нә руыздың ү шінші реттік қ ұ рылымының шумақ тү зіп орналасуын нә руыз молекуласының тө ртінші реттік қ ұ рылымы дейді. Тө ртінші реттік қ ұ рылым- бірнеше нә руыз молекулаларының қ осындысы, мысалы, гемоглобин нә руызы тө рт шумақ тан тұ рады. Олар иондық, сутектік байланыстарме, байланысады. Осы тө отінші реттік қ ұ рылыммен жаң а қ асиет нә руыз қ ызметінің реттелуі пайда болады. Тө ртінші реттік қ ұ рылыммен реттелу процестерінің қ ұ пиясын ашқ ан – француз ғ алымы, Нобель сыйлағ ының лауреаты- Жак Моно (1961 ж). Тө ртінші реттік қ ұ рылымда субстратқ а ұ қ самайтын заттар – реттегіштер болады.

26. сұ рақ Нә руыздардың қ асиеттері

Ақ уыздар – жасушаның ең маң ызды макромолекуларының бірі болып табылады. Оның элеметтік қ ұ рамын, қ ұ рылысының теориясын алғ ашқ ылардың бірі болып зерттеген жә не протеин (protein-бірінші) деп атауды ұ сынғ ан Голландия химигі жә не дә рігері Г. Я. Мульдер болатын. Ақ уыз организмдер тіршілігінде олардың қ ұ рылысы дамуы мен зат алмасуына қ атысуы арқ ылы ә ртү рлі жә не ө те маң ызды қ ызмет атқ арады. Ақ уыздар органикалық заттар дамуының ең жоғ арғ ы сатысы жә не жер бетіндегі тіршіліктің негізі. Организмнің тірек, бұ лшық ет, жамылғ ы тканьдері ақ уыздардан қ ұ ралғ ан. Олар организмде ә ртү рлі қ ызмет атқ арады, химиялық реакцияларды жү ргізеді, дене мү шелерінің қ ызметтерін ө зара ү йлестіреді, аурулармен кү реседі, т. б. Ақ уыздар азық тың қ ұ рамына кіреді. Адам тә улігіне, шамамен, — 100 г ақ уыз қ абылдауы керек. Азық пен тү скен ақ уыз ә уелі асқ азанда, сосын ішектегі ферменттердің ә серінен гидролизденіп, аминқ ышқ ылдарына дейін ыдырайды.

Қ ұ рамы мен қ ұ рылысы кү рделі болғ андық тан, ақ уыздардың қ асиеттері де алуан тү рлі. Олардың қ ұ рамында ә ртү рлі химиялық реакцияларғ а тү сетін функционалдық топтары бар.

Белок мө лшері аминқ ышқ ылдарының санына қ арай жә не молекулалық массасына қ арай дальтон бірлігі негізінде ө лшенеді. Орташа шамамен ашытқ ы саң ырауқ ұ лақ тарының қ ұ рамы - 466 аминқ ышқ ылынан тұ рса, массасы -53кДа, ең ү лкен белок – титин. Ол бұ лшық ет сарокмерлерінде кездесетін белок. Молекулалық массасы -3000-3700 кДа ө згеріп отырады, ұ зындығ ы 38 138 амин қ ышқ ылдарынан тұ рады.

1. Белоктар амфотерлік қ асиетке ие, яғ ни олар амин қ ышқ ылының радикалдары бойынша анық талатын негіздік те қ ышқ лыдық та қ асиетке ие.

2. Сонымен бірге ерігіш жә не ерімейтін белоктар болады, олар механикалық қ ызмет атқ арады (фиброин, кератин, коллаген).

3. Ерекше химиялық активті (ферменттер) жә не активті емес белоктар болады.

4. Қ оршағ ан ортаның ә ртү рлі факторларына тө зімді жә не тө зімсіз белоктар болады (температураның ө згеруі, ортаның тқ здық қ ұ рамы, рН, радиация). Аталғ ан факторлар белок молекуласының структуралық қ ұ рылымын бұ зады. Денатурация.

1. Ақ уыздар — екідайлы электролиттер. Ортаның белгілі бір рН мә нінде олардың молекулаларындағ ы оң жә не теріс зарядтар бірдей (изоэлектрлік нү кте деп аталады) болады. Бұ л — ақ уыздардың маң ызды қ асиеттерінің бірі. Бұ л нү ктеде ақ уыздар электрбейтарап болып, суда еруі азаяды. Ақ уыздардың осы қ асиеті технологияда ақ уызды ө німдер алуғ а қ олданылады.

2. Ақ уыздардың гидролизі. Сілті немесе қ ышқ ыл ерітінділерін қ осып қ ыздырғ анда, ақ уыздар гидролизденіп, аминқ ышқ ылдарын тү зеді:

3. Ақ уыздардың тү сті реакциялары. Белоктарды сапалық анық тау ү шін тү сті реакциялар қ олданылады.

· а) Ксантопротеинреакциясымен (грек. ксанты — сары) қ ұ рамында бензол ядросы бар ақ уыздар концентрлі азот қ ышқ ылымен сары тү с береді.

· ә ) Биурет реакциясы. Мыс (II) гидроксидінің сілтідегі ерітіндісімен ақ уыздарғ а ә сер еткенде, ашық кү лгін тү с пайда болады. Бұ л реакция ақ уызтардың қ ұ рамындағ ы пептидтік байланыстарды анық тайды.

· б) Қ ұ рамында кү кірті бар ақ уыздарғ а қ орғ асын ацетатын жә не сілті қ осып қ ыздырғ анда, қ орғ асын сульфидінің қ ара тұ нбасы тү зіледі. ^[1]

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒