11, Әйнек қасиеттері

11, Ә йнек қ асиеттері

11. Шыны, ә йнек – металл емес шикізатты балқ ытып суыту нә тижесінде алынатын, химиялық ә серге тө зімді, аморфты қ атты материал. Ол механикалық қ асиеті жағ ынан морт келетін қ атты затқ а ұ қ сас, ал агрегаттық кү йі сұ йық тық пен кристалдың аралығ ында жатады. Шыныны физ. -хим. ң қ асиеті оны ң қ ұ раушыларына тә уелді. Шынының физ. -хим. қ асиеті оның қ ұ раушыларына тә уелді. Шынығ а тә н қ асиет — оның мө лдірлігі (терезелік шынының
мө лдірлігі 83 - 90%, оптикалық шынынікі 99, 95%). Шынының беріктігін арттыру ү шін ол ә р тү рлі ө ң цеуден (физ., хим., терм. ) ө ткізіледі.

Барлық шыныларғ а тә н қ асиеттер: мө лдірлік, жылу ө ткізгіштігінің тө мен болуы, диэлектрлік қ асеит кө рсетуі қ ышқ ылдық реагенттерге жоғ ары химиялық тө зімді болуы. Шынылардың қ асиеттері олардың қ ұ рамына, негіздік жә не қ ышқ ылдық оксидтердің қ атынасында тә уелді болады.

Шыны қ асиеттері кіріс компоненттері мен олардың қ орытпаларда қ атынасына байланысты. Шынының ең маң ызды қ асиеттеріне олардың химиялық тұ рақ тылығ ы жатады.

Химиялық тұ рақ тылық агресивті орталар ыдырау ә серіне шынының тө зімділігі сипатталады. Шынығ а ә ртү рлі химиялық агенттер, оның компоненттерін ерітіп жә не коррозияғ а ұ шыратып, ә сер етеді. Ең зиянды шыны ү шін заттардың бірі су болады, силикаттарды сілтіге тү рлендіріп жә не осылайша кө птеген инъекциялық ерітінділерді жасау кезінде қ иындық тар туындатып. Шынының жеке қ ұ рам бө ліктерін ерітетін су қ абілеті алғ ашқ ы бірнеше минут ішінде тіпті бө лме температурасында жә не сақ тау барысында кү шейіп, су ерітіндісі шынымен жанасқ ан кезде ақ байқ алады. Зарарсыздандыру жә не рН жылжуы ө те кү шті ә сер етеді.

12, Ә йнек жасау ү шін қ олданылатын шикізаттар мен технологиясы.

12. Шынылардың қ ұ рылысында тұ рақ сыз тепе-тең дік кү йде болатын аморфты жә не кристалдық фазалар болады. Шыны балқ ымасының тұ тқ ырлығ ының ө те жоғ ары болуына байланысты оның кристалдануы ө те аз, тепе-тең дік толығ ымен аморфты жағ ына қ арай ығ ысады, яғ ни шыны аморфты қ ұ рылысты болады. Сондық тан аморфты денелерге тә н спецификалық қ асиет беретін-нақ ты балқ у температурасының болмауы жә не бірнеше температуралар аралығ ында қ атты кү йге ауысуы, сондай ақ изотопты оптикалық қ аситенің болмауымен сипатталады.

Силикатты шынылардың қ ұ рамы nR₂O · mRO · pR₂O₃· qRO₂жалпы формуламен ө рнектеледі.

Мұ ндағ ы n, m, p, q – айнымалы шамалар, ал R₂O – сілтілік металдардың оксидтері Na₂O, K₂O, Li₂O, RO-сілтілік жер жә не басқ а екі валентті элементтердің оксидтері CaO, BaO, MgO, PbO, ZnO, FeO, SrO, R₂O₃-қ ышқ ылдық оксидтер Al2O3, B2O3, Fe2O3, R2O – кремний оксиді SiO2 массасының 75% қ ұ райды.

Мө лдір, жең іл жә не қ иын балқ итын, тү сті жә не тү ссіз, химиялық термиялық тұ рақ ты шыныларды алудың мынандай жолдары бар: Кварц қ ұ мына балқ у температурасын тө мендететені балқ ыма деп аталатын оксидтер (N₂O, K₂O, CaO) қ осылады. Шыныдан жасалғ ан бұ йымдарғ а сұ ранысқ а байланысты ә ртү рлі қ осындылар енгізіледі. Мысалы, шыны жылтыр болуы ү шін қ орғ асын оксиді, механикалық беріктігі мен химиялық тұ рақ тылығ ын арттыру ү шін алюминий оксиді жә не т. б. қ осылады. Мамандардың зерттеуі бойынша осы оксидтердің барлығ ы шынының қ ұ рамына ә ртү рлі шикізат материалдарымен бірге енгізіледі. Сода (Na₂CO₃) шынығ а натрий оксидін, бор СаСО₃ –кальций оксидін енгізеді. Шыны зауытына ә келінген кварц қ ұ мы, сода, бор, арнайы цехтардан ө тіп ә ң деледі: олар кептіріледі, елеуіштен ө ткізіледі, содан кейін ғ ана белгілі қ атынаста, сө йтіп біртекті қ оспа-шихтағ а айналады.

Сонымен қ атар қ айнатқ анда шынығ а қ ажетті тү с беретін бояғ ыштыр, мө лдірлігін азайту ү шін бә сең деткіштер, шынының сарғ ыш жә не жасыл тү стерін кетіретін тү ссіздендіргіштер жә не шыны массасының газды бө ліп шығ аратын жарық тандырғ ыштар қ осылады.

Шынылардың ө здерінің қ олданылу аймақ тары бойынша; қ ұ рылыста, тұ рмыста қ олданылатын, ә семдік бұ йымдар жасау ү шін, химиялық, оптикалық ыдыстар жасайтын жә не арнайы шынылар деп бө лінеді. Қ арапайым шынылардың формуласы: Na₂CO₃ · СаО · 6 SiO₂

Шыны ө неркә сібі ү шін негізгі шикізат ә ртү рлі табиғ и жә не синтетикалық материалдар болып табылады. Шыныларды тү зуде атқ аратын рө лі бойынша олар бес топқ а бө лінеді:

1. Шынылардың негіздерін қ ұ раушы шынытү зушілер: қ орғ асын (II) жә не кремний оксидтері, кальций, натрий, калий карбонаттары, натрий жә не барий сульфаттары, бура, алюминий оксиді.

2. Қ ажетті тү с беретін бояғ ыштар: шыныларды коллоидтық етірінділер тү зетін материалдардың тұ здары мен оксидтері; мыс (I), темір (II), кобальт (II). хром(III), алтын хлориді, мыс (II) сульфаты жә не т. б.

3. Шыныларды бұ дырлы жә не тегіс жасайтын сө ндіргіштер: кү шә н (III) оксидтері, қ алайы (IV), қ алайы (II) сульфаты жә не т. б.

4. Шыныларғ а жасыл жә не сары тү стерді беруге арналғ ан тү стендірушілер: марганец (IV) оксидтері жә не т. б.

Жарық тандырғ ыштар-шыны массасынан газды бө ліп алу ү шін қ олданылатын заттар: натрий нитраты, аммоний хлориді, кү шә н (III) оксиді жә не т. б.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒