7.Айбиби моңа кинәнде һәм кулындагы бер чәчәкне аңа ташлады (М. Хәбибуллин).

7. Айбиби моң а кинә нде һ ә м кулындагы бер чә чә кне аң а ташлады (М. Хә бибуллин).

8. Җ ыр — бө ек сә нгать тө ре, аны халыктан алырга кирә к тә халыкка ү з йө рә гең аша кайтарып бирергә кирә к (М. Галиев).

9. Сул почмакта кечкенә генә, пө хтә генә комодта зур гына кө зге, ислемайлар, савытчыклар, хатын-кыз шара-баралары, диварларда... кызыл материя белә н ясаган чә чә клә р, алар арасында открыткалар. Тынык һ ава эчендә нечкә генә, пө хтә генә ислемай исе (Г. Исхакый).

10. Кояшның шул ү тә кү ренә торган яктылыгындамы, кояшның җ ылысы бө тен дө ньяга тигез җ иткерү ө чен тырышуында, нурын яудыруындамы, ә ллә шул чиксез тын, ак кө ндә һ аваланып кына агып йө ри торган нечкә -нечкә кү бә лә к җ еплә рендә, ү рмә кү ч дилбегә лә рендә ме, бер бә хиллә шү, бер аерылышу, бер кызганышу буявы, бизә ге бар (Г. Исхакый).

82. Теркә гечлә р белә н килгә н тиң дә ш кисә клә р янында кирә кле тыныш билгелә рен куеп языгыз.

1. Дө нья гизеп кайда гына йө ргә нем юк ә мма лә кин гү зә ллеккә боларга тиң кү ргә нем юк (Г. Ә псә лә мов).

2. Ул кисә к кенә кузгалып, кием элгеченнә н кә чтү нен алды да урамга атлады (Ф. Сафин).

3. Алар бү лмә уртасында очраштылар һ ә м кул кысыштылар (Р. Мирхә йдә ров).

4. Галимә ә йтте-ә йтте дә чыгып китте (С. Зыялы).

5. Җ андагы бар кыллар ө зелде.

Ә ллә Җ ир ә ллә Кү к убылды (Л. Янсуар).

6. Ул нә рсә дер ә йтергә телә де лә кин сү з таба алмады (Г. Ә псә лә мов).

7. Ераккарак китеп, чаршауларга тагын бераз карап торды да кул селтә де: калыгыз инде, янә се (К. Тимбикова).

8. Ә ле һ аман һ авадан җ уялып бетмә гә н яз җ иле кояш батышы ягыннан аерым бер акрынлык вә тынычлык белә н исә дә дө ньяга яң ару вә яшә рү ислә ре чә чә һ ә м бө тен җ анлы вә җ ансыз нә рсә лә рне ү злә ренә бер тө рле тереклектә коендыра иде (Ф. Ә мирхан).

9. Илтеп куям таныш тү гел җ иргә,

Мә хә ббә т һ ә м яшьлек иленә (Ф. Яруллин).

10. Бу тө шлә ргә килеп җ итә алмый

Ни бер сә лам ни хат ни хә бә р (Х. Туфан).

11. Я поездда яки самолетта

Очып кайтыр бер кө н яның а (Ф. Кә рим).

12. Туган йортта һ ә р тупылга кардә ш

һ ә рбер ө янкегә таныш мин

Ә нкә емә кайтып сыенам да

Туган йортта кабат туам мин (Г. Морат).

83. Тиң дә ш һ ә м тиң дә ш тү гел аергычлар кергә н җ ө млә лә рне аерып кү рсә тегез. Тыныш билгелә рен кую кагыйдә лә рен искә тө шерегез.

Тиң дә ш аергычлар	Тиң дә ш булмаган аергычлар

1. Тө н гаҗ ә еп бер тө н иде. Ә йтерсең, бө тен җ ир ө сте йомшак калын кара бә рхет белә н капланган — шундый караң гы шундый җ ылы һ ә м шундый тын иде ул!.. (Ә. Еники).

2. Иртә нге иксез-чиксез зә ң гә р кү ктә бү рек кадә р генә бер болыт йө зеп йө рде (Т. Ә йди).

3. Кө н кичкә авышып бара иде инде. Җ ылы нурлары белә н аны озата килгә н җ емелдә шкә н кар бө ртеклә ре аша аның кү злә ренә ө мет ө стә п торган гайрә т биргә н кояш та алсуланып баерга җ ыена иде (Р. Мө хә ммә диев).

4. Кызыл кофта кигә н чә члә рен бө дрә лә теп тараган тутакай килеп керде (Г. Исхакый).

5. Тыгыз сары болытлы кү к гө мбә зеннә н кыр казлары китеп бара (М. Мә һ диев).

6. Кө зге кояшның җ ылы йомшак нуры астында бө тен җ ә мә гать чә йгә утырды (Г. Исхакый).

7. Ишек пары белә н ө йгә мамык шә л бө ркә нгә н кыска жакет кигә н битенә мул итеп вазелин сө рткә н кыйгач кашлы кыз килеп керде (М. Мә һ диев).

8. Җ анны ө шетә торган салкын коры кич килде (А. Гыйлә җ ев).

9. Нургали хыялы белә н рә хә т дә рә җ ә ле кө ннә рне кү з алдына китерде (М. Мә һ диев).

10. Җ иргә нтауның Агыйделгә барып бә релгә н чите киртлә члә неп киртлә члә неп кү тә релгә н биек-биек кызыл ярга ә йлә неп китә (М. Ә мир).

Гомумилә штерү че сү злә р – санап кителгә н тиң дә ш кисә клә рнең барысын бергә туплап, гомумилә штереп ә йтә торган лексик берә млеклә р. Мә сә лә н: Кү к, җ ир, тереклек, ү семлеклә р – барчасы аның иркенә буйсынып ята (Ә. Гаффар). Безгә студентлар: Гали, Вә ли, Равил килделә р. Берә ү дә буш калмады, һ ә ммә сенә дә элә кте: хә лфә гә дә, Лә йлә гә дә, хә тта ү зенә дә (Г. Бә широв).

Гомумилә штерү че сү злә р булып барысы да, һ ә ммә се дә, бетен нә рсә дә н, барысын да, болар һ ә ммә се, һ ә ммә сен, һ ә ммә се, бар нә рсә, бө тенесендә, һ ичбере, һ ичнә рсә, бар да һ. б. билгелә ү һ ә м юклык алмашлыклары килә. Билгелә ү алмашлыклары белә н бирелгә н гомумилә штерү че сү злә р раслау җ ө млә лә рдә, ә юклык алмашлыклары белә н бирелгә ннә ре инкяр җ ө млә лә рдә була. Юклык алмашлыкларыннан берни дә, һ ичнә рсә, һ ичбере, берсе дә һ. б. кулланыла: Бу чә члә ргә берни дә - эшлә пә дә, яулык та кирә кми, алар шул табигый кө енчә бик матур (Г. Ә псә лә мов).

⇐ Предыдущая 22 23 24 25 262728 29 30 31 Следующая ⇒